TÜRKİYE’DE CEPTEN YAPILAN SAĞLIK HARCAMALARINI ETKİLEYEN ETMENLER

Yıl 2008, Cilt: 26 Sayı: 2, 319 - 340, 31.12.2008

Berrak Bora Başaran İsmet Şahin

Öz

Bir toplumun sağlığını geliştirmek için;
kişiler, sosyal gruplar, bölgeler arası sağlıktaki eşitsizlikleri azaltmak,
fakirlerin sağlığını iyileştirmek, sağlık sistemi finansman yükünün adil
şekilde dağıtılmasını sağlamak gerekmektedir. 
Cepten yapılan sağlık harcamasının rolü özellikle Türkiye gibi orta ve
düşük gelirli ülkelerde önemlidir. Cepten harcamanın yükü, bireylerin sağlık
hizmeti kullanımını ve sağlık statüsünü etkileyebileceğinden bu durumun hangi
koşullarda ortaya çıktığı, hanelerin bu harcamalarla karşı karşıya kalmasını
sağlayan etmenlerin bilinmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, Ulusal
Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Çalışması Hanehalkı Araştırması verileri
kullanılarak, Türkiye’de cepten yapılan sağlık harcamalarını etkileyen olası
faktörlerin etkisini değerlendirmektir. Çalışma, Türkiye temsiliyeti olan bir
örneklemde, 11481 hane ve toplam 48057 kişi ile görüşülerek elde edilen veriler
ışığında yapılmıştır. Çalışmada cepten sağlık harcaması yapma durumuna göre
demografik, ekonomik ve sağlık durumu ile ilgili değişkenler lojistik regresyon
analizi ile değerlendirilmiştir. Çalışmada anlamlı bulunan sonuçlara göre
cepten sağlık harcaması yapma durumu; kadınlarda, 0-4 yaş grubunda, doğu
bölgesinde, kırda, hanedeki kişi sayısı arttıkça, evlilik çağında olmayan
kişilerde, bir işte çalışmayanlarda, SSK’lılarda, 5. gelir diliminde olanlarda
daha fazla görülmüştür. Bu sonuçlara göre kişiler, sosyal gruplar ve bölgeler
arası eşitsizlikler ile sağlık hizmetlerinin sunumunda, finansal yük
dağılımında hakkaniyetsizliklerin bulunduğu görülmektedir. Bu sonuçlar, tek
çatı altında toplanmış bir sosyal güvenlik programının gerekliliğini
göstermektedir.

   

Anahtar Kelimeler

Cepten sağlık harcaması, hanehalkı sağlık harcaması

Factors Affecting Out-of-Pocket Health Expenditures in Turkey

Öz

 

In
order to raise the health status of the population; inequalities among
individuals, social groups and regions should be eliminated, health of the poor
should be raised and the distribution of financial burden over the health
system should be fairer.  The role of out
of pocket health expenditures (OOPHE) is especially important for the countries
which have middle and low income levels just like Turkey.
The burden of the OOPHE, in return, brings changes in health utilization and of
course in the health status. That is why at which circumstances the OOP
payments arise and which factors affecting the households to face such payments
has to be clarified. The aim of this study is, in the light of data obtained from
the National Burden of Disease and Cost-Effectiveness Study, to lay out
possible factors with their levels of affect on OOPHE in Turkey.
The study was conducted through a sample, which refers to a representation of Turkey,
in a total of 48057 people residing at 11481 households. In this study,
logistic regression analysis method was used in this study with demographic,
economic and health status variables are achieved.  According to the results obtained from the
study, OOP expenditures for health have a higher share in women, in the age
group between 0-4, in
the eastern region, in rural regions, in more crowded households, among the individuals
who are out of marriageable age, among
unemployed, among beneficiaries of SSK, in 5th income quintile, as the
ill/diseased condition increases. Depending on those results, it is barely seen
that there are inequalities among individuals, social groups, regions, in the
health care delivery and in sharing the financial burden over the health
system.

 

Anahtar Kelimeler

Out-of-pocket health expenditure, household health expenditures

Kaynakça

• Aksakoğlu, G. (2001) Sağlıkta Araştırma Teknikleri ve Analiz Yöntemleri, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Rektörlük Matbaası.
• Anderson, (2001) Health Care Strategic Management, Dec 2001; 19, 12; Health & Medical Complete, 6.
• Belli, P. (2002) “Formal and Informal Household Spending on Health: A Multicountry Study In Central and Eastern Europe”, Final Report, Central and Eastern European Health Network, Harvard School of Public Health.
• Berman, P. (2002) Ulusal Sağlık Hesapları Üretici Rehberi, Harvard School of Public Health.USA.
• Chu, T., T. Liu T., C. Chen, Y. Tsai, W. Chiu (2005) “Household out-of- Pocket Medical Expenditures and National Health Insurance in Taiwan: Income and Regional Inequality”, BMC Health Services Research, 5, 60-67.
• DeGraeve, D. (2003) “Equity in the Finance of Healthcare: Summary”, (http: //66.102.9.104/search?q=cache: m5Qj3ZEB4jgJ: www.ua.ac.be/main.aspx%3Fc%3Ddiana.degraeve%26n%3D9489+DE+GRAEVE+Diana,+Equity+in+the+Finance+of+Healthcare&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr&lr=lang_en|lang_tr ). Erişim Tarihi: [25.04.07]
• Garg, C., A. Karan (2005) “Poverty Impact of Out-of-Pocket (OOPS) Payments in India: A State Level Analysis”, [Bildiri] 5. İHEA Dünya Sağlık Ekonomisi Kongresi, 11-13th July, Barselona: 16.
• Hjortsberg, C. (2003) “Why do the Sick not Utilise Health Care? The Case of Zambia” Health Economics, 12(9), 755-770.
• Hotchkiss, D.R., J.J. Rous, K. Karmacharya and P. Sangraula (1998) “Household Health Expenditures in Nepal: Implications For Healthcare Financing Reform”, Health Policy and Planning, 13(4), 371-383.
• Islam, W., M.M. Khan and M.S. Hossain (1999) “Health Situation and Health Care Expenditures in Bangladesh” Dhaka: Health and Demographic Survey, Bangladesh Bureau of Statistics, 129-133.
• Karan, A., C. Garg (2005) “Socio-Economic Determinants of Out-of-Pocket and Catastrophic Expenditure in India: A Multivariate Analysis”, .[Bildiri]. 5. İHEA Dünya Sağlık Ekonomisi Kongresi, 11-13th July, Barselona, 345.
• Kawabata K, K. Xu, G. Carin (2002) “Preventing Impoverishment Through Protection Against Catastrophic Health Expenditures”, Bulletin of World Health Organization, 8(8). Lewis, M. (2000) Who is paying for health care in Eastern Europe and Central Asia? Human Developmanet Sector Unit, Europe and Central Asia Region, Washington, DC, The World Bank.
• Liu, Y., Y. Çelik, B. Şahin (2005) Türkiye’de Sağlık ve İlaç Harcamaları. Sağlıkta Umut Vakfı. Ankara.
• Musgrove P., (1999) “Public Spending on Health Care: How are Different Criteria Related?”, Health Policy, 47: 207-223.
• Pan American Health Organization (2002) “WHO,130th Session of the Executive Committee, Women, Health and Development”, 24-28th June, Washington D.C. USA, 24-28.
• Pannarunothai S, A. Mills (1997) “The Poor Pay More: Health Related Inequality in Thailand”, Social Science & Medicine, 44, 1781-90.
• Rubin R.M., K. Koelln (1993) “Determinants of Household Out-of-pocket Health Expenditures”, Social Science Quarterly, 74, 721-735.
• Rous J.J., D.R. Hotchkiss (2003) “Estimation of the Determinants of Household Health Care Expenditure in Nepal with controls for Endogenous Illness and Provider Choice”, Health Economics, 12, 431-451.
• Roy, K., D.H. Howard (2007) “Equity in out of Pocket Payments for Hospital Care: Evidence from India, Health Policy, 80(2), 297-307.
• Sağlık Bakanlığı, (2003) Sağlıkta Dönüşüm Programı, Ankara.
• Sağlık Bakanlığı, (2004) Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları 1999-2000, RSHMB, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Yayın No: SB-HM-2004/08, İ.Aygün Ofset, Ankara.
• Sağlık Bakanlığı, (2006) Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları Hanehalkı Sağlık Harcamaları 2002-2003, RSHMB, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Yayın No: 601, Alban Tanıtım Organizasyon, Ankara.
• Sağlık Bakanlığı, (2007) Türkiye’de Sağlığa Bakış TC. SB Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. ISBN: 978-975-590-224-1. SB Yayın No: 710. Bölük Ofset Matbaacılık San. Tic.Ltd.Şrk. Ankara.
• Sari, N., J. Langenbrunner and M. Lewis, (2000) “Affording Out-of-pocket Payments for Health Services: Evidence from Kazakhstan”, EuroHealth (Special Issue). 6(2), 37-39.
• Shakil A., M. Khan, D. Hotchkis and P. Hutchinson (2005) “Catastrophic Out-of-Pocket Payments for Healthcare in Poor Rural Areas of Bangladesh”, [Bildiri] 5. İHEA Dünya Sağlık Ekonomisi Kongresi, 11-13th July, Barselona, 116-118.
• Stephanie, V., H.K. Scholder, K. Xu,. A. M. Aguilar-Rivera, D. Evans (2005) “Health Service Utilization and Catastrophic Health Expenditures in Armenia; 1999 and 2001”, [Bildiri] 5. İHEA Dünya Sağlık Ekonomisi Kongresi, 11-13th July, Barselona, 135-137.
• Waters H.R., G.F Anderson, J. Mays (2004) “Measuring Financial Protection in Health in the United States”, Health Policy, 69, 339-349.
• World Health Organization (2001) The World Health Report 2001: Health System Improving Performance, World Health Organization, Geneva.
• World Health Organization (2005) “Desining Health Financing Systems to Reduce Catastrophic Health Expenditure”, Technical Briefs for Policy-Makers, Number, 2, 1-4.
• Xu K., D Evans, K. Kawabata, R. Zeramdini, J. Klavus and C. Murray (2003) “Household Catastrophic Health Expenditure A Multicountry Analysis”, Lancet, 362, 111-17.
• Zich, C.D., J.X. Fan and K. Chang (2004) “Impending Widowhood and Health Care Spending”, Social Science Research, 33, 538-555.