KORONAVİRÜS (SARS-COV-2) SALGINININ BORSA İSTANBUL ENDEKSLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: ÇOKLU YAPISAL KIRILMALI AMPİRİK ANALİZLERDEN KANITLAR

Yıl 2022, Cilt: 40 Sayı: 1, 87 - 120, 31.03.2022

Gökhan Kartal

https://doi.org/10.17065/huniibf.938462

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada Koronavirüs kaynaklı vaka ve ölümlerin yanı sıra döviz kuru ve faiz oranının 17.03.2020-02.04.2021 arasında Borsa İstanbul endekslerine etkisi, çoklu yapısal kırılmaları dikkate alan ampirik yöntemlerle incelenmektedir. Ek olarak, salgının dünyanın önemli borsaları ve BIST endekslerine etkisi grafiksel olarak da analiz edilmektedir. Grafiksel analiz borsaların salgına karşı reaksiyonlarının genel olarak benzer olduğunu, dünya borsalarının tarihte eşi görülmemiş bu kaotik durumdan -salgının ilk dönemleri hariç- şaşırtıcı bir şekilde az etkilendiğini göstermektedir. Diğer çalışmalardan farklı olarak bu çalışmada Covid-19 kaynaklı vaka ve ölüm verilerindeki önemli yapısal kırılma tarihleri Carrion-i-Silvestre vd. (2009) tarafından önerilen çoklu yapısal kırılmalı birim kök analiziyle tespit edilerek, salgının Türkiye’deki seyrine yönelik ampirik kanıtlar sunulmaktadır. Ardından gerçekleştirilen Maki (2012) Eşbütünleşme Testi değişkenler arasında eşbütünleşmenin varlığını göstermektedir. FMOLS tahmincisinden elde edilen sonuçlara göre, dolar kuru (döviz kurunu temsilen) ve BIST gecelik repo faiz oranındaki (faiz oranını temsilen) artışların BIST endeksleri üzerindeki etkisi negatif ve anlamlıdır. Dolar kurundaki %1 artış BIST-100 endeksini yaklaşık olarak %0.89 düşürürken, BIST gecelik repo faiz oranlarında %1 artış yaklaşık olarak %0.10 düşürmektedir. Koronavirüs kaynaklı hasta ve vefat sayılarındaki yüzde değişimlerin BIST endeksleri üzerindeki etkisi pozitif olmakla birlikte sonuçlar istatistiki olarak anlamsızdır. Dolayısıyla sonuçlar öncelikli politika uygulamalarının döviz kuru ve faiz ekseninde olması gerektiğini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çoklu Yapısal Kırılmalar, Zaman Serileri Analizi, Döviz Kuru, Borsa İstanbul, BIST, Covid-19, Faiz Oranı

THE EFFECT OF THE CORONAVIRUS (SARS-COV-2) OUTBREAK ON BORSA İSTANBUL INDICES: EVIDENCE FROM EMPIRICAL ANALYSIS WITH MULTIPLE STRUCTURAL BREAKS

Öz

In this study, the effects of cases and deaths caused from coronavirus, as well as exchange rate and interest rate on Borsa İstanbul indices between 17.03.2020-02.04.2021 are examined by using empirical methods that consider multiple structural breaks. Furthermore, the effect of the pandemic on the world's major stock markets and BIST indices is also analyzed graphically. The graphical analysis demonstrates that the reactions of the major stock markets to the pandemic are generally similar, and the world stock markets were surprisingly little affected by this unprecedented chaotic situation in history, except for the first periods of the pandemic. Unlike other studies, in this study, important structural break dates in the Covid-19 related case and death data were found by multiple structural break unit root analysis proposed Carrion-i-Silvestre et al. (2009) and empirical evidence for the course of the pandemic is presented in Turkey. Maki (2012) Cointegration Test performed afterwards demonstrates that there is a long-term relationship between the variables. According to the results obtained from the FMOLS estimator, the effects of increases both in dollar exchange rate (representing, the exchange rate) and in BIST overnight repo interest rate (representing, the interest rate) on entire of BIST indices are negative and generally significant. A 1% increase in the dollar exchange rate decreases the BIST-100 index by approximately 0.89%, while a 1% increase in BIST overnight repo interest rates decreases the BIST-100 index by approximately 0.10%. Although the effect of percentage changes in the number of patients and deaths caused by coronavirus on BIST indices is positive, the results are statistically insignificant. Therefore, the results emphasize that priority policy implementations should be on the axis of exchange rate and interest.

Anahtar Kelimeler

Borsa İstanbul, BIST, Covid-19, Multiple Structural Breaks, Time Series Analysis, Exchange Rate, Interest Rate

Kaynakça

• Akarsu, Y., Alacahan, N. D., Kurt, S. (2020), "Covid-19 pandemisinin BIST-100 endeksine etkisi", Içinde S. Akar (Ed.), Uluslararası Farklı Boyutlarıyla Sağlık Konferansı (ICDAH2020) Seçme Bildiriler I (ss. 155–168).
• Al-Awadhi, A. M., Alsaifi, K., Al-Awadhi, A., Alhammadi, S. (2020), "Death and contagious infectious diseases: Impact of the COVID-19 virus on stock market returns", Journal of Behavioral and Experimental Finance, 27, 100326, https://doi.org/10.1016/j.jbef.2020.100326
• Anadolu Ajansı. (2021), Borsa ikinci kez devre kesti. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/borsa-ikinci-kez-devre-kesti/2183869, E.T: 14.04.2021.
• Ashraf, B. N. (2020), "Stock markets’ reaction to COVID-19: Cases or fatalities?" Research in International Business and Finance, 54, 101249. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2020.101249
• Baek, S., Mohanty, S. K., Glambosky, M. (2020), "COVID-19 and stock market volatility: An industry level analysis", Finance Research Letters, 37, 101748. https://doi.org/10.1016/j.frl.2020.101748
• Baker, S. R., Bloom, N., Davis, S. J., Kost, K., Sammon, M., Viratyosin, T. (2020), "The Unprecedented Stock Market Reaction to COVID-19", The Review of Asset Pricing Studies, 10(4), 742–758. https://doi.org/10.1093/rapstu/raaa008
• Barut, A., Kaya, E. (2020), "COVID-19 ve seçilmiş BIST sektör indeksleri ilişkisinde sıcaklığın moderatör etkisi", Turkish Studies, 15(6), 155-167. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44474
• Carrion-i-Silvestre, J. L., Kim, D., Perron, P. (2009), "GLS-based unit root tests with multiple structural breaks under both the null and the alternative hypotheses", Econometric Theory, 25(6), 1754–1792. https://doi.org/10.1017/S0266466609990326
• Clower, E. (2021), Gauss Carrion Library (Version 1.0.1), Source Code. https://github.com/aptech/gauss-carrion-library, E.T: 02.05.2021.
• Cox, J., Ludvigson, S., Greenwald, D. L. (2020), "What explains the COVID-19 stock market?", NBER Working Paper No. 27784.
• Google (2021), Google Trends, https://trends.google.com/trends, E.T: 14.04.2021.
• Gülhan, Ü. (2020), "Covid-19 pandemisine BIST 100 reaksiyonu: Ekonometrik bir analiz", Journal of Turkish Studies, Volume 15(Volume 15 Issue 4), 497–509. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.44122
• Hong, H., Bian, Z., Lee, C.-C. (2021), "COVID-19 and instability of stock market performance: evidence from the U.S", Financial Innovation, 7(1), 12. https://doi.org/10.1186/s40854-021-00229-1
• https://tr.investing.com/, E. T: 13.04.2021.
• Kandil Göker, İ. E., Eren, B. S., Karaca, S. S. (2020), "The impact of the COVID-19 (Coronavirus) on the Borsa Istanbul sector index returns: An event study". Gaziantep University Journal of Social Sciences, 2020 Special Issue, 14-41. https://doi.org/10.21547/jss.731980
• Kartal, G. (2020), "Yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgının küresel enerji güvenliğine etkileri üzerine genel bir değerlendirme", Içinde F. Kaleci E. Başaran (Ed.), Pandemi Sürecinde Sosyoekonomik Değişim ve Dönüşümler “Fırsatlar, Tehditler, Yeni Normaller” (ss. 679–707), Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
• Katircioğlu, S. T. (2014), "Testing the tourism-induced EKC hypothesis: The case of Singapore", Economic Modelling, 41, 383–391. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2014.05.028
• Keleş, E. (2020), "Covid-19 ve Bist-30 endeksi üzerine kısa dönemli etkileri”, M U Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, 42(1), 91–105. https://doi.org/10.14780/muiibd.763962
• Kılıç, Y. (2020), "Borsa İstanbul’da COVID-19 (Koronavirüs) Etkisi", Journal of Emerging Economies and Policy , 5(1), 66-77.
• Koller, T. (2021), "Why have stock markets shrugged off the COVID-19 crisis?" https://www.mckinsey.com/business-functions/strategy-and-corporate-finance/our-insights/the-strategy-and-corporate-finance-blog/why-have-stock-markets-shrugged-off-the-covid-19-crisis#, E. T: 02.04.2021.
• Li, Y., Liang, C., Ma, F., Wang, J. (2020), "The role of the IDEMV in predicting European stock market volatility during the COVID-19 pandemic”, Finance Research Letters, 36, 101749. https://doi.org/10.1016/j.frl.2020.101749
• Maki, D. (2012), "Tests for cointegration allowing for an unknown number of breaks”, Economic Modelling, 29(5), 2011–2015. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2012.04.022
• Mazur, M., Dang, M., Vega, M. (2021), "COVID-19 and the march 2020 stock market crash. Evidence from S&P1500”, Finance Research Letters, 38, 101690. https://doi.org/10.1016/j.frl.2020.101690
• Nazlioglu, S. (2021), TSPDLIB: GAUSS Time Series and Panel Data Methods (Version 2.0), Source Code. https://github.com/aptech/tspdlib, E.T: 18.08.2021.
• Okorie, D. I., Lin, B. (2021), "Stock markets and the COVID-19 fractal contagion effects”, Finance Research Letters, 38, 101640. https://doi.org/10.1016/j.frl.2020.101640
• Ölmez, U., Ekinci, A. A. (2020), "Koronavirüs (Covid-19) salgınının hisse senedi piyasasına etkisi: BIST 100 örneği”, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi. https://doi.org/10.30784/epfad.811636
• Onali, E. (2020), "COVID-19 and Stock Market Volatility”, SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.3571453
• Özdemir, L. (2020), "Covid-19 pandemisinin BİST sektör endeksleri üzerine asimetrik etkisi”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 546–556. https://doi.org/10.29106/fesa.797658
• Özkan, N., Ünlü, U. (2021), "Bölgesel Covıd-19 vaka sayıları, altın fiyatları, Euro ve BIST Şehir Endeksleri arasındaki ilişki: bir ARDL Sınır Testi yaklaşımı”, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 240–253. https://doi.org/10.30784/epfad.880244
• Öztürk, Ö., Şişman, M. Y., Uslu, H., Çıtak, F. (2020), "Yeni Koronavirüs salgınının sektörel etkileri: Türkiye hisse senedi piyasasından örnekler”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. https://doi.org/https://doi.org/10.17218.hititsosbil.728146
• Phillips, P. C. B., Hansen, B. E. (1990), "Statistical inference in instrumental variables regression with I(1) processes”, The Review of Economic Studies, 57(1), 99. https://doi.org/10.2307/2297545
• Ramelli, S., Wagner, A. F. (2020a), "Feverish stock price reactions to COVID-19”, Review of Corporate Finance Studies, 9(3), 622–655. https://doi.org/10.1093/rcfs/cfaa012
• Ramelli, S., Wagner, A. F. (2020b), "What the stock market tells us about the consequences of COVID-19”, Içinde R. Baldwin B. W. di Mauro (Ed.), Mitigating the COVID Economic Crisis: Act Fast and Do Whatever It Takes (ss. 57–70), CEPR Press.
• Sharif, A., Aloui, C., Yarovaya, L. (2020), "COVID-19 pandemic, oil prices, stock market, geopolitical risk and policy uncertainty nexus in the US economy: Fresh evidence from the wavelet-based approach”, International Review of Financial Analysis, 70, 101496. https://doi.org/10.1016/j.irfa.2020.101496
• Sönmezler, G., Gündüz, İ. O. (2021), "Covid-19 pandemi sürecinin BİST-30 hisse senetlerine etkilerinin karışıklık matrisi ile analizi”, Maliye Finans Yazıları, Özel Sayı 2, 51–70. https://doi.org/10.33203/mfy.846549
• Takyi, P. O., Bentum-Ennin, I. (2020), "The impact of COVID-19 on stock market performance in Africa: A Bayesian structural time series approach”, Journal of Economics and Business, 105968. https://doi.org/10.1016/j.jeconbus.2020.105968
• Tayar, T., Gümüştekin, E., Dayan, K., Mandi, E. (2020), "Covid-19 krizinin Türkiye’deki sektörler üzerinde etkileri: Borsa İstanbul Sektör Endeksleri araştırması”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 293–320. https://dergipark.org.tr/en/pub/yyusbed/issue/56115/772087
• TCMB (2021), Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. https://evds2.tcmb.gov.tr/, E.T: 05.04.2021.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Genel Koronavirüs Tablosu, https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66935/genel-koronavirus-tablosu.html, E.T: 05.04.2021.
• Topcu, M., Gulal, O. S. (2020), "The impact of COVID-19 on emerging stock markets. Finance Research Letters", 36, 101691. https://doi.org/10.1016/j.frl.2020.101691
• Ünlü, A., Kabak, S., Tuğlu Dur, D. (2020), "Koronavirüs (COVID-19) pandemisinin Türkiye’nin BİST Finansallar sektör endeksi üzerindeki etkisi”, Journal of Economics and Research, 1(2), 26–41.
• Wagner, A. F. (2020), "What the stock market tells us about the post-COVID-19 world”, Nature Human Behaviour, 4(5), 440–440. https://doi.org/10.1038/s41562-020-0869-y
• Zeren, F., Hızarcı, A. E. (2020), "The impact of covid-19 coronavirus on stock markets: Evidence from selected countries”, Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi. https://doi.org/10.32951/mufider.706159