BORSA ENDEKSİ VE BELİRSİZLİK GÖSTERGELERİ ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 39 Sayı: 3, 411 - 424, 29.09.2021

Yüksel İltaş Fatih Güzel

https://doi.org/10.17065/huniibf.821072

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada, Türkiye için Toda-Yamamoto ve yapısal kırılmaları dikkate alan Fourier Toda-Yamamoto nedensellik testleri kullanılarak 2010/01-2020/06 döneminde BİST-100 Endeksi ile VIX ve CDS primi arasındaki olası nedensellik ilişkilerinin varlığı ampirik olarak araştırılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre; BİST-100 ve VIX Endeksleri arasında, VIX Endeksinden BİST-100 endeksine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi mevcut olup, BİST-100 Endeksi ve CDS primi arasında ise, çift yönlü nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Fourier Toda-Yamamoto ile Toda-Yamamoto nedensellik testleri sonuçları birbiri ile örtüşmektedir. VIX Endeksi ile CDS primi özelinde küresel ve ülkeye yönelik belirsizlik göstergeleri borsa endeksini etkilemektedir, yatırım ve politika karar süreçlerinde dikkate alınması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

BİST 100 Endeksi, Yapısal Kırılmalı Nedensellik, Fourier Toda Yamamoto Yaklaşımı, VIX Endeksi, CDS Primi

THE CAUSALITY RELATIONSHIP BETWEEN STOCK EXCHANGE INDEX AND UNCERTAINTY INDICATORS: THE CASE OF TURKEY

Öz

In this paper, the presence of the possible causality between BIST-100 Index and VIX and CDS Premium is empirically examined for Turkey over the period 2010/01-2020/06 by employing the Toda-Yamamato causality test and the Fourier Toda-Yamamato causality test with structural breaks. According to the findings, there is a unidirectional causality running from VIX to BIST-100 Index, while there is a bidirectional causality between BIST-100 Index and CDS Premium. The findings of the Toda-Yamamato and the Fourier Toda-Yamamoto causality tests support each other. Hence, the paper yields that both global and local uncertainty indicators affect the stock market indicators, implying that these uncertainty indicators should be considered in investment and policy decisions

Anahtar Kelimeler

BIST-100 index, causality test structural breaks, Fourier Toda Yamamoto approach, VIX Index, CDS premium

Kaynakça

• Akdağ, S. (2019), “VIX Korku Endeksinin Finansal Göstergeler Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 235-256.
• Başarır, Ç. (2018), “Korku Endeksi (VIX) İle BİST 100 Arasındaki İlişki: Frekans Alanı Nedensellik Analizi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 19(2), 177-191.
• Başarır, Ç., M. Keten (2016), “Gelişmekte Olan Ülkelerin CDS Primleri İle Hisse Senetleri Ve Döviz Kurları Arasındaki Kointegrasyon İlişkisi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8(15), 369-380.
• Becker, R., A.E. Clements, A. McClelland (2009), “The Jump Component of S&P 500 Volatility and the VIX Index”, Journal of Banking & Finance, 33(6), 1033-1038.
• Bektur, Ç., G. Malcıoğlu (2017), “Kredi Temerrüt Takasları İle BİST 100 Endeksi Arasındaki İlişki: Asimetrik Nedensellik Analizi”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 73-83.
• Bildirici, M., B. Sonüstün, S.M. Gökmenoğlu (2019), CDS - Stock Market Chaotic Relationship - Turkish Stock Market Case, Turkish Physical Society 35th International Physics Congress (TPS35), Bodrum, Türkiye, 25 Kasım.
• Bolaman Avcı, Ö. (2020), “CDS Primleri İle Pay Piyasaları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Vakası”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 1-8.
• Choudhry, M. (2006), The Credit Default Swap Basis (1. Baskı), New York: Bloomberg.
• Çelik, S., Y.D. Koç (2016), “Relationship Between Sovereign Credit Default Swap and Stock Markets : The Case of Turkey”, The Macrotheme Review, 5(4), 36-40.
• Çevik, E.İ., M.F. Buğan (2019), Borsa İstanbul İle Risk Primi Arasındaki Nedensellik İlişkisi, Uluslararası Yönetim, Ekonomi ve Politika Kongresi, İstanbul, Türkiye, 2-3 Kasım.
• Çonkar, M.K., G. Vergili (2017), “Kredi Temerrüt Swapları İle Döviz Kurları Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4), 59-66.
• Değirmenci, N., H. Pabuçcu (2016), “Borsa İstanbul ve Risk Primi Arasındaki Etkileşim: VAR Ve NARX Model”, The Journal of Academic Social Science, 4(35), 248-261.
• Dickey, D.A., W.A. Fuller (1979), “Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root”, Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431.
• Dickey, D.A., W.A. Fuller (1981), “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series With a Unit Root”, Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Durusu Ciftci, D., U. Soytas, S. Nazlioglu (2020), “Financial Development And Energy Consumption In Emerging Markets: Smooth Structural Shifts And Causal Linkages”, Energy Economics, 87, 104729.
• Enders, W., P. Jones (2015), “Grain Prices, Oil Prices, And Multiple Smooth Breaks In a VAR”, Studies in Nonlinear Dynamics and Econometrics, 20(4), 399-419.
• Enders, W., J. Lee (2012), “The Flexible Fourier Form And Dickey-Fuller Type Unit Root Tests”, Economics Letters, 117(1), 196-99.
• Eren, M., S. Başar, (2016), “Effects of Credit Default Swaps (CDS) on BIST-100 Index, Ecoforum, 5(Special Issue), 123-129.
• Esen, S., F. Zeren, H. Şimdi (2015), “CDS And Stock Market: Panel Evidence Under Cross-Section Dependency”, South-Eastern Europe Journal of Economics, 13(1), 31-46.
• Evci, S. (2020), “Kredi Temerrüt Swapları İle Borsa İstanbul Arasındaki Eşbütütünleşme İlişkisinin Analizi”, Gaziantep Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1), 100-117.
• Göçer, İ., Ş. Bulut (2015), “Petrol Fiyatlarındaki Değişimlerin Rusya Ekonomisine Etkileri: Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme ve Simetrik Nedensellik Analizi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 721-748.
• Granger, C.W.J. (1969), “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica, 37(3), 424-438.
• Gülhan, Ü. (2020), “Altın Fiyatları ile VIX Endeksi, BİST 100 Endeksi, Döviz Kuru ve Petrol Fiyatları İlişkisi: Ekonometrik Bir Analiz”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(2), 576-591.
• Hacıhasanoğlu, E., U. Soytaş (2009), “Global Risk Algılamasının Gelişmekte Olan Piyasalara Etkisi: Türkiye Örneği”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(1), 39-50.
• İltaş, Y., K. Demirgüneş (2020), “Döviz Kurunun Borsa İstanbul Sanayi̇ Endeksi Üzerindeki Etkisi̇: Yapısal Kırılmaları Modellemede Farklı Yaklaşımlar Kullanan Eşbütünleşme Testlerinden Bulgular”, 3. Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi̇, 55(2), 972-988.
• İskenderoğlu, Ö., S. Akdağ (2020), “Comparison of the Effect of VIX Fear Index on Stock Exchange Indices of Developed and Developing Countries: The G20 Case”, South East European Journal of Economics and Business, 15(1), 105-121.
• Kakilli Acaravcı, S., Y. Karaömer (2017), Borsa İstanbul (BİST-100) ve Kredi Temerrüt Takası (CDS) Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Mediterranean International Conference on Social Sciences, Podgorica, Karadağ, 19-22 Mayıs.
• Kapetanios, G., Y. Shin, A. Snell (2003), “Testing For a Unit Root in The Nonlinear STAR Framework”, Journal of Econometrics, 112(2), 359–379.
• Karan, M.B. (2013), Yatırım Analizi ve Portföy Yönetimi (4. Baskı), Ankara: Gazi.
• Kaya, A., A. Coşkun (2015), “VIX Endeksi Menkul Kıymet Piyasalarının Bir Nedeni Midir? Borsa İstanbul Örneği”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(1), 175-186.
• Kaya, E. (2015), “Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi İle Zımni Volatilite (VIX) Endeksi Arasındaki Eş-Bütünleşme Ve Granger Nedensellik”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(28), 1-6.
• Kılcı, E.N. (2017), “CDS Primleri İle Bir Ülkenin Ekonomik Ve Finansal Değişkenleri Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği”, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 6(12), 145-154.
• Kök, D., E.H, Nazlıoğlu (2020), “Finansal Piyasalarda Asimetrik Nedensellik: BIST100, VIX ve Döviz Kuru Örneği”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 55, 245-262.
• Köse, A.K., M. Akkaya (2016), “Beklenti ve Güven Anketlerinin Finansal Piyasalara Etkisi: BIST 100 Üzerine Bir Uygulama”, Bankacılar Dergisi, 99, 3-15.
• Kutlar, A. (2019), Stata ile Çok Denklemli Zaman Serileri (1. Baskı), Kocaeli: Umuttepe.
• Kuzu, S. (2019), “Volatilite Endeksi (VIX) İle BIST 100 Arasındaki Johansen Eş-Bütünleşme ve Frekans Alanı Nedensellik Analizi”, Journal of Turkish Studies, 14(1), 479-493.
• Lee, J., M.C. Strazicich (2003), “Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks”, The Review of Economics and Statistics, 85(4) ,1082-1089.
• Leybourne, S. J., T. C. Mills, P. Newbold (1998), “Spurious Rejections by Dickey Fuller Tests in The Presence of a Break Under The Null”, Journal of Econometrics, 87(1), 191–203.
• Narayan, P.K., S. Popp (2010), “A New Unit Root Test With Two Structural Breaks In Level And Slope At Unknown Time”, Journal of Applied Statistics, 37(9), 1425-1438.
• Nazlioglu, Ş., N.A. Gormus, U. Soytas (2016), “Oil Prices and Real Estate Investment Trusts (REITs): Gradual-Shift Causality and Volatility Transmission Analysis”, Energy Economics, 60, 168-175.
• Office of the Comptroller of the Currency (2020), Quarterly Report on Bank Trading and Derivatives Activities: Fourth Quarter 2019. Washington: Office of the Comptroller of the Currency.
• Ögel, S., M. Fındık (2020), “Farklı Kıtalarda Yer Alan Borsa Endekslerinin VIX (Korku) Endeksi İle İlişkisi”, Kocatepe İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 127-140.
• Öner, H., C. Şarkaya İçellioğlu, S. Öner (2018), “Volatilite Endeksi (VIX) ile Gelişmekte Olan Ülke Hisse Senedi Piyasası Endeksleri Arasındaki Engel-Granger Eş-Bütünleşme ve Granger Nedensellik Analizi”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(18), 110-124.
• Perron, P. (1989), “The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis”, Econometrica, 57(6), 1361-1401.
• Reilly, F.K., K.C. Brown (2012), Investment Analysis & Portfolio Management (10. Baskı), Ohio: South-Western Cengage Learning.
• Sadeghzadeh, K. (2018), “Borsanın Psikolojik Faktörlere Duyarlılığı: Oynaklık Endeksi (VIX) Ve Tüketici Güven Endeksi (TGE) İle BİST 100 Endeksi Arasındaki İlişkiler”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 238-253.
• Sakarya, Ş., H.T. Akkuş (2018), “BİST-100 ve BİST Sektör Endeksleri ile VIX Endeksi Arasındaki İlişkisinin Analizi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(40), 351-373.
• Sarıtaş, H, E.H. Nazlıoğlu (2019), “Korku Endeksi, Hisse Senedi Piyasası ve Döviz Kuru İlişkisi: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(4), 542-551.
• Sevüktekin, M., M. Çınar (2014), Ekonometrik Zaman Serileri Analizi EViews Uygulamalı (4. Baskı), Bursa: Dora.
• Şahin, E.E., O, Özkan (2018), “Kredi Temerrüt Takası, Döviz Kuru ve BİST100 Endeksi İlişkisi”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 1939-1945.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) (2016), Enflasyon Raporu: 2016-IV, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Yayinlar/Raporlar/Enflasyon+Raporu/ , E.T: 02.03.2021.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) (2017), Enflasyon Raporu: 2017-I, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Yayinlar/Raporlar/Enflasyon+Raporu/, E.T: 02.03.2021.
• Toda, H.Y., T. Yamamoto (1995), “Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes”, Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
• Topaloğlu, E.E., İ, Ege (2020), “Kredi Temerrüt Swapları (CDS) ile Borsa İstanbul 100 Endeksi Arasındaki İlişki: Kısa ve Uzun Dönemli Zaman Serisi Analizleri”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1373-1393.
• Tuncel, M.B., S. Gürsoy (2020), “Korku Endeksi (VIX), Bitcoin Fiyatları ve BİST 100 Endeksi Arasındaki Nedensellik İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Uygulama”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1999-2011.
• Turhan, Ş. (2020), Borsada Yabancı Payı, 16 Yıl Sonra %50’nin Altında, https://www.dunya.com/finans/haberler/borsada-yabanci-payi-16-yil-sonra-50nin-altinda-haberi-474727, E.T: 30.09.2020
• Whaley, R.E. (1993), “Derivatives on Market Volatility”, The Journal of Derivatives, 1(1), 71-84.
• Whaley, R.E. (2000), “The Investor Fear Gauge”, The Journal of Portfolio Management, 26(3), 12-17.
• World Bank (2020), Gross domestic product 2019, https://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf, E.T: 30.09.2020.
• Zivot, E., D.W.K. Andrews (1992), “Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis”, Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270.