TÜRKİYE ŞEHİR SUYU ARZ SEKTÖRÜNDE X-VERİMSİZLİĞİNİN ÖLÇÜLMESİ

Yıl 2010, Cilt: 28 Sayı: 1, 205 - 223, 30.06.2010

Necmiddin Bağdadioğlu , Yusuf Cumhur

Öz

Çalışmamız, Türkiye’deki 16 Büyük Şehir Belediye Su İşletmesinin 2005–2007
dönemine ait faaliyet bilgilerine girdi-odaklı Veri Zarflama Analiz yöntemini
uygulamak suretiyle şehir suyu tedarikindeki Farrell anlamda X-verimsizliğinin
boyutunu ölçmeyi amaçlamaktadır. Sonuçlar, Türkiye şehir suyu arz sektöründe
önemli ölçüde X-verimsizliğinin mevcut olduğuna işaret etmektedir. Nitekim
dönem boyunca ortalama olarak faaliyet giderlerinde %30, çalışan sayısında %55
ve şebeke kayıp/kaçaklarında ise %45 dolaylarında tasarruf yapmak suretiyle
aynı miktarda şehir suyunun arz edilmesi mümkün gözükmektedir. Söz konusu
X-verimsizliğine en büyük katkıyı (%85’ten fazla) İzmit, İzmir ve
Gaziantep’teki büyük şehir belediye su işletmeleri yapmaktadır. Rekabete dayalı
piyasa denetiminin olmadığı mevcut durumda yeni kurulacak bağımsız bir su
piyasası üst kurumunun bu tasarrufların gerçekleşmesini sağlayacak müşevvikleri
yaratması mümkündür.

Anahtar Kelimeler

X-verimsizlik, su sektörü, veri zarflama analizi

Measurement of X-Inefficiency in Turkish Urban Water Supply Sector

Öz

This paper aims to measure the extent of Farrell’s
X-inefficiency in the Turkish urban water provision by applying the
input-oriented Data Envelopment Analysis to 2005-2007 data of water supply
divisions of 16 Metropolitan Municipalities. The results indicate to the
existence of noticeable amount of X-inefficiency in the Turkish urban water supply
sector. Evidently during the period the same amount of water could have been
supplied by saving on average 30% of operating expenses, 55% of labour force,
and 45% of network losses. The major contributors (over 85%) to the
X-inefficiency are the water supply divisions of İzmit, İzmir and Gaziantep
Metropolitan Municipalities. At the absence of market regulation of
competition, a newly established independent water market regulatory authority
could provide incentives to attain these savings. 

Anahtar Kelimeler

X-inefficiency, water sector, data envelopment analysis

Kaynakça

• Abbott, M. and B. Cohen (2009) “Productivity and Efficiency in the Water Industry”, Utilities Policy, 17, 233–244.
• Alpaslan, N., A. Tanık ve D. Dölgen (2008) Türkiye’de Su Yönetimi: Sorunlar ve Öneriler, İstanbul: TÜSİAD.
• Bağdadioğlu, N. (2009) “Su Piyasası Üst Kurulu ve İktisadi Amaçlı Düzenleme için Etkinlik Ölçümü: Büyükşehir Su İşletmeleri Performansının Karşılaştırılması”, Finans, Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 46(534), 45–57.
• Bağdadioğlu, N., A., Başaran, S. Kalaycıoğlu ve A. Pınar (2009), Kamu Kolaylıkları Yönetişiminde Yoksulluğun Dikkate Alınması, UNDP-PEGEM, (http://www.pegem.hacettepe.edu.tr/UNDPFullTur.pdf)
• Banker, R.D. (1984) “Estimating Most Productive Scale Size using Data Envelopment Analysis”, European Journal of Operational Research, 17, 35–44.
• Banker, R.D., W.W. Cooper, L.M. Seiford, R.M. Thrall and J. Zhu (2004) “Returns to Scale in Different DEA Models”, European Journal of Operational Research, 154, 345–362.
• Banker, R.D., A. Charnes and W.W. Cooper (1984) “Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis”, Management Science, 30(9), 1078–1092.
• Bauer, P.W. (1990) “Recent Developments in the Econometric Estimation of Frontiers”, Journal of Econometrics, 46, 39-56.
• Bel, G. and M. Warner (2008) “Does Privatization of Solid Waste and Water Services Reduce Costs? A Review of Empirical Studies”, Resources, Conservation and Recycling, 52, 1337–1348.
• Button, K.J. and T.G. Weyman-Jones (1992) “X-efficiency and Technical Efficiency”, Public Choice, 80, 83-104.
• Çakmakçı, M., V. Uyak, İ. Öztürk, A.F. Aydın, E. Soyer ve L. Akça (2007) “The Dimension and Significance of Water Losses in Turkey”, Water Loss 2007, September 23-26, Bucharest, Romania.
• Charnes, A., W.W. Cooper and E. Rhodes (1978) “Measuring the Efficiency of Decision Making Units”, European Journal of Operational Research, 2, 429–44.
• Charnes, A., W.W. Cooper, B. Golany, L.M. Seiford and J. Stutz (1985) “Foundations of Data Envelopment Analysis and Pareto–Koopmans Empirical Production Functions”, Journal of Econometrics, 30, 91– 107.
• Çınar, T. (2009) “Privatisation of Urban Water and Sewerage Services in Turkey: Same Trends”, Development in Practice, 19(3), 350–364.
• ÇOB (2009) Ulusal Çevre Raporu, Ankara: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı.
• Coelli, T. (1996) A Guide to DEAP Version 2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program, CEPA Working Paper, No. 96/08. University of New England, Armidale NSW: Centre for Efficiency and Productivity Analysis.
• Cooper, W.W., L.M. Seiford and J. Zhu (2004) Handbook on Data Envelopment Analysis, Boston: Kluwer Academic Publishing.
• DPT (2007) Toprak ve Su Kaynaklarının Kullanımı ve Yönetimi, Özel İhtisas Komisyon Raporu, No. 671, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Emrouznejad A., R. Barnett, B.R. Parker and G. Tavares (2008) “Evaluation of Research in Efficiency and Productivity: A Survey and Analysis of the First 30 Years of Scholarly Literature in DEA”, Socio-Economic Planning Sciences, 42(3), 151-157.
• Farrell, M.J. (1957) “The Measurement of Productive Efficiency”, Journal of the Royal Statistical Society, 120, 253–281.
• Fried, H.O., C.A.K. Lovell and S.S. Schmidt (1993) The Measurement of Productive Efficiency, New York: Oxford University Press. GLOBE (2008) Turkey: Water and Wastewater, GLOBE Foundation. http://www.globe-net.com/market_reports/index.cfm?ID_Report=1249 (erişim tarihi: 23.03.2009)
• Golany, B. and Y. Roll (1989) “An Application Procedure for DEA”, OMEGA, 17(3), 237-250.
• Kılıç, S. (2009) “Su Yönetiminde Yeni Bir Yaklaşım: Su Hakkı”, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 27(2), 45-59.
• Kök, R. ve E. Deliktaş (2003) Endüstri İktisadında Verimlilik Ölçme ve Strateji Geliştirme Teknikleri, İzmir: DEÜ İİBF Yayınları.
• Leibenstein, H. (1966) “Allocative Efficiency vs. X-efficiency”, American Economic Review, 56, 392–415.
• Leibenstein, H. and S. Maital (1992) “Empirical Estimation and Partitioning of X-Inefficiency-A Data-Envelopment Approach”, American Economic Review, 82(2), 428–433.
• Moroglu, M. ve M.S. Yazgan (2008) “Implementation of EU Water Framework Directive in Turkey”, Desalination, 226, 271–278.
• Prasad, N. (2007) “Social Policies and Water Sector Reform”, Markets, Business and Regulation Programme Paper, Number 3, Geneva: United Nations Research Institute for Social Development.
• Seiford, L.M. ve R.M. Thrall (1990) “Recent Developments in DEA”, Journal of Econometrics, 46, 7–38.
• UNDP (2006), Human Development Report: Power, Poverty and the Global Water Crisis, New York: The United Nations Development Programme (UNDP).
• von Hirschhausen, C., A. Cullmann, M. Walter, R. Wand and M. Zschille (2009) “Quo Vadis Efficiency Analysis of Water Distribution? A Comparative Literature Review”, Utilities Policy, 17, 225–232.