KISA VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ VE FAİZ ORANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 40 Sayı: 4, 700 - 720, 27.12.2022

Hakkı Albayrak Evren İpek

https://doi.org/10.17065/huniibf.1032714

Öz

Gelişmekte olan ülkeler, ekonomik kalkınmalarını gerçekleştirebilmek için ihtiyaç duydukları sermayeyi yabancı ülkelerden temin edilmek için faiz oranlarını artırabilmektedir. Ancak faiz oranları neticesinde ülkeye gelen kısa vadeli yabancı hareketleri, daha yüksek faiz veren başka ülkelere doğru aniden çıkış yapabildiği için yıkıcı sonuçlara sebep olabilmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’ye yönelik kısa vadeli sermaye hareketleri ile Merkez Bankası politika faiz oranı, mevduat faiz oranı ve reeskont faiz oranı arasındaki ilişkiler 1991:4-2021:1 dönemine ilişkin çeyrek yıllık verilerle ampirik olarak incelenmektedir. Ampirik analizlerde sınır testi, Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif (ARDL) modeli, Toda-Yamamoto nedensellik analizi ve etki-tepki analizi yöntemlerinden yararlanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, kısa dönemde tüm faiz oranları kısa vadeli sermaye hareketlerini istatistiksel olarak anlamlı şekilde pozitif yönde etkilemekte ve faiz oranlarından kısa vadeli sermaye hareketlerine doğru tek taraflı nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Ayrıca kısa vadeli sermaye hareketleri, tüm faiz oranlarında yaşanan şoklara karşı, ikinci dönemde anlamlı ve pozitif tepki vermiştir. Dolayısıyla analizler neticesinde belirlenen kısa vadeli sermayeye bağımlı yapının azaltılması, ileriki dönemlerde yapılacak faiz oranı değişikliklerinin olumsuz sonuçlarından kaçınabilmek adına oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri, Faiz Oranları, ARDL, Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi, Etki-Tepki Analizi, Short-Term Capital Movements, Interest Rates, Toda-Yamomoto Causality Test, Impulse-Response Analysis

The Relationship Between Short-Term Capital Movements and Interest Rates: The Case of Turkey

Öz

Emerging market economies can increase their interest rates to obtain the capital they need from foreign countries in order to realize their economic development. However, short-term foreign movements that come to the country as a result of interest rates can cause devastating results as they can suddenly exit to other countries with higher interest rates. In this study, the relationships between short-term capital movements towards Turkey and the Central Bank policy interest rate, deposit interest rate and discount interest rate are empirically examined with quarterly data for the period 1991:4-2021:1. Empirical analyses were utilized by bound test, Autoregressive Distributed Lag (ARDL) model, Toda-Yamamoto causality test and impulse-response analysis. According to the results, interest rates affect short-term capital movements statistically significantly and positively in the short run and there is a unidirectional causal relationship from interest rates to capital movements. Additionally, capital movements gave significanty positive responses to interest rate shocks in the second period. Therefore, it is very important to reduce the short-term capital dependent structure determined as a result of the analysis in order to avoid the negative consequences of interest rate changes in the future.

Anahtar Kelimeler

Short-Term Capital Movements, Interest Rates, Toda-Yamomoto Causality Test, Impulse-Response Analysis

Kaynakça

• Aslan, Ö., & Koralp, H. L. (2007). Exogenous characteristics of short-term capital flows: Can they be under control evidence from Turkey. Sosyal Bilimler Dergisi, 0(1), 1-16.
• Aydemir, T. (2019). 2001 yılı sonrasında Türkiye’de uygulanan faiz politikalarının kısa vadeli yabancı kaynağa olan etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Aykırı, M. (2008). Ekonomik büyüme-enflasyon-işsizlik ilişkisi: Türkiye üzerine bir uygulama (1980-2005) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kafkas Üniversitesi.
• Bal, E. (2019). Türkiye’ye yönelik kısa vadeli sermaye hareketlerinin ekonomik değişkenler üzerindeki etkilerinin analizi (2005-2018) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Balkan, E., Biçer, F. G., & Yeldan, A. E. (2003). Patterns of financial capital flows and accumulation in the post-1990 Turkish economy. Canadian Journal of Development Studies, 24(2), 249-265. https://doi.org/10.1080/02255189.2003.9668915
• Baran, D., & Tuncay, Ö. (2017). Gelişmekte olan ekonomilerde kısa vadeli sermaye hareketlerinin optimizasyonu. Kesit Akademisi Dergisi, 3(7), 190-207.
• Bardsen, G. (1989). Estimation of long run coefficients in error correction models. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 51(3), 345-350. https://doi.org/10.1111/j.1468-0084.1989.mp51003008.x
• Barışık, S., & Kesikoğlu F. (2004). Türkiye’de bütçe açıklarının temel makroekonomik değişkenler üzerine etkisi (1987-2003 VAR, etki-tepki analizi, varyans ayrıştırması). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 59-82.
• Carvalho, D., & Fidora M. (2015). Capital inflows and Euro area long-term interest rates. European Central Bank Working Paper Series, 1798. https://doi.org/10.1016/j.jimonfin.2015.02.021
• Çakmak, İ. (2015). İktisadi yapı, suç ekonomisi teorileri ve suç: Türkiye üzerine bir ampirik analiz [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çeviş, İ., & Kadılar, C. (2001). The analysis of the short-term capital movements by using the VAR model: The case of Turkey. The Pakistan Development Review, 40(3), 187-201. Doğan, B. (2017). Ekonomik küreselleşme ve büyüme ilişkisi: Türkiye örneği Toda-yamamoto nedensellik analizi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(628), 19-27.
• Erataş, F., & Öztekin, D. (2010). Kısa vadeli yabancı sermaye akımlarının belirleyicileri: Türkiye örneği. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 57-64.
• Güriş, B., & Kıran, B. (2007). Reel faiz oranı ve reel döviz kurunun kısa vadeli sermaye hareketlerine etkileri: Sınır testi yaklaşımı. İktisat İşletme ve Finans, 22(255), 85-94. https://doi.org/10.3848/iif.2007.255.9196
• International Money Forum (IMF, 2021), International financial statistics, 05 Kasım 2021 tarihinde https://data.imf.org/?sk=4c514d48-b6ba-49ed-8ab9-52b0c1a0179b&sId=1390030341854 adresinden alınmıştır.
• İnandım, Ş. (2005). Kısa vadeli sermaye hareketleri ile reel döviz kuru etkileşimi: Türkiye örneği [Uzmanlık Yeterlik Tezi]. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü.
• Jia, X., & Ren, Y. (2017, 24-27 Haziran). The impact of institutional factors and capital market openness on short-term international capital flow. 4th International Conference on Industrial Economic System and Industrial Security Engineering, Japonya. https://doi.org/10.1109/IEIS.2017.8078613
• Kara, H. (2012). Kısa vadeli sermaye hareketleri ile faiz arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Kaygusuz, S. (2014). Kısa vadeli sermaye hareketlerinin makroekonomik değişkenler üzerine etkisi: Türkiye örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Keskin, N. (2008). Finansal serbestleşme sürecinde uluslararası sermaye hareketleri ve makroekonomik etkileri: Türkiye örneği [Yayınlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kıran, B. (2007). Türkiye’de reel döviz kuru ile kısa ve uzun vadeli sermaye hareketleri ilişkisi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 22(1), 269-283.
• Ma, H. Q. (2018). A study on the influence factors of short-term international capital flows-The evidence from emerging markets. Modern Economy, 9(4), 758-774. https://doi.org/10.4236/me.2018.94050
• Maturu, B. O. (2017). Short term capital flows and pressure on the exchange rate in Kenya. Advances in Economics and Business, 5(5), 288-307. https://doi.org/10.13189/aeb.2017.050506
• Nurkse, R. (1952). Some international aspects of the problem of economic development. The American Economic Review, 42(2), 571-583. http://www.jstor.org/stable/1910629
• Özkan, L. (2017). Sermaye akımlarının kredi kanalı yoluyla büyümeye etkisi: Türkiye örneği [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Pan, M., Fok, R. C., & Liu, Y. A. (2007). Dynamics linkages between exchange rates and stock prices: Evidence from East Asian markets. International Review of Economics and Finance, 16(4), 503-520. https://doi.org/10.1016/j.iref.2005.09.003
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Sağlam, G. (2009). Türkiye’de döviz kuru oynaklığının yatırım ve tüketim malları ithalat talebine etkileri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası mali krizler, IMF politikaları, az gelişmiş ülkeler, Türkiye ve dönüşüm ekonomileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 296-310.
• Seyidoğlu, H. (2017). Uluslararası iktisat: teori, politika ve uygulama. Güzem Can Yayınları.
• Sümer, L. (2009). Sermaye hareketleri liberalizasyonunun çıktı üzerindeki etkisi: Türkiye örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Şahin, A., & Doğukanlı, H. (2014). Yabancı bankaların KOBİ kredilerine etkileri: Türkiye için bir inceleme. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 8(2), 39-73.
• Şit, M. (2014). Türkiye’de turizm sektörünün performansına etki eden faktörlerin ampirik analizi [Yayınlanmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Şoltan, T. (2009). Enerji tüketimi ile gayri safi yurtiçi hasıla arasındaki nedensellik ilişkisinin granger, toda-yamamoto ve ARDL testleri ile incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Tan, J., Jusoh, M., & Sarmidi, T. (2013). Short-term international capital flows: Empirical evidence from China. Jurnal Pengurusan, 38, 53-61.
• Temiz, M., & Konat, G. (2019). A research on the relationship between short-term capital movements and macroeconomic variables in Turkey. In D. B. Sarıipek, B. Yenihan, V. Franca (Ed.), A New Perspective in Social Sciences, Frontpage Publications, 45-51.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB, 2021), Elektronik veri denetleme sistemi. 05 Kasım 2021 tarihinde https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/archiveMarket/ adresinden alınmıştır.
• Uzunoğlu, S., K. Alkin, & F. Gürsel (1995). Uluslararası sermaye hareketlerinin gelişmekte olan ülkelerde makroekonomik etkileri ve Türkiye. İMKB Araştırma Yayınları.
• Yavuz, N. Ç. (2006). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisinin testi: Yapısal kırılma ve nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.
• Yentürk, N. (2005). Körlerin yürüyüşü: Türkiye ekonomisi ve 1990 sonrası krizler. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Wang, K., Su, C., & Tao, R. (2019). Time-varying character for short-term capital flow from interest rate aspect in China. Economic Research-Ekonomska Istrazivanja, 33(1), 2761-2779. https://doi.org/10.1080/1331677X.2019.1655657