Türkiye’de Siyasal Ahlak/Etik Tartışmaları: Siyasal Partilerin Yaklaşımları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, , 165 - 188, 29.06.2024

Kaan Akman

https://doi.org/10.17065/huniibf.1310348

Öz

Türkiye’de siyasette etik ilkelerin belirlenmesi ve bu ilkelerin uygulanmasına yönelik kurumların oluşturulması talepleri yolsuzluk gibi siyasal ve yönetsel alanda ortaya çıkan krizler ile gündeme gelmiştir. Fakat bu gerekçelerle yükselen siyaset-ahlak/etik ilişkisine yönelik tartışmaların kökeni felsefi ve siyasi düşünce tarihine uzanmaktadır. Bu kapsamda makalede ilk olarak düşünce tarihindeki bu tartışmaların genel özellikleri açıklanmış, ahlak ve etik kavramları tanımlanmış, siyasal ahlak ve siyasal etik olguları arasındaki farklar tespit edilmiştir. Makalenin amacı, Türkiye’de siyasal partilerin siyaset-ahlak/etik ilişkisine yönelik yaklaşımlarını incelemektir. Bu ilişkinin anlaşılabilmesi için siyasal partilerin tüzük, program, teşkilat yapıları ve Türkiye Büyük Millet Meclisine sundukları kanun teklifleri çözümleme birimi olarak seçilmiştir. Çalışmada Türkiye’de siyaset-ahlak/etik ilişkisinin kodlaştırma-yasallaştırma boyutuyla ele alındığı, başta yolsuzluk olmak üzere siyasal yozlaşma olgusu çerçevesinde meselenin değerlendirildiği, konunun siyasal partiler arasındaki rekabetin bir parçası olduğu, etik kodların parti içi disiplinin sağlanmasında birer kurallar listesine dönüştüğü ve partilerin meclise sundukları kanun tekliflerine bu anlayışın yansıdığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyaset, Etik, Ahlak, Türkiye, Siyasal Parti

Political Morality/Ethics Discussions in Türkiye: A Study on The Approaches of Political Parties

Öz

In Türkiye, the demands for the determination of ethical principles in politics and the establishment of institutions for the implementation of these principles have come to the agenda with crises that have emerged in the political and administrative fields such as corruption. However, the origin of the discussions on the politics-morality/ethics relationship that have risen with these reasons extends to the history of philosophical and political thought. In this context, the article first explains the general characteristics of these discussions in the history of thought, defines the concepts of morality and ethics, and identifies the differences between the concepts of political morality and political ethics. The article aims to evaluate the approaches of political parties in Türkiye to the politics-morality/ethics relationship. To understand this relationship, the statutes, programs, organizational structures of political parties, and the bills they submit to the Turkish Grand National Assembly have been selected as the unit of analysis. The study concluded that the politics-morality/ethics relationship in Turkey is addressed in terms of codification-legalization, the issue is evaluated within the framework of the phenomenon of political corruption, especially corruption, its subject is a part of the competition between political parties, ethical codes have become a list of rules in ensuring discipline within the party, and this understanding is reflected in the bills submitted by the parties to the parliament.

Anahtar Kelimeler

Politics, Ethics, Morality, Türkiye, Political Party.

Kaynakça

• Adalet veKalkınma Partisi (2019). Adalet ve kalkınma partisi tüzüğü. 04.04.2021 tarihinde https://www.akparti.org.tr/media/asbklfdx/ak-parti-tuzuk.pdf adresinden erişilmiştir.
• Adalet ve Kalkınma Partisi (2019). Adalet ve kalkınma partisi programı. 04.04.2021 tarihinde https://www.akparti.org.tr/parti/parti-programi/ adresinden erişilmiştir.
• Akıncı, A. (2013). Siyaset ahlakı ile iş ahlakına teorik bir bakış. İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 15(2), 82-96. https://doi.org/10.17065/huniibf.1334181
• Akyüz, Ü. (2009). Siyaset ve ahlak. Yasama Dergisi, 11, 93-129.
• AnadoluAjansı (2020). AK parti’den sosyal medya için 12 etik kural. 05.01.2021 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/ak-partiden-sosyal-medya-icin-12-etik-kural/1826008 adresinden erişilmiştir.
• Aristoteles (1975). Politika. (M. Tunçay, Çev.), İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Aristoteles (1997). Nikomakhos’a etik. (S. Babür, Çev.), Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Arkan, A. (2005). Farabi’nin gözüyle ahlâk-siyaset ilişkilerinin analizi. 2. Siyasette ve yönetimde etik sempozyumu tam metinler. 09.04.2021 tarihinde http://www.etiksempozyumu.sakarya.edu.tr/etik/4.2/1Atilla%20Arkan.pdf adresinden erişilmiştir.
• Atayman, V. (2011). Etik. İstanbul: Bordo Siyah.
• Bahadır, M. ve Yılmaz, N. (2022). Siyaset ve etik kuramlar ilintisi üzerine bir değerlendirme. Düşünce Dünyasında Türkiz, 61, 31-56.
• Bauman, Z. (2011). Postmodern etik. (A. Türker, Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayram, A. K. (2005). Modern etik ve siyaset. 2. Siyasette ve yönetimde etik sempozyumu tam metinler. 09.04.2021 tarihinde http://www.etiksempozyumu.sakarya.edu.tr/etik/1.1/bayram.pdf adresinden erişilmiştir.
• Bilge, M. (2012). Gelenekselden moderne etik ve siyaset. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 98-108.
• Bulut, N. (2007). Siyaset-ahlak ilişkisi bağlamında siyasi etik komisyonu kurulması çalışmalarının değerlendirilmesi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(3-4). 1-28.
• Büyükdüvenci, S. (2006). Etik ve siyaset ilişkisi üzerine. Felsefe kulübü, konferanslar dizisi-1. Ankara: Ankara Barosu.
• Cumhuriyet Halk Partisi (2008). Cumhuriyet halk partisi parti programı. 01.05.2021 tarihinde https://chp.azureedge.net/1d48b01630ef43d9b2edf45d55842cae.pdf adresinden erişilmiştir.
• Cumhuriyet Halk Partisi (2018). Cumhuriyet halk partisi parti tüzüğü. 01.05.2021 tarihinde https://www.chpgenc.org.tr/chp/parti-tuzugu/ adresinden erişilmiştir.
• Cumhuriyet Halk Partisi (2019). CHP’den siyasi ahlaksızlıkla mücadele ve siyasi etik kanun teklifi. 01.05.2021 tarihinde https://www.chp.org.tr/haberler/chpden-siyasi-etik-kanun-teklifi adresinden erişilmiştir.
• Cumhuriyet Halk Partisi (2022). Siyasi ahlak yasası. 08.01.2024 tarihinde https://chp.org.tr/yayin/siyasi-ahlak-yasasi adresinden erişilmiştir.
• Çalışkan Akçetin, N. (2011). Emmanuel Levinas: İlk felsefe olarak etik. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Çevikbaş, R. (2006). Yönetimde etik ve yozlaşma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 265-289.
• Çulpan, R. (1980). Bürokratik sistemin yozlaşması. Amme İdaresi Dergisi, 13(2), 31-45.
• Dekmejian, R. H., & Kechichian, J. A. (2009). Adil hükümdar. (B. Doğru, Çev.), İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları. Demir, T., Altınbaş Umut, S. (2023). Siyasal partiler bağlamında etik. M. Ersoy, E. Şimşe ve F. Nalbant (Ed). Sosyal bilimlerde etik (s. 121-153) içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• DEVA Partisi (2020). DEVA partisi program. 17.04.2021 tarihinde https://cdn.devapartisi.org/14/DEVA-PARTI%CC%87SI%CC%87-PROGRAMI2.pdf adresinden erişilmiştir.
• DEVA Partisi (2023). DEVA partisi tüzüğü. 17.04.2021 tarihinde https://cdn.devapartisi.org/DEVA-TZK003-112020-TR-TUZUK.pdf adresinden erişilmiştir.
• Dursun, D. (2005). Siyaset ve ahlak; gerçeklikle idealin bağdaşmazlığı sorunu. 2. Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu. 30.04.2021 tarihinde http://www.etiksempozyumu.sakarya.edu.tr/etik/1.1/dursun.pdf adresinden erişilmiştir.
• Eryılmaz, B. (2008). Etik kültürü geliştirmek. Türk İdare Dergisi, 459, 1-12.
• Evre, B. (2012). Modern düşüncedeki etik-politik değerlerin haklılaştırılması krizi: Dayatmacı evrensellikten davetkâr evrenselliğe. Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 1-19.
• Farabi (1984). Fusulü’l-Medeni (siyaset felsefesine dair görüşler) (H. Özcan, Çev.), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Farabi (2017). İdeal devlet. (A. Arslan, Çev.), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Friedman, M. (2011). Kapitalizm ve özgürlük. (N. Himmetoğlu ve D. Erberk, Çev), İstanbul: Plato Film Yayınlar.
• Gazeteduvar (2021). Mhp’den siyasi etik kanunu yorumu: Siyasi ahlak yasayla düzenlenmez. 01.05.2021 tarihinde https://www.gazeteduvar.com.tr/politika/2019/08/03/mhpden-siyasi-etik-kanunu-yorumu-siyasi-ahlak-yasayla-duzenlenmez adresinden erişilmiştir.
• Gelecek Partisi (2019). Gelecek partisi program. 17.04.2021 tarihinde https://gelecekpartisi.org.tr/uploads/kurumsal/Gelecek_Partisi_Program.pdf adresinden erişilmiştir.
• Gelecek Partisi (2021). Gelecek partisi tüzük. 17.04.2021 tarihinde https://gelecekpartisi.org.tr/uploads/dosyalar/tuzuk-1608964756-tr.pdf adresinden erişilmiştir.
• Gelmez, A. (2006). Pozitivizmin etik kavrayış üzerine bir inceleme. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 8, 251-259. Güler Ayman, B. (2015). Siyasal etik. 30.03.2021 tarihinde https://www.aydinlik.com.tr/siyasal-etik adresinden erişilmiştir.
• Group of States against Corruption [GRECO] (2022). About GRECO. 30.11.2022 tarihinde www.coe.int/greco adresinden erişilmiştir.
• Halkların Demokratik Partisi (2014). Halkların demokratik partisi tüzüğü. 17.04.2021 tarihinde https://www.hdp.org.tr/tr/parti-tuzugu/10/ adresinden erişilmiştir.
• Halkların Demokratik Partisi (2018). HDP şeffaflık ve siyasi etik kanunu teklifi. 17.04.2021 tarihinde https://www.hdp.org.tr/tr/seffaflik-ve-siyasi-etik-kanunu-teklifimiz/12702/ adresinden erişilmiştir.
• İYİ Parti (2017a). İYİ parti tüzüğü. 07.04.2021 tarihinde https://iyiparti.org.tr/kurumsal?q=&dtype=25 adresinden erişilmiştir.
• İYİ Parti (2017b). İYİ parti programı. 07.04.2021 tarihinde https://iyiparti.org.tr/kurumsal?q=&dtype=25 adresinden erişilmiştir.
• İYİ Parti (2018). 05.07.2021 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d27/2/2-1492.pdf adresinden erişilmiştir.
• Karahanoğulları Türk, D. (2012). Çağdaş siyasal teoride etik ve siyaset ilişkisi: Levinas, Schmitt, Badiou. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kılıç, M. (2007). Aristo Şarihi İbn Rüşd’ün hukuk ve siyaset felsefesi. H. Ölçeksiz (Haz.). Hukuka felsefi ve sosyolojik bakışlar-III Sempozyum bildirileri (s.109-119.) içinde. İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları.
• Kocaman, A. Ç. (2016). Alain Badiou’da siyaset ve etik ilişkisi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi. Kucuradi, K. (2003). Etik ve etikler. TMH-Türkiye Mühendislik Haberleri, 423, 7-9.
• Küçük, Ö. (2020). Marx, Durkheim ve Weber’de bilim, etik ve siyaset gerilimi ve sosyolojik bireycilik: klasik sosyolojik gelenekte bir diyalog girişimi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 23(1), 94-129, https://doi.org/10.18490/sosars.728320
• Machiavelli, N. (1994). Prens. (N. Güvenç Çev.), İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Memleket Partisi (2021a). Memleket partisi tüzüğü. 09.01.2024 tarihinde https://www.memleketpartisi.org.tr/parti/tuzuk adresinden erişilmiştir.
• Memleket Partisi (2021b). Memleket partisi programı. 09.01.2024 tarihinde https://www.memleketpartisi.org.tr/parti/parti-programi adresinden erişilmiştir.
• Mertek, S. (2018). İslami modernizm geleneğinde ahlak anlayışı. [Yayınlanmamış yüksek lisans yezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Milliyetçi Hareket Partisi Partisi (2009a). Milliyetçi hareket partisi parti tüzüğü. 17.04.2021 tarihinde https://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/mhp_parti_tuzugu_2009_opt.pdf adresinden erişilmiştir.
• Milliyetçi Hareket Partisi (2009b). Milliyetçi hareket partisi parti programı. 17.04.2021 tarihinde https://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/mhp_parti_programi_2009_opt.pdf adresinden erişilmiştir.
• Milliyetçi Hareket Partisi (2022). Siyasi etik kurulu yönetmeliği. 08.01.2024 tarihinde https://www.mhp.org.tr/usr_img/mhpweb/kitaplar/siyasietikkurulu.pdf adresinden erişilmiştir.
• Ocak, H. (2012). Kınalızade Ali Efendi’de mutluluk ahlâkı kavramının felsefi temelleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1,115-136.
• Organization for Security and Co-operation in Europe [OSCE] (2010). Kyrgyzstan political parties sign OSCE-supported Code of Conduct. 08.01.2024 tarihinde https://www.osce.org/bishkek/72139 adresinden erişilmiştir.
• Organization for Security and Co-operation in Europe [OSCE] (2022). Parliamentary integrity: a resource for reformers. 08.01.2024 tarihinde https://www.agoraparl.org/sites/default/files/agoradocuments/Parliamentary%20Integrity %20A%20Resource%20for%20Reformers.pdf.adresinden erişilmiştir.
• Öktem, M. K., Ömürgönülşen, U. (2005). Kamu yönetiminde etik çalışmalarına yönelik genel bir çerçeve arayışı. 2. Siyasette ve yönetimde etik sempozyumu tam metinler. 30.04.2021 tarihinde http://www.etiksempozyumu.sakarya.edu.tr/etik/3.1/1Omurgonulsen.pdf adresinden erişilmiştir.
• Övgün, B., Tosun, İ. (2018). Yönetime içkin etikten kamu etiğine. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(2), 453-474, https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002505.
• Özalp, A.(2020). Ağaç metaforu üzerinden etik kavramının analizi. 08.06.2021 tarihinde http://yonetimbilimi.politics.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/732/2020/06/02.06.2020a.ozalp.pdf adresinden erişilmiştir.
• Özaltınlı, G. (2006). Etik ve siyaset ilişkisi üzerine. Ankara: Ankara Barosu Felsefe Kulübü, Konferanslar Dizisi- 1. Özlem, D. (2004). Etik ahlak felsefesi. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Özmen, A. (2022). Siyasette etiğin imkânına yönelik bir tartışma. Düşünce Dünyasında Türkiz, 61, 57-80.
• Öztürk, N. K. (2004). Machiavelli-Weber perspektifinde siyasal liderlik etiği. Amme İdaresi Dergisi, 37(2), 13-30.
• Satıcı, M. (2015). Ahlak-politika ilişkisi açısından Machiavelli’nin politika teorisi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 113-130.
• Sayan Özkal, S., Kışlalı, M. (2004). Yolsuzluk üzerine ekonometrik: Bir çalışma. Amme İdaresi Dergisi, 37(2), 37(2), 31-50.
• Sayan Özkal, S. (2020). Etik ve kamu etiği: Eleştirel bir bakış. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 12(2), 147-174. Şaylan, G. (1995). Değişim ve yolsuzluk. Amme İdaresi Dergisi, 28(3), 3-18.
• Şenel, A. (1993). Siyasal ahlak kapsamı-açmazları-tipolojisi. T. Alkan (Ed.), Siyasal ahlak ve siyasal ahlaksızlık (s. 258-272) içinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Şimşek, E., Nalbant, F. (2023). Siyasal ahlâk/etik ile ilgili çalışmaların bibliyometrik analiz yöntemi ile incelenmesi. Akademik Hassasiyetler, 10(22), 161-193.
• Tauscher, S. (2020). Batı ve islam düşünce dünyasında ahlak-hukuk- siyaset ilişkisi: Biyoetik bir tartışma. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (1999). Siyasi ahlak komisyonu kanun teklifi. 05.04.2021 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d21/2/2- 0075.pdf adresinden erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2001). Siyasi koruma ve ahlak komisyonu. 05.04.2021 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d21/2/2- 0853.pdf adresinden erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2007). Siyasi etik komisyonu kurulması ve bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkında kanun tekilifi. 05.04.2021 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0935.pdf adresinden erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2016). Siyasi etik kanun teklifi. 05.04.2021 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d26/2/2-1000.pdf adresinden erişilmiştir.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2017). Siyasi ahlaksızla mücadele ve siyasi etik kanunu. 05.04.2021 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d26/2/2-1599.pdf adresinden erişilmiştir.
• Tekin, F. (2020). Modern etik karşıtı bir düşünür olarak Zygmunt Bauman ve postmodern etik anlayışı. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(13), 39-74. https://doi.org/10.25306/skad.802615
• Thompson, D. (1992). Paradoxes of government ethics. Public Administration Review, 52(3), 254-259. https://doi.org/10.2307/976923
• Uçar, M. (2005). Post-ulusal yurttaş ve etik. 2. Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu Tam Metinler. 30.04.2021 tarihinde http://www.etiksempozyumu.sakarya.edu.tr/etik/4.2/4Metin%20UCAR.pdf adresinden erişilmiştir.
• Vergara, F. (2006). Liberalizmin felsefi temelleri liberalizm ve etik. (B. Arıbaş, Çev.), Ankara: İletişim Yayınları.
• Weber, M. (2006). Meslek olarak siyaset. (A. Timuçin ve M. Sert, Çev.), İstanbul: Çiviyazıları Yayınevi.
• Yenigün, H. İ. (2015). Siyaset etiği: siyasetin ahlâkı, ahlâkın siyaseti veya ahlâkın siyasette imkânları. R. Atabay ve Ö. İyigün (Ed), Güncel yaklaşımlar ışığında etik (s.95-115) içinde. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Yenisafak (2019). Mhp lideri bahçeli: siyasi etik kanunu çıkarılsın. 05.01.2021 tarihinde https://www.yenisafak.com/gundem/mhp-lideri-bahceli-siyasi-etik-kanunu-cikarilsin-3540173 adresinden erişilmiştir.
• Yılmaz, N. (2022). Siyasî etiğin önemi üzerine bir değerlendirme. Düşünce Dünyasında Türkiz, 61, 13-29.
• Yılmaz, N. & Doğan, K. C. (2013). Max Weber’de etik-siyaset ilişkisi. Turkish Studies, 8(6), 881-893.
• Yüksel, C. (2010). Siyasette etik: Dünyada ve Türkiye’de siyasette etik siyasetin finansmanı yasal altyapı ve uluslararası uygulamalar. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.