TÜRKİYE-AB TİCARETİNDE ENDÜSTRİ-İÇİ TİCARET OLGUSU, 1990-2007

Yıl 2010, Cilt: 28 Sayı: 2, 1 - 45, 31.12.1899

Özgür Çalışkan

Öz

1960’lardan beri ampirik gözlemler, geleneksel uluslararası ticaret
teorilerinin küresel ticaret kalıplarını açıklamakta yetersiz kaldığını
göstermektedir. Bu çerçevede, aynı endüstri altında tanımlanmış malların eş
anlı olarak ihraç ve ithal edilmesi anlamına gelen endüstri-içi ticaret (EİT)
çerçevesi, dünya ticaretindeki yeni gerçekleri anlamada büyük bir öneme sahip
olmuştur. Bu çalışma, EİT’in Türkiye-AB ticaretindeki önemini vurgulamaktadır.
Çalışmanın temel amacı, Türkiye-AB ticaretinde EİT olgusunu genel ve sektörel
bazda analiz etmektir. Çalışma, temelde şu soruların cevaplanmasının ticaret
yapısının analizi ve politika yapım süreçleri açısından önemli olabileceğini
öngörmektedir: Türkiye’nin AB ile dış ticaretinde EİT ve endüstriler-arası
ticaret (EAT) oranları hangi seviyelerdedir? Bu oranlar zaman içinde nasıl bir
seyir izlemiştir? Bu amaçla, SITC 3 basamak düzeyi ticaret verileri ile
1990-2007 dönemi için Türkiye-AB ticaretinde EİT hesaplamaları yapılmıştır.
Çalışma, Türkiye-AB ticaretinin kayda değer bir oranın EİT tipinde
gerçekleştiğini göstermektedir. Bununla beraber çalışma, 1990-2007 döneminde,
EİT oranının istikrarlı şekilde artış göstermesine karşın, Türkiye’nin AB ile
dış ticaretinin halen EAT yapısı şeklinde olduğunu ortaya koymuştur.

 

Anahtar Kelimeler

Uluslararası ticaret, endüstri-içi ticaret, gümrük birliği, Avrupa Birliği

The Intra-Industry Trade in the Trade Between Turkey and EU, 1990-2007

Öz

Since 1960’s, the empirical studies have been shown that the traditional
international trade theories have become insufficient to explain the global
trade patterns. In this vein, the intra-industry trade (ITT) framework, which
is defined as the simultaneous export and import of commodities classified
under the same industry, has gained considerable importance in understanding
new realities in the world trade. This study emphasizes the relevance of ITT
for the trade between Turkey and EU. The main objective of this study is to
analyze the state of ITT in the Turkey-EU trade. The questions of whether the
Turkish trade with EU has been more of ITT or inter-industry type and whether
there is a structural change in its degree through time could be very important
for analyzing the trade structure and policy-making process. For this aim, ITT
has been calculated for Turkey-EU trade by using SITC Rev 3- 3 digit level data
for 1990-2007. The study has been shown that a significant portion of trade
between Turkey and EU has been taken the form of ITT. However, though there has
been a steady increase in ITT level over the 1990-2007 period, the Turkey-EU
trade has been still of inter-industry type rather than being of ITT.

 

 

Anahtar Kelimeler

International trade, intra-industry trade, customs union, European Union

Kaynakça

• Aquino, A. (1978) “Intra-Industry Trade and Intra-Industry Specialisation as Concurrent Sources of International Trade in Manufactures”, Weltwirtschaftliches Archiv, 114(2), 275-295.
• Balassa, B. (1979) “Intra-Industry Trade and the Integration of the Developing Countries in the World Economy”, World Bank Staff Working Paper, No.312.
• Bano, S. (2002) “Intra-Industry Trade And Trade Intesities: Evidence From New Zealand”, Working Papers in Economics, No.02/05, University of Waikato, Department of Economics.
• Bayar, G., Ö. Çalışkan, E. Arısoy (2003) “Foreign Trade Equations of Turkey: Gravity, Customs Union and Free Trade Agreements-An Econometrical Approach”, METU International Conference in Economics VII, 6-9 September, Ankara.
• Brülhart, M. (1994) “Marginal Intra-Industry Trade: Measurement and Relevance for the Pattern of Industrial Adjustment”, Weltwirtschaftliches Archiv, 130(3), 600-613.
• Brülhart, M. (2002) “Marginal Intra-Industry Trade: Towards A Measure of Non-Disruptive Trade Expansion”, in P.J. Lloyd ve H. Lee (Eds.) (2002) Frontiers of Research on Intra-Industry Trade, London: Palgrave-Macmillan, 109-130.
• Brülhart, M. (2009) “An Account of Global Intra-Industry Trade, 1962-2006”, World Economy, 32(3), 401-459.
• Çakmak, Ö. A. (2006) “Türkiye ile Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere Arasında İmalat Endüstrisinde Endüstri-içi Ticaretin Yapısı: 1991–2004”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 30-47.
• Çalışkan, Ö. (2005) “Gümrük Birliğinin Türkiye Dış Ticaretine Etkileri”, Basılmamış ATAUM Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Çalışkan, Ö. (2009) “Türkiye-AB Ticaretinde EİT ve Gümrük Birliği Sonrası Gelişmeler”, Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi, SBE, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çepni, E. ve N. Köse (2000) “Intra-industry Trade Patterns of Turkey: A Panel Study”, METU International Conference in Economics IV, 13-16 September, Ankara.
• Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) (1996) Dış Ticaret Yönüyle Gümrük Birliği, Ankara: DTM.
• DTM (2002) Türkiye Dış Ticaret Stratejisi, Ankara: DTM.
• DTM (2007) AB ve Türkiye, 6. Baskı, Ankara: DTM.
• DTM (2009a) “Türkiye-AB İlişkileri”, AB G.M., http://www.dtm.gov.tr, (erişim tarihi: 25.01.2009).
• DTM (2009b) “Tarım ve İşlenmiş Tarım Ürünleri İhracatı”, AB G.M., http://www.dtm.gov.tr, (erişim tarihi: 25.01.2009).
• DTM (2009c) DTM İstatistik Bilgi Sistemi (IntraNet).
• Erk, N. ve Y. Tekgül (2001) “Ekonomik Entegrasyon ve Endüstri-İçi Ticaret: Türkiye-AB Ülkeleri Arasındaki Endüstri-İçi Ticaretin Ölçülmesi ve Ticaret Tipinin Belirlenmesi”, METU International Conference In Economics V, 10-13 September, Ankara.
• Erlat, G. and H. Erlat (2003) “Measuring Intra-Industry and Marginal Intra-Industry Trade: The Case for Turkey”, Emerging Markets Finance and Trade, 39(6), 5-38.
• Finger, J.M. (1975) “Trade Overlap and Intra-industry Trade”, Economic Inquiry, 13(4), 581-589. Gönel, F.D. (2001a) “How Important is Intra-Industry Trade Between Turkey and Its Trading Partners? A Comparison Between the European Union and Central Asia Turkic Republics”, Russian anad East European Finance and Trade, 37(4), 61-76.
• Gönel, F.D. (2001b) “Tekstil Sektöründe Endüstri-içi Ticaret”, Dış Ticaret Dergisi, 6(21), 15-31.
• Greenaway, D., R.C. Hine, C. Milner, R. Elliott (1994) “Adjustment and the Measurement of Marginal Intra-industry Trade”, Weltwirtschaftliches Archiv, 130(2), 418-427.
• Grubel, H.G. (1967) “Intra-Industry Specialization and the Pattern of Trade”, The Canadian Journal of Economics and Political Science, 33(3), 374-88.
• GrubeL, H.G. and P.J. Lloyd (1971) “The Empirical Measurement of Intra-Industry Trade”, The Economic Record, 47, 494–517.
• Grubel, H.G. and P.J. Lloyd (1975) Intra-Industry Trade: The Theory and Measurement of International Trade in Differentiated Products, London: Macmillan Press.
• Havrylshyn, O. and E. Civan (1985) “Intra-Industry Trade among Developing Countries”, Journal of Development Economics, 18(2), 260-261.
• Kaçar, B. (2003) “Türkiye-AB Gümrük Birliği”, iç. M.Ş. Erdem ve S.M. Aykın, (eds.), AB ve Türkiye, Antalya: Akdeniz Ü. Yayını, 179-214.
• Kaya A.A., A.G. Atış (2007) “Türkiye Kimya Sanayi Endüstri İçi Ticaretinin Statik ve Dinamik Analizi: AB Ülkeleri, Rusya, Ukrayna ve Çin”, Ege Akademik Bakış Dergisi, (7)1, 251-291.
• Konyalı, G. ve P.E. Narin (2004) “Türk Cam Sanayii ve Seramik Sanayiinin Avrupa Birliği Piyasasındaki Ticaret Yapısı ve İhracat Performansı”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 27-40.
• Kösekahyaoğlu, L. (2002) “Does Trade Liberalization Matter? An Analysis of Intra-industry Trade for Turkey and the EU”, Marmara Journal of European Studies, 10(2), 243-253.
• Krugman,P.R. and M. Obstfeld (2000) International Economics, Theory&Policy, Fifth Edition, Boston: Pearson Addison Wesley.
• Kumbaracı, S.F. (2004) “Türkiye-AT Gümrük Birliği”, Başkent Üniversitesi Basılmamış Ders Notu, Ankara.
• Küçükahmetoğlu, O. (2002) “Endüstri İçi Ticaret ve Türkiye”, İktisat, İşletme ve Finans, 17(190), 34-50.
• Lloyd, P.J. and H. Lee (Eds.) (2002) Frontiers of Research on Intra-Industry Trade, London: Palgrave-Macmillan.
• Memiş, E. (2001) “Measurement of Intra-Industry Trade: The Case for Turkey”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, SBE, Ankara.
• Menon, J., P.B. Dixon (1997) “Intra-Industry versus Inter-Industry Trade: Relevance for Adjustment Costs”, Weltwirtschaftliches Archiv, 133(1), 164-169.
• Narin, P. (2002) “Endüstri-içi Ticaret ve İhracata Dayalı Sektörler Açısından Türkiye Uygulaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (1), 1-184.
• Nebioğlu, H. (2002) Türkiye-AB Ticari İlişkileri, Ankara: DTM.
• Neyaptı, B., F. Taşkın, M. Üngör (2003) “Has European Customs Union Agreement Really Affected Turkey's Trade?”, METU International Conference in Economics VII, 6-9 September, Ankara.
• OECD (2007) The OECD Glossary of Statistical Terms, http://stats.oecd.org/glossary, (erişim tarihi: 02.02.2009).
• Oliveras, J., I. Terra (1997) “Marginal Intra-Industry Trade Index: The Period and Aggregation Choice”, Weltwirtschaftliches Archiv, 133(1), 170-179.
• Öniş, Z. ve C. Bakır (2007) “Turkey’s Political Economy in the Age of Financial Globalization: The Significance of the EU Anchor”, South European Society and Politics, 12(2), 147-164.
• Pomfret, R. (1985) “Categorical Aggregation and International Trade”, Economic Journal, 95, 483-485.
• Schüller, M.K. (1995) “The Path of Intra-industry Trade Expansion: The Cases of Spain and Turkey”, METU Studies in Development, 22(1), 79-99.
• Soğuk, H. (2003) GB’nin Türkiye Ekonomisine Etkileri, İstanbul: İKV.
• Şahinöz, A. (2002) “Türkiye-AB İlişkilerinde Neredeyiz?”, İktisat, İşletme ve Finans, 17(196), 34-44.
• Şahinöz, A. (2004) “Türkiye-AT Gümrük Birliği”, İktisat, İşletme ve Finans, 19(207), 30-44.
• Şen, A. ve A. Koçyiğit (2007) “The Extent of Intra-Industry Trade between Turkey and the European Union: The Impact of Customs Union”, Journal of Economic and Social Research, 9(2), 61-85.
• Şimşek, N. (2008) Türkiye'nin Endüstri İçi Dış Ticaretinin Analizi, İstanbul: Beta Yayınları.
• Tekgül, Y. B. (2000) “Ekonomik Entegrasyon ve Endüstri-içi Ticaret-Türkiye-AB Ülkeleri Arasındaki Endüstri-içi Ticaretin Eğilimi”, Basılmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Tovias, A. (2000) “From 15 to 21: The Impact of the Next EU Enlargment on Mediterranean and Members Countries”, FEMISE Conference in Marseilles, February 17-18.
• Trigo, A. (2002) “Trade Competition in the Borders of European Union: An Intra-industry Trade Approach”, www.upmfgrenoble.fr/curei/news/enlargmt/trigo.doc, (erişim tarihi: 10.06.2008).
• Vona, S. (1991) “On the Measurement of Intra-Industry Trade: Some Further Thoughts”, Weltwirtschaftliches Archiv, 127(4), 678-700.
• Yenilmez F., ve E. Kutlu (2005) “Türkiye ile Avrupa Birliği Ülkeleri Arasında Endüstri-içi Ticaretin Önemi”, İktisat, İşletme ve Finans, 20(229), 45-64.
• Yıldız, R. ve G. Delice (2001) “1990 Sonrasında Türkiye İhracatındaki Yapısal Değişmeler Üzerine Gözlemler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2(2), 101-127.
• Yılmaz, Ş.E. (1992) Dış Ticaret Kuramlarının Evrimi, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını.