Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi

Ümit Remzi Ergün; Elif Bulut

doi:10.17065/huniibf.1408174

Araştırma Makalesi

Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi

Yıl 2024, Cilt: 42 Sayı: 3, 439 - 470, 24.09.2024

Ümit Remzi Ergün , Elif Bulut

https://doi.org/10.17065/huniibf.1408174

Öz

Gemi geri dönüşümü ve demir çelik endüstrileri birbirinin tamamlayıcısı olan endüstrilerdir. Her iki endüstrinin de sınırlı kaynaklar dikkate alındığında sürdürülebilirlik, geri dönüşüm ekonomisi ve uluslararası ticaret açısından öneminin yakın gelecekte daha da artacağı beklenmektedir. Literatürde, gemi geri dönüşümü ve demir çelik endüstrilerini bütünleşik ve ampirik olarak inceleyen çalışma sayısının oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Bu nedenle çalışmanın tercih ettiği MEREC ve MARCOS yöntemleriyle bu alandaki boşluğu dolduracağı umulmaktadır. Çalışmada yer alan altı kriter arasında yüksek ağırlık skoruna sahip kriterler 2018, 2019, 2020 ve 2022 yılları için demir çelik ihracatı ve gemi söküm miktarı, 2021 yılı için ise demir cevheri ithalatı ve demir çelik ihracatı olarak elde edilmiştir. Alternatifler arasında en yüksek verimliliğe 2018, 2019 ve 2022 yıllarında Çin Halk Cumhuriyeti’nin; 2020 ve 2021 yıllarında ise Hindistan Cumhuriyeti’nin sahip olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirildiğinde demir çelik ve gemi geri dönüşüm endüstrilerine sahip ülkelerin malzeme geri kazanımı yoluyla bir değer yaratma faaliyeti gerçekleştirdikleri ifade edilmektedir. Ülkelerin elde ettikleri bu değerde hem sürekliliği hem de sürdürülebilirliği sağlamak amacında oldukları görülmektedir. Demir çelik ve gemi geri dönüşüm endüstrilerinin birlikte meydana getirdikleri yüksek potansiyelin gelişmiş teknolojilerin uygulamaya alınması, çevresel tehditlerin bertaraf edilmesi ve daha iyi operasyonel şartların sağlanmasıyla devinime dönüşebileceği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Demir Çelik, Gemi Söküm, MARCOS, MEREC

Kaynakça

Abdel-Basset, M., Gamal, A., Sallam, K. M., Hezam, I. M., & Alshamrani, A. M. (2023). Sustainable flue gas treatment system assessment for iron and steel sector: Spherical fuzzy mcdm-based innovative multistage approach. International Journal of Energy Research, 2023. https://doi.org/10.1155/2023/6645065 Açık, A., & Başer, S. Ö. (2018). Navlun oranlarıyla gemi söküm fiyatları arasındaki ilişki. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2(1). 16-32. https://doi.org/10.30711/utead.358662
Alcaide, J. I., Rodríguez-Díaz, E., & Piniella, F. (2017). European policies on ship recycling: A stakeholder survey. Marine Policy, 81, 262-272. https://doi.org/10.1016/j.marpol.2017.03.037
Avinal, A., Tosun, C., Dağlı, S., Duhbacı, T. B., & Şık, E. (2019). Ana Demir Çelik Ürünleri ile Ferro Alaşımların İmalatı. Ankara: T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Yayınları.
Ayan, B., Abacıoğlu, S., & Basilio, M. P. (2023). A comprehensive review of the novel weighting methods for multi-criteria decision-making. Information, 14(5). 1-28. https://doi.org/10.3390/info14050285 Ayçin, E., & Arsu, T. (2021. Sosyal gelişme endeksine göre ülkelerin değerlendirilmesi: MEREC ve MARCOS yöntemleri ile bir uygulama. İzmir Yönetim Dergisi, 2(2). 75-88. https://doi.org/10.56203/iyd.1084310 Azdemir, S., Ballı, M. F., Erikli, M., & Çağrı, S. E. L. (2020). Demir çelik endüstrisinde torpido taşıma sistemi benzetimi. Academic Platform-Journal of Engineering and Science, 8(1), 22-35. https://doi.org/10.21541/apjes.529025
Bakırcı, F., Shiraz, S. E., & Sattary, A. (2014). BIST'de demir çelik metal ana sanayii sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performans analizi: VZA süper etkinlik ve TOPSIS uygulaması. Ege Akademik Bakis, 14(1), 9-19.
Barut, A., Görgün, M. R., & Erdoğdu A. (2020). Baltık Kuru Yük Endeksi ve Dow Jones Demir- Çelik Endeksi arasındaki ilişki. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3). 3019-3033. https://doi.org/10.15869/itobiad.700223
Bayata, M. (2019). Türkiye’de çelik sektörü için çok kriterli karar verme ile uluslararası pazar seçimi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bleischwitz, R., Höller, J., & Kriegl, M. (2023). Ship recycling estimating future stocks and readiness for green steel transformation. Environmental Research Letters, 18. 1-8. https://doi.org/10.1088/1748-9326/ad0a55 Boran, M. (2016). Gemi sökümünün çevresel etkileri. Yunus Araştırma Bülteni, (4). 329-334. https://doi.org/10.17693/yunusae.v16i26717.281032
Ceysan Geri Kazanım. https://ceysangerikazanim.com/gemi-geri-donusumu-nedir-hurda-gemi-sokum-sektoru-hakkinda-bilgiler/ (Erişim Tarihi: 25.11.2023).
Choi, J. K., Kelley, D., Murphy, S., & Thangamani, D. (2016). Economic and environmental perspectives of end-of-life ship management. Resources, Conservation and Recycling, 107, 82-91. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2015.12.007
CRM Alliance (2023). What Are Critical Raw Materials. https://www.crmalliance.eu/critical-raw-materials (Erişim Tarihi: 10.02.2024).
Çetin, B., & Filiz, T. (2023). Küresel hurda demir ticareti ilişkilerinin sosyal ağ analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 158-182. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1097376
Demirtaş, M., Turan, A., Car, E., & Yücel, O. (2017). Kritik hammaddeler. Metalurji ve Malzeme Mühendisleri Odası Dergisi, 183, 28-33.
Deniz Ticaret Odası [DTO]. Bangladeş Norveç’in Gemi Söküm Politikasına Karşı. https://www.denizticaretodasi.org.tr/tr/haberler/banglades-norvecin-gemi-sokum-politikasina-karsi-600-1 (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
Deniz Ticaret Odası [DTO]. Gemi Geri Dönüşümü Sektörü Raporu. https://www.denizticaretodasi.org.tr/tr/sayfalar/gemi-geri-donusum-sektoru (Erişim Tarihi: 05.03.2024).
Deniz Ticaret Odası. https://www.denizticaretodasi.org.tr/ (Erişim Tarihi: 27.11.2023).
Dey, A., Ejohwomu, O. A., & Chan, P. W. (2021). Sustainability challenges and enablers in resource recovery industries: A systematic review of the ship-recycling studies and future directions. Journal of Cleaner Production, 329, 129787. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.129787
Du Z., Zhu H., Zhou Q., & Wong Y. D. (2017) Challenges and solutions for ship recycling in China. Ocean Eng. 137. 429–439. https://doi.org/10.1016/j.oceaneng.2017.04.004
Ecer, F., & Ayçin, E. (2023). Novel comprehensive MEREC weighting-based score aggregation model for measuring innovation performance: The case of G7 countries. Informatica, 34(1). 53-83. https://doi.org/10.15388/22-INFOR494
Eğilmez, M. 2017’den 2018’e Geçerken. https://www.mahfiegilmez.com/2017/12/2017den-2018e-gecerken.html (Erişim Tarihi: 05.03.2024).
Erkara, E. (2023). Avrupa Birliği Kritik Hammaddeler Yasası. www.aperta.ulakbim.gov.tr (Erişim Tarihi: 10.02.2024). Erol, F., & Türkmen, S. Y. (2020). Çelik hurdası vadeli işlem sözleşmeleri. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3). 388-405. https://doi.org/10.29106/fesa.757906
Ersoy, N. (2022). OECD ve AB üyesi ülkelerin inovasyon performanslarının MEREC-MARCOS bütünleşik modeli ile ölçümü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3). 1039-1063. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1106249
Eryüzlü, H. (2019). Dünya deniz ticareti ve Türkiye dış ticareti ilişkileri: Ekonometrik bir analiz. The Journal of Social Science, 3(5), 152-162. https://doi.org/10.30520/tjsosci.524826
Esmeray, M., & Özveri, O. (2023). Tedarikçi seçiminde farklı çok kriterli karar verme yöntemlerinden elde edilen sonuçların karşılaştırılması. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 18(72). 587-602. https://doi.org/10.19168/jyasar.1273595
Eş, A., & Çobanoğlu, C. (2017). TOPSIS yöntemiyle şirket performans sıralaması için bir çerçeve: Demir çelik sektöründe bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 249-268.
European Union (2013). Regulations No: 1257/2013. Official Journal of the EU.
Franconi, A., Ceschin, F., Godsell, J., Harrison, D., Mate, O. A., & Konteh, T. (2022). 2050 Circular Metal Visions, Report. The Interdisciplinary Centre For Circular Metals.
Geldermann, J., Spengler, T., & Rentz, O. (2000). Fuzzy outranking for environmental assessment. Case study: iron and steel making industry. Fuzzy Sets and Systems, 115(1), 45-65. https://doi.org/10.1016/S0165-0114(99)00021-4
Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği. https://www.gemisander.com/gemi-geri-donusum-endustrisi (Erişim Tarihi: 24.11.2023).
Global Forum on Steel Excess Capacity. https://www.steelforum.org/ (Erişim Tarihi: 01.03.2024).
Gregson, N., Crang, M., Ahamed, F., Akhter, N., & Ferdous, R. (2010). Following things of rubbish value: End-of-life ships, ‘chock-chocky’ furniture and the Bangladeshi middle class consumer. Geoforum, 41 (6), 846-854. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2010.05.007
Gunbeyaz, S. A. (2019). Designing efficient and contemporary ship recycling yards through discrete event simulation. Doctoral Thesis. Glasgow: University of Strathclyde.
Güçlü, P., & Muzaç, G. (2023) Genişletilmiş gri MULTIMOORA yöntemi ile çok dönemli çok kriterli karar verme: Demir-çelik sektöründe finansal performans değerlendirmesi örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 267-291. https://doi.org/10.17153/oguiibf.1373450
Gürdal, H. A., & Durmuş, H. Borsa İstanbul’da işlem gören demir-çelik firmalarının performanslarının gri ilişkisel analiz ile değerlendirmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 316-327.
Heidegger, P. (2015). Dangerous and Dirty Ship Demolition and Shipbreaking. The International Institute of Marine Surveying.
Hossain, K. A., Iqbal, K. S., & Zakaria, N. G. (2010). Ship recycling prospects in Bangladesh. Proceedings of MARTEC, 297-302.
Hougee, M. (2013). Shades of green in the shiprecycling industry: An assessment of corporate end-of-life vessel policies and practices. Master’s Thesis. Gelderland: Wageningen University.
Hsuan, J., & Parisi C. (2020). Mapping the supply chain of ship recycling. Marine Policy, 118. 1-10. https://doi.org/10.1016/j.marpol.2020.103979
International Labour Office. (2007). Further developments in relation to the drafting of an international instrument on ship breaking/ship recycling. Committee on Sectoral and Technical Meetings and Related Issues.
Ivanović, B., Saha, A., Stević, Ž., Puška, A., & Zavadskas, E. K. (2022). Selection of truck mixer concrete pump using novel MEREC DNMARCOS model. Archives of Civil and Mechanical Engineering, 22(4), 173. https://doi.org/10.1007/s43452-022-00491-9 Jain, N., & Singh, A. (2018). Supplier selection in Indian iron and steel industry: An integrated MCDM approach. International Journal of Pure and Applied Mathematics, 118(20), 455-459.
Jarin, A., & Rahman, A. (2023). Practice of green ship recycling in Bangladesh: A study on KSRM Steel Ltd. Proceedings of the 13th International Conference on Marine Technology (MARTEC 2022), Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=4446368 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4446368
John, J., & Kumar, S. (2016). A locational decision making framework for shipbreaking under multiple criteria. International Journal of Strategic Decision Sciences (IJSDS), 7(1), 76-97. https://doi.org/10.4018/IJSDS.2016010104 Kara, M. (2023). Sürdürülebilirlik ve insan: Örnekler çerçevesinde bir değerlendirme. Doğanın Sesi, 6(11), 4-14.
Kasap, S.S., Şahin, Y., & Çınar, T. (2020). Bulanık tabanlı çok kriterli karar verme teknikleri ile demir çelik endüstrisinde en uygun yatırım seçeneğinin belirlenmesi. Endüstri Mühendisliği, 31, 59-71.
Kaya, S. K., Ayçin, E., & Pamucar, D. (2023). Evaluation of social factors within the circular economy concept for European countries. Central European Journal of Operations Research, 31(1). 73-108. https://doi.org/10.1007/s10100-022-00800-w Kaya, Y. (2012). Basel ve Hong Kong sözleşmeleri bağlamında gemi söküm endüstrisi: Çevre, sağlık ve güvenlik odaklı bir analiz. İŞGÜÇ Endüstriyel İlişkiler ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(4), 71-88.
Keshavarz-Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2021). Determination of objective weights using a new method based on the removal effects of criteria (MEREC). Symmetry, 13(4). 2-20. https://doi.org/10.3390/sym13040525
Koca, G., & Bingöl, M. S. (2022). Hayat-dışı sigorta şirketlerinin performanslarının CRITIC tabanlı MARCOS yöntemi ile değerlendirilmesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1). 70-83. https://doi.org/10.33905/bseusbed.1106188
Koçak, H. İ. (2012). Dünyada ve Türkiye’de Ekonomik Gelişmeler ve Deniz Ticaretine Yansımaları. Ankara: Deniz Ticaret Genel Müdürlüğü Yayınları.
Kotler, P., Jatusripitak S., & Maesincee, S. (1997). Ulusların Pazarlanması. (Çev. Ahmet Buğdaycı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
KPMG. (2023). Çelik Sektörel Bakış Raporu. İstanbul: KMPG Yayınları
Kumar, S., & Barman, A. G. (2021). Fuzzy TOPSIS and fuzzy VIKOR in selecting green suppliers for sponge iron and steel manufacturing. Soft Computing, 25, 6505-6525. https://doi.org/10.1007/s00500-021-05644-1
Liu, M., Li, Y., Xu, Y., Chen, L., Wang, Q., Ma, Q., & Yuan, X. (2023). A multi-criteria group decision making framework for sustainability evaluation of sintering flue gas treatment technologies in the iron and steel industry. Journal of Cleaner Production, 389, 136048. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.136048
Madenoğlu, F. S. (2020). Dengeli puan kartı-AHP-MARCOS yöntemlerine dayalı tedarikçi seçimi. Economics Business and Organization Research, 2(2). 99-120.
Mannan, B., Rizvi, M. J., & Dai, Y. M. (2023). Developing a MCDM-Based Framework for Achieving a Circular Economy through Ship Recycling. Available at SSRN 4447241.
Mannan, B., Rizvi, M. J., & Dai, Y. M. (2023). Does end-of-life ships research trends change in last three decades? A review for the future roadmap. Journal of International Maritime Safety Environmental Affairs and Shipping, 7(1), 2187603. https://doi.org/10.1080/25725084.2023.2187603
Mastilo, Z., Štilić, A., Gligović, D., & Puška, A. (2024). Assessing the banking sector of Bosnia and Herzegovina: An analysis of financial indicators through the MEREC and MARCOS methods. Journal of Central Banking Theory and Practice, 13(1), 167-197. https://doi.org/10.2478/jcbtp-2024-0008 Menteş, A., & Yiğit, M. (2020). Gemi geri dönüşüm tesisleri ve risk değerlendirmesi. GİDB Dergisi. 18, 15-30.
Merikas, A. G., Merika, A., & Sharma, A. (2015). Exploring price formation in the global ship demolition market. Annual Meetings.
Mikelis, N. (2010) Introduction To The Hong Kong Convention And Its Requirements, Secretariat of The Basel Convention Ship Recycling. Technology & Knowledge Transfer Workshop, 14-16 July, Turkey.
Mikelis, N. (2019). Ship Recycling. In: Psaraftis, H. (eds) Sustainable Shipping. Springer, Cham.
Miškić, S., Stević, Ž., Tadić, S., Alkhayyat, A., & Krstić, M. (2023). Assessment of the LPI of the EU countries using MCDM model with an emphasis on the importance of criteria. World Review of Intermodal Transportation Research, 11(3), 258-279. https://doi.org/10.1504/WRITR.2023.132501
Mohaghar, A., & Zarchi, E. S. (2015). Identification and ranking of projects funded by the steel industry by using of multi criteria decision making (MCDM). Glob. J. Manag. Stud. Res, 2, 38-47.
Moncayo, G. A. (2016). International law on ship recycling and its interface with EU law. Marine Pollution Bulletin, 109(1), 301-309. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2016.05.065
Muzaç, G. (2022). MOORA, Gri MOORA ve COPELAND yöntemleri ile Borsa İstanbul’da yer alan demir çelik sektörü işletmelerinin finansal performanslarının ölçülmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı.
NGO Shipbreaking Platform (2023). Türkiye’de Gemi Geri Dönüşümü Sorunlar ve İleriye Dönük Hedefler. Belçika: NGO Shipbreaking Platform Yayınları.
Nguyen, T. L., Nguyen, P. H., Pham, H. A., Nguyen, T. G., Nguyen, D. T., Tran, T.H., & Phung, H. T. (2022). A novel integrating data envelopment analysis and spherical fuzzy MCDM approach for sustainable supplier selection in steel industry. Mathematics, 10(11), 1897. https://doi.org/10.3390/math10111897
Noyan, E. (2022). Türkiye’de Perakendecilik Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performanslarının MEREC-MARCOS Bütünleşik Modeli ile Karşılaştırılması. İç. Çakır, E. ve Emen, H. (ed.), Sosyal ve Eğitim Bilimlerinde Yeni Yaklaşımlar. Ankara: Berikan Yayınevi. 103-114.
Noyan, E. (2023). Banka personeli seçiminin çok kriterli karar verme yöntemleri ile ele alınması. Kapanaltı Dergisi, (4), 112-121.
Ocampo, E. S., & Pereira, N. N. (2019). Can ship recycling be a sustainable activity practiced in Brazil. Journal of Cleaner Production, 224, 981-993. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.03.173
Oktay, F. (2023). Çin ve Dünyanın Geleceği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Olcay, A. (2019). Çelik üretim sürecinde çok kriterli karar verme teknikleri ile iş değerlendirme analizi. Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
Özcan, A., & Ömürbek, N. (2020). Bir demir çelik işletmesinin performansının çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 77-98. https://doi.org/10.21733/ibad.714295
Özcan, B., & Yılmazer, E. (2020). Demir çelik sektöründe yatırım kararının analitik hiyerarşi yöntemi (AHP) ile analizi. Journal of Turkish Operations Management, 4(2), 536-548.
Özsoysal, R., & Ünsan, Y. (2005). Gemi inşaatı sektöründe çelik kullanımı. TMMOB Makine Mühendisleri Odası Dergisi. https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/P25.pdf (Erişim Tarihi: 06.03.2024).
Prasad, R. V., & Rajesh, R. (2023). Development of coating material for low carbon steels using MCDM. International Journal of Enterprise Network Management, 14(4), 299-315. https://doi.org/10.1504/IJENM.2023.134576
Quader, M. A., & Ahmed, S. (2016). A hybrid fuzzy mcdm approach to identify critical factors and co 2 capture technology for sustainable iron and steel manufacturing. Arabian Journal for Science and Engineering, 41, 4411-4430. https://doi.org/10.1007/s13369-016-2134-2
Quader, M. A., Ahmed, S., Ghazilla, R. A. R., Ahmed, S., & Dahari, M. (2016). Evaluation of criteria for CO2 capture and storage in the iron and steel industry using the 2-tuple DEMATEL technique. Journal of Cleaner Production, 120, 207-220. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2015.10.056
Rahman, S. M. M., Handler, R. M., & Mayer, A. L. (2016). Life cycle assessment of steel in the ship recycling industry in Bangladesh. Journal of Cleaner Production, 135, 963-971. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.07.014
Report Prepared by the OECD Facilitator (2022). Assessing Steel Decarbonisation Progress in the Context of Excess Capacity. Paris: OECD Pub.
Sant’Ana, J. F., da Silva Filho, A. B., & Pereira, N. N. (2023). Identification of sustainable practices applied to ship recycling. Journal of Cleaner Production, 389, 136050. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.136050 Sarraf, M. S. L. (2010). The Ship Breaking and Recycling Industry in Bangladesh and Pakistan. Washington D.C.: World Bank.
Seyhan, N. (2023). AB'de döngüsel ekonomi üretim ve tüketim göstergelerinin değerlendirilmesi: MEREC temelli MARCOS uygulaması. Sosyal Mucit Akademik İnceleme, 4(3). 364-391. https://doi.org/10.54733/smar.1338423
Sharabiani, A. M. A, & Mousavi, S. M. (2023). A web-based decision support system for project evaluation with sustainable development considerations based on two developed pythagorean fuzzy decision methods. Sustainability, 15(23), 16477. https://doi.org/10.3390/su152316477
Simic, V., Gokasar, I., Deveci, M., & Švadlenka, L. (2022). Mitigating climate change effects of urban transportation using a type-2 neutrosophic MEREC-MARCOS model. IEEE Transactions on Engineering Management, 71, 3233-3249. https://doi.org/10.1109/TEM.2022.3207375
Solakivi, T., Kiiski, T., Kuusinen, T., & Ojala, L. (2021). The European ship recycling regulation and its market implications: Ship-recycling capacity and market potential. Journal of Cleaner Production, 294, 126235. http://dx.doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.126235 SteelRadar. Bangladeş’te İthal Hurdada ve Üretimde Gerileme. https://www.steelradar.com/bangladeste-ithal-hurdada-ve-uretimde-gerileme/ (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
Stevic, Z., Pamucar, D., Puska, A., & Chatterjee, P. (2020). Sustainable supplier selection in healthcare industries using a new MCDM method: Measurement of alternatives and ranking according to compromise solution (MARCOS). Computers & Industrial Engineering,140. https://doi.org/10.1016/j.cie.2019.106231
Sujauddin, M., Koide, R., Komatsu, T., Hossain, M. M., Tokoro, C., & Murakami, S. (2015). Characterization of ship breaking industry in Bangladesh. Journal of Material Cycles and Waste Management, 17, 72-83. https://doi.org/10.1007/s10163-013-0224-8
Şimşir, F., Demir, H. İ., & Azdemir, S. (2018). Demir çelik sektöründe hibrid DEMATEL ve TOPSİS-ELECTRE yöntemleri ile hata türleri ve etkileri analizi. Academic Platform-Journal of Engineering and Science, 6(3), 22-34. https://doi.org/10.21541/apjes.455767
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2022). İzmir Aliağa Gemi Geri Dönüşümü Sektör Analizi. İzmir: İzmir Kalkınma Ajansı Yayınları.
Taş, M. A., & Alptekin, S. E. (2023). Evaluation of major cities in terms of smart cities: A developing country perspective. Procedia Computer Science, 225, 1717-1726. https://doi.org/10.1016/j.procs.2023.10.161 The Pakistan Credit Rating Agency Limited (2023). Steel Sector Study. Pakistan: PACRA Publishing.
Toklu, M. C., Çağıl, G., Pazar, E., & Faydalı, R. (2018). SWARA-WASPAS metodolojisine dayalı tedarikçi seçimi: Türkiye'de demir-çelik endüstrisi örneği. Academic Platform-Journal of Engineering and Science, 6(3), 113-120. https://doi.org/10.21541/apjes.441362
Trade Statistics for International Business Development (2023). 72 Demir ve Çelik 20 Kasım 2023 tarihinde https://www.trademap.org/Index.aspx adresinden alınmıştır.
Tunç, M., & Açık, A. (2019). The impact of steel price on ship demolition prices: Evidence from heterogeneous panel of developing countries. Sosyoekonomi, 27(42). 227-240. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2019.04.12
Turan, G. (2018). Çok Kriterli Karar Verme. B.F. Yıldırım & E. Öner (Ed.) içinde, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (s. 15-20). Bursa: Dora Yayınları.
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (2018). Sektörel Görünüm: Demir Çelik. İstanbul: TSKB Yayını.
Ul-Haq, R. S. U., Saeed, M., Mateen, N., Siddiqui, F., Naqvi, M., Yi, J. B., & Ahmed, S. (2022). Sustainable material selection with crisp and ambiguous data using single-valued neutrosophic-MEREC-MARCOS framework. Applied Soft Computing, 128, 109546. https://doi.org/10.1016/j.asoc.2022.109546
United Nations Conference on Trade and Development (2023). Gemi söküm istatistikleri 20 Kasım 2023 tarihinde https://unctad.org/ adresinden alınmıştır.
United Nations Conference on Trade and Development. Stat. 01 Şubat 2024 tarihinde https://unctadstat.unctad.org/datacentre/dataviewer/US.ShipScrapping adresinden alınmıştır.
Uygurtürk, H., & Korkmaz, T. (2012). Finansal Performansın TOPSIS çok kriterli karar verme yöntemi ile belirlenmesi: Ana metal sanayi işletmeleri üzerine bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Dergisi, 7(2), 95-115.
World Steel Association. (2022). Rakamlarla Dünya Çeliği 11 Kasım 2023 tarihinde https://worldsteel.org/steel-topics/statistics/world-steel-in-figures-2023/ adresinden alınmıştır.
World Trade Organization (2023). Ürün ve Ticaret İstatistikleri 25 Kasım 2023 tarihinde https://stats.wto.org/ adresinden alınmıştır.
Yalçın, E. (2019). Ondokuzuncu Yüzyılda Metal Gemi Çağına Giden Yol. https://www.tdefenceagency.com/ (Erişim Tarihi: 27.11.2023).
Yalman, İ. N., Koşaroğlu, Ş. M., & Işık, Ö. (2023). 2000-2020 döneminde Türkiye ekonomisinin makroekonomik performansının Merec-Lopcow-Marcos modeliyle değerlendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 60(664). 57-86.
Yellishetty, M., Mudd, G.M., Ranjith, P. G., & Tharumarajah, A. (2011). Environmental life-cycle comparisons of steel production and recycling: sustainability issues, problems and prospects. Environmental Science & Policy, 14(6), 650-663. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2011.04.008
Yıldırım, M., Bal, K., & Doğan, M. (2021). Gri ilişkisel analiz yöntemi ile finansal performans analizi: BIST’te işlem gören demir çelik şirketleri üzerinde bir uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 23(1), 122-143. https://doi.org/10.31460/mbdd.788840
Yılmaz, M., Kırbıyık, M., & Çiftçi, Y. (2017). Armonize Sistem neden, nasıl ve ne zaman güncellenir durum çalışması: Biyodizel ve gümrük laboratuvarlarında yapılan analizler. Gümrük ve Ticaret Dergisi, (10), 99-105.
Zhou, Q., Li, H., & Loh, H. S. (2024). A model for sustainable development of the ship recycling industry: Empirical evidence from China. Sustainable Development, 32(1), 153-165. https://doi.org/10.1002/sd.2647
Zhou, Q., Liang, J., Du, Z., Zhu, H., & Jiao, Y. (2021). A study on factors affecting workers’ safety during ship recycling. Ocean Engineering, 239, 109910. https://doi.org/10.1016/j.oceaneng.2021.109910

Liability to Raw Material: Ship Recycling and Effiency of the Iron and Steel Industry

Yıl 2024, Cilt: 42 Sayı: 3, 439 - 470, 24.09.2024

Ümit Remzi Ergün , Elif Bulut

https://doi.org/10.17065/huniibf.1408174

Öz

Ship recycling and iron and steel industries are complementary industries. Considering the limited resources of both, their importance in terms of sustainability, recycling economy and international trade is expected to increase. In the literature, the number of studies that examine both industries in an integrated and empirical way is quite limited. Therefore, it is hoped that this study will fill the gap in this field with the MEREC and MARCOS methods. Among the six criteria in the study, the criteria with high weight scores are iron and steel exports and the amount of ship dismantling for 2018, 2019, 2020 and 2022, and iron ore imports and iron and steel exports for 2021. Among the alternatives, the People's Republic of China was found to have the highest efficiency in 2018, 2019 and 2022, and the Republic of India in 2020 and 2021. Based on the findings, it is also stated that countries with iron and steel and ship recycling industries realize a value creation activity through material recovery. It is seen that countries aim to ensure both continuity and sustainability in this value they obtain. The high potential of the iron and steel and ship recycling industries together can be turned into momentum by introducing advanced technologies, eliminating environmental threats and providing better operational conditions.

Anahtar Kelimeler

Iron and Steel, Ship Dismantling, MEREC, MARCOS

Kaynakça

Abdel-Basset, M., Gamal, A., Sallam, K. M., Hezam, I. M., & Alshamrani, A. M. (2023). Sustainable flue gas treatment system assessment for iron and steel sector: Spherical fuzzy mcdm-based innovative multistage approach. International Journal of Energy Research, 2023. https://doi.org/10.1155/2023/6645065 Açık, A., & Başer, S. Ö. (2018). Navlun oranlarıyla gemi söküm fiyatları arasındaki ilişki. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2(1). 16-32. https://doi.org/10.30711/utead.358662
Alcaide, J. I., Rodríguez-Díaz, E., & Piniella, F. (2017). European policies on ship recycling: A stakeholder survey. Marine Policy, 81, 262-272. https://doi.org/10.1016/j.marpol.2017.03.037
Avinal, A., Tosun, C., Dağlı, S., Duhbacı, T. B., & Şık, E. (2019). Ana Demir Çelik Ürünleri ile Ferro Alaşımların İmalatı. Ankara: T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Yayınları.
Ayan, B., Abacıoğlu, S., & Basilio, M. P. (2023). A comprehensive review of the novel weighting methods for multi-criteria decision-making. Information, 14(5). 1-28. https://doi.org/10.3390/info14050285 Ayçin, E., & Arsu, T. (2021. Sosyal gelişme endeksine göre ülkelerin değerlendirilmesi: MEREC ve MARCOS yöntemleri ile bir uygulama. İzmir Yönetim Dergisi, 2(2). 75-88. https://doi.org/10.56203/iyd.1084310 Azdemir, S., Ballı, M. F., Erikli, M., & Çağrı, S. E. L. (2020). Demir çelik endüstrisinde torpido taşıma sistemi benzetimi. Academic Platform-Journal of Engineering and Science, 8(1), 22-35. https://doi.org/10.21541/apjes.529025
Bakırcı, F., Shiraz, S. E., & Sattary, A. (2014). BIST'de demir çelik metal ana sanayii sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performans analizi: VZA süper etkinlik ve TOPSIS uygulaması. Ege Akademik Bakis, 14(1), 9-19.
Barut, A., Görgün, M. R., & Erdoğdu A. (2020). Baltık Kuru Yük Endeksi ve Dow Jones Demir- Çelik Endeksi arasındaki ilişki. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3). 3019-3033. https://doi.org/10.15869/itobiad.700223
Bayata, M. (2019). Türkiye’de çelik sektörü için çok kriterli karar verme ile uluslararası pazar seçimi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bleischwitz, R., Höller, J., & Kriegl, M. (2023). Ship recycling estimating future stocks and readiness for green steel transformation. Environmental Research Letters, 18. 1-8. https://doi.org/10.1088/1748-9326/ad0a55 Boran, M. (2016). Gemi sökümünün çevresel etkileri. Yunus Araştırma Bülteni, (4). 329-334. https://doi.org/10.17693/yunusae.v16i26717.281032
Ceysan Geri Kazanım. https://ceysangerikazanim.com/gemi-geri-donusumu-nedir-hurda-gemi-sokum-sektoru-hakkinda-bilgiler/ (Erişim Tarihi: 25.11.2023).
Choi, J. K., Kelley, D., Murphy, S., & Thangamani, D. (2016). Economic and environmental perspectives of end-of-life ship management. Resources, Conservation and Recycling, 107, 82-91. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2015.12.007
CRM Alliance (2023). What Are Critical Raw Materials. https://www.crmalliance.eu/critical-raw-materials (Erişim Tarihi: 10.02.2024).
Çetin, B., & Filiz, T. (2023). Küresel hurda demir ticareti ilişkilerinin sosyal ağ analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 158-182. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1097376
Demirtaş, M., Turan, A., Car, E., & Yücel, O. (2017). Kritik hammaddeler. Metalurji ve Malzeme Mühendisleri Odası Dergisi, 183, 28-33.
Deniz Ticaret Odası [DTO]. Bangladeş Norveç’in Gemi Söküm Politikasına Karşı. https://www.denizticaretodasi.org.tr/tr/haberler/banglades-norvecin-gemi-sokum-politikasina-karsi-600-1 (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
Deniz Ticaret Odası [DTO]. Gemi Geri Dönüşümü Sektörü Raporu. https://www.denizticaretodasi.org.tr/tr/sayfalar/gemi-geri-donusum-sektoru (Erişim Tarihi: 05.03.2024).
Deniz Ticaret Odası. https://www.denizticaretodasi.org.tr/ (Erişim Tarihi: 27.11.2023).
Dey, A., Ejohwomu, O. A., & Chan, P. W. (2021). Sustainability challenges and enablers in resource recovery industries: A systematic review of the ship-recycling studies and future directions. Journal of Cleaner Production, 329, 129787. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.129787
Du Z., Zhu H., Zhou Q., & Wong Y. D. (2017) Challenges and solutions for ship recycling in China. Ocean Eng. 137. 429–439. https://doi.org/10.1016/j.oceaneng.2017.04.004
Ecer, F., & Ayçin, E. (2023). Novel comprehensive MEREC weighting-based score aggregation model for measuring innovation performance: The case of G7 countries. Informatica, 34(1). 53-83. https://doi.org/10.15388/22-INFOR494
Eğilmez, M. 2017’den 2018’e Geçerken. https://www.mahfiegilmez.com/2017/12/2017den-2018e-gecerken.html (Erişim Tarihi: 05.03.2024).
Erkara, E. (2023). Avrupa Birliği Kritik Hammaddeler Yasası. www.aperta.ulakbim.gov.tr (Erişim Tarihi: 10.02.2024). Erol, F., & Türkmen, S. Y. (2020). Çelik hurdası vadeli işlem sözleşmeleri. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3). 388-405. https://doi.org/10.29106/fesa.757906
Ersoy, N. (2022). OECD ve AB üyesi ülkelerin inovasyon performanslarının MEREC-MARCOS bütünleşik modeli ile ölçümü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3). 1039-1063. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1106249
Eryüzlü, H. (2019). Dünya deniz ticareti ve Türkiye dış ticareti ilişkileri: Ekonometrik bir analiz. The Journal of Social Science, 3(5), 152-162. https://doi.org/10.30520/tjsosci.524826
Esmeray, M., & Özveri, O. (2023). Tedarikçi seçiminde farklı çok kriterli karar verme yöntemlerinden elde edilen sonuçların karşılaştırılması. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 18(72). 587-602. https://doi.org/10.19168/jyasar.1273595
Eş, A., & Çobanoğlu, C. (2017). TOPSIS yöntemiyle şirket performans sıralaması için bir çerçeve: Demir çelik sektöründe bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 249-268.
European Union (2013). Regulations No: 1257/2013. Official Journal of the EU.
Franconi, A., Ceschin, F., Godsell, J., Harrison, D., Mate, O. A., & Konteh, T. (2022). 2050 Circular Metal Visions, Report. The Interdisciplinary Centre For Circular Metals.
Geldermann, J., Spengler, T., & Rentz, O. (2000). Fuzzy outranking for environmental assessment. Case study: iron and steel making industry. Fuzzy Sets and Systems, 115(1), 45-65. https://doi.org/10.1016/S0165-0114(99)00021-4
Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği. https://www.gemisander.com/gemi-geri-donusum-endustrisi (Erişim Tarihi: 24.11.2023).
Global Forum on Steel Excess Capacity. https://www.steelforum.org/ (Erişim Tarihi: 01.03.2024).
Gregson, N., Crang, M., Ahamed, F., Akhter, N., & Ferdous, R. (2010). Following things of rubbish value: End-of-life ships, ‘chock-chocky’ furniture and the Bangladeshi middle class consumer. Geoforum, 41 (6), 846-854. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2010.05.007
Gunbeyaz, S. A. (2019). Designing efficient and contemporary ship recycling yards through discrete event simulation. Doctoral Thesis. Glasgow: University of Strathclyde.
Güçlü, P., & Muzaç, G. (2023) Genişletilmiş gri MULTIMOORA yöntemi ile çok dönemli çok kriterli karar verme: Demir-çelik sektöründe finansal performans değerlendirmesi örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 267-291. https://doi.org/10.17153/oguiibf.1373450
Gürdal, H. A., & Durmuş, H. Borsa İstanbul’da işlem gören demir-çelik firmalarının performanslarının gri ilişkisel analiz ile değerlendirmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 316-327.
Heidegger, P. (2015). Dangerous and Dirty Ship Demolition and Shipbreaking. The International Institute of Marine Surveying.
Hossain, K. A., Iqbal, K. S., & Zakaria, N. G. (2010). Ship recycling prospects in Bangladesh. Proceedings of MARTEC, 297-302.
Hougee, M. (2013). Shades of green in the shiprecycling industry: An assessment of corporate end-of-life vessel policies and practices. Master’s Thesis. Gelderland: Wageningen University.
Hsuan, J., & Parisi C. (2020). Mapping the supply chain of ship recycling. Marine Policy, 118. 1-10. https://doi.org/10.1016/j.marpol.2020.103979
International Labour Office. (2007). Further developments in relation to the drafting of an international instrument on ship breaking/ship recycling. Committee on Sectoral and Technical Meetings and Related Issues.
Ivanović, B., Saha, A., Stević, Ž., Puška, A., & Zavadskas, E. K. (2022). Selection of truck mixer concrete pump using novel MEREC DNMARCOS model. Archives of Civil and Mechanical Engineering, 22(4), 173. https://doi.org/10.1007/s43452-022-00491-9 Jain, N., & Singh, A. (2018). Supplier selection in Indian iron and steel industry: An integrated MCDM approach. International Journal of Pure and Applied Mathematics, 118(20), 455-459.
Jarin, A., & Rahman, A. (2023). Practice of green ship recycling in Bangladesh: A study on KSRM Steel Ltd. Proceedings of the 13th International Conference on Marine Technology (MARTEC 2022), Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=4446368 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4446368
John, J., & Kumar, S. (2016). A locational decision making framework for shipbreaking under multiple criteria. International Journal of Strategic Decision Sciences (IJSDS), 7(1), 76-97. https://doi.org/10.4018/IJSDS.2016010104 Kara, M. (2023). Sürdürülebilirlik ve insan: Örnekler çerçevesinde bir değerlendirme. Doğanın Sesi, 6(11), 4-14.
Kasap, S.S., Şahin, Y., & Çınar, T. (2020). Bulanık tabanlı çok kriterli karar verme teknikleri ile demir çelik endüstrisinde en uygun yatırım seçeneğinin belirlenmesi. Endüstri Mühendisliği, 31, 59-71.
Kaya, S. K., Ayçin, E., & Pamucar, D. (2023). Evaluation of social factors within the circular economy concept for European countries. Central European Journal of Operations Research, 31(1). 73-108. https://doi.org/10.1007/s10100-022-00800-w Kaya, Y. (2012). Basel ve Hong Kong sözleşmeleri bağlamında gemi söküm endüstrisi: Çevre, sağlık ve güvenlik odaklı bir analiz. İŞGÜÇ Endüstriyel İlişkiler ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(4), 71-88.
Keshavarz-Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2021). Determination of objective weights using a new method based on the removal effects of criteria (MEREC). Symmetry, 13(4). 2-20. https://doi.org/10.3390/sym13040525
Koca, G., & Bingöl, M. S. (2022). Hayat-dışı sigorta şirketlerinin performanslarının CRITIC tabanlı MARCOS yöntemi ile değerlendirilmesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1). 70-83. https://doi.org/10.33905/bseusbed.1106188
Koçak, H. İ. (2012). Dünyada ve Türkiye’de Ekonomik Gelişmeler ve Deniz Ticaretine Yansımaları. Ankara: Deniz Ticaret Genel Müdürlüğü Yayınları.
Kotler, P., Jatusripitak S., & Maesincee, S. (1997). Ulusların Pazarlanması. (Çev. Ahmet Buğdaycı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
KPMG. (2023). Çelik Sektörel Bakış Raporu. İstanbul: KMPG Yayınları
Kumar, S., & Barman, A. G. (2021). Fuzzy TOPSIS and fuzzy VIKOR in selecting green suppliers for sponge iron and steel manufacturing. Soft Computing, 25, 6505-6525. https://doi.org/10.1007/s00500-021-05644-1
Liu, M., Li, Y., Xu, Y., Chen, L., Wang, Q., Ma, Q., & Yuan, X. (2023). A multi-criteria group decision making framework for sustainability evaluation of sintering flue gas treatment technologies in the iron and steel industry. Journal of Cleaner Production, 389, 136048. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.136048
Madenoğlu, F. S. (2020). Dengeli puan kartı-AHP-MARCOS yöntemlerine dayalı tedarikçi seçimi. Economics Business and Organization Research, 2(2). 99-120.
Mannan, B., Rizvi, M. J., & Dai, Y. M. (2023). Developing a MCDM-Based Framework for Achieving a Circular Economy through Ship Recycling. Available at SSRN 4447241.
Mannan, B., Rizvi, M. J., & Dai, Y. M. (2023). Does end-of-life ships research trends change in last three decades? A review for the future roadmap. Journal of International Maritime Safety Environmental Affairs and Shipping, 7(1), 2187603. https://doi.org/10.1080/25725084.2023.2187603
Mastilo, Z., Štilić, A., Gligović, D., & Puška, A. (2024). Assessing the banking sector of Bosnia and Herzegovina: An analysis of financial indicators through the MEREC and MARCOS methods. Journal of Central Banking Theory and Practice, 13(1), 167-197. https://doi.org/10.2478/jcbtp-2024-0008 Menteş, A., & Yiğit, M. (2020). Gemi geri dönüşüm tesisleri ve risk değerlendirmesi. GİDB Dergisi. 18, 15-30.
Merikas, A. G., Merika, A., & Sharma, A. (2015). Exploring price formation in the global ship demolition market. Annual Meetings.
Mikelis, N. (2010) Introduction To The Hong Kong Convention And Its Requirements, Secretariat of The Basel Convention Ship Recycling. Technology & Knowledge Transfer Workshop, 14-16 July, Turkey.
Mikelis, N. (2019). Ship Recycling. In: Psaraftis, H. (eds) Sustainable Shipping. Springer, Cham.
Miškić, S., Stević, Ž., Tadić, S., Alkhayyat, A., & Krstić, M. (2023). Assessment of the LPI of the EU countries using MCDM model with an emphasis on the importance of criteria. World Review of Intermodal Transportation Research, 11(3), 258-279. https://doi.org/10.1504/WRITR.2023.132501
Mohaghar, A., & Zarchi, E. S. (2015). Identification and ranking of projects funded by the steel industry by using of multi criteria decision making (MCDM). Glob. J. Manag. Stud. Res, 2, 38-47.
Moncayo, G. A. (2016). International law on ship recycling and its interface with EU law. Marine Pollution Bulletin, 109(1), 301-309. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2016.05.065
Muzaç, G. (2022). MOORA, Gri MOORA ve COPELAND yöntemleri ile Borsa İstanbul’da yer alan demir çelik sektörü işletmelerinin finansal performanslarının ölçülmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı.
NGO Shipbreaking Platform (2023). Türkiye’de Gemi Geri Dönüşümü Sorunlar ve İleriye Dönük Hedefler. Belçika: NGO Shipbreaking Platform Yayınları.
Nguyen, T. L., Nguyen, P. H., Pham, H. A., Nguyen, T. G., Nguyen, D. T., Tran, T.H., & Phung, H. T. (2022). A novel integrating data envelopment analysis and spherical fuzzy MCDM approach for sustainable supplier selection in steel industry. Mathematics, 10(11), 1897. https://doi.org/10.3390/math10111897
Noyan, E. (2022). Türkiye’de Perakendecilik Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performanslarının MEREC-MARCOS Bütünleşik Modeli ile Karşılaştırılması. İç. Çakır, E. ve Emen, H. (ed.), Sosyal ve Eğitim Bilimlerinde Yeni Yaklaşımlar. Ankara: Berikan Yayınevi. 103-114.
Noyan, E. (2023). Banka personeli seçiminin çok kriterli karar verme yöntemleri ile ele alınması. Kapanaltı Dergisi, (4), 112-121.
Ocampo, E. S., & Pereira, N. N. (2019). Can ship recycling be a sustainable activity practiced in Brazil. Journal of Cleaner Production, 224, 981-993. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.03.173
Oktay, F. (2023). Çin ve Dünyanın Geleceği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Olcay, A. (2019). Çelik üretim sürecinde çok kriterli karar verme teknikleri ile iş değerlendirme analizi. Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
Özcan, A., & Ömürbek, N. (2020). Bir demir çelik işletmesinin performansının çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 77-98. https://doi.org/10.21733/ibad.714295
Özcan, B., & Yılmazer, E. (2020). Demir çelik sektöründe yatırım kararının analitik hiyerarşi yöntemi (AHP) ile analizi. Journal of Turkish Operations Management, 4(2), 536-548.
Özsoysal, R., & Ünsan, Y. (2005). Gemi inşaatı sektöründe çelik kullanımı. TMMOB Makine Mühendisleri Odası Dergisi. https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/P25.pdf (Erişim Tarihi: 06.03.2024).
Prasad, R. V., & Rajesh, R. (2023). Development of coating material for low carbon steels using MCDM. International Journal of Enterprise Network Management, 14(4), 299-315. https://doi.org/10.1504/IJENM.2023.134576
Quader, M. A., & Ahmed, S. (2016). A hybrid fuzzy mcdm approach to identify critical factors and co 2 capture technology for sustainable iron and steel manufacturing. Arabian Journal for Science and Engineering, 41, 4411-4430. https://doi.org/10.1007/s13369-016-2134-2
Quader, M. A., Ahmed, S., Ghazilla, R. A. R., Ahmed, S., & Dahari, M. (2016). Evaluation of criteria for CO2 capture and storage in the iron and steel industry using the 2-tuple DEMATEL technique. Journal of Cleaner Production, 120, 207-220. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2015.10.056
Rahman, S. M. M., Handler, R. M., & Mayer, A. L. (2016). Life cycle assessment of steel in the ship recycling industry in Bangladesh. Journal of Cleaner Production, 135, 963-971. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.07.014
Report Prepared by the OECD Facilitator (2022). Assessing Steel Decarbonisation Progress in the Context of Excess Capacity. Paris: OECD Pub.
Sant’Ana, J. F., da Silva Filho, A. B., & Pereira, N. N. (2023). Identification of sustainable practices applied to ship recycling. Journal of Cleaner Production, 389, 136050. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.136050 Sarraf, M. S. L. (2010). The Ship Breaking and Recycling Industry in Bangladesh and Pakistan. Washington D.C.: World Bank.
Seyhan, N. (2023). AB'de döngüsel ekonomi üretim ve tüketim göstergelerinin değerlendirilmesi: MEREC temelli MARCOS uygulaması. Sosyal Mucit Akademik İnceleme, 4(3). 364-391. https://doi.org/10.54733/smar.1338423
Sharabiani, A. M. A, & Mousavi, S. M. (2023). A web-based decision support system for project evaluation with sustainable development considerations based on two developed pythagorean fuzzy decision methods. Sustainability, 15(23), 16477. https://doi.org/10.3390/su152316477
Simic, V., Gokasar, I., Deveci, M., & Švadlenka, L. (2022). Mitigating climate change effects of urban transportation using a type-2 neutrosophic MEREC-MARCOS model. IEEE Transactions on Engineering Management, 71, 3233-3249. https://doi.org/10.1109/TEM.2022.3207375
Solakivi, T., Kiiski, T., Kuusinen, T., & Ojala, L. (2021). The European ship recycling regulation and its market implications: Ship-recycling capacity and market potential. Journal of Cleaner Production, 294, 126235. http://dx.doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.126235 SteelRadar. Bangladeş’te İthal Hurdada ve Üretimde Gerileme. https://www.steelradar.com/bangladeste-ithal-hurdada-ve-uretimde-gerileme/ (Erişim Tarihi: 21.03.2024).
Stevic, Z., Pamucar, D., Puska, A., & Chatterjee, P. (2020). Sustainable supplier selection in healthcare industries using a new MCDM method: Measurement of alternatives and ranking according to compromise solution (MARCOS). Computers & Industrial Engineering,140. https://doi.org/10.1016/j.cie.2019.106231
Sujauddin, M., Koide, R., Komatsu, T., Hossain, M. M., Tokoro, C., & Murakami, S. (2015). Characterization of ship breaking industry in Bangladesh. Journal of Material Cycles and Waste Management, 17, 72-83. https://doi.org/10.1007/s10163-013-0224-8
Şimşir, F., Demir, H. İ., & Azdemir, S. (2018). Demir çelik sektöründe hibrid DEMATEL ve TOPSİS-ELECTRE yöntemleri ile hata türleri ve etkileri analizi. Academic Platform-Journal of Engineering and Science, 6(3), 22-34. https://doi.org/10.21541/apjes.455767
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2022). İzmir Aliağa Gemi Geri Dönüşümü Sektör Analizi. İzmir: İzmir Kalkınma Ajansı Yayınları.
Taş, M. A., & Alptekin, S. E. (2023). Evaluation of major cities in terms of smart cities: A developing country perspective. Procedia Computer Science, 225, 1717-1726. https://doi.org/10.1016/j.procs.2023.10.161 The Pakistan Credit Rating Agency Limited (2023). Steel Sector Study. Pakistan: PACRA Publishing.
Toklu, M. C., Çağıl, G., Pazar, E., & Faydalı, R. (2018). SWARA-WASPAS metodolojisine dayalı tedarikçi seçimi: Türkiye'de demir-çelik endüstrisi örneği. Academic Platform-Journal of Engineering and Science, 6(3), 113-120. https://doi.org/10.21541/apjes.441362
Trade Statistics for International Business Development (2023). 72 Demir ve Çelik 20 Kasım 2023 tarihinde https://www.trademap.org/Index.aspx adresinden alınmıştır.
Tunç, M., & Açık, A. (2019). The impact of steel price on ship demolition prices: Evidence from heterogeneous panel of developing countries. Sosyoekonomi, 27(42). 227-240. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2019.04.12
Turan, G. (2018). Çok Kriterli Karar Verme. B.F. Yıldırım & E. Öner (Ed.) içinde, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (s. 15-20). Bursa: Dora Yayınları.
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (2018). Sektörel Görünüm: Demir Çelik. İstanbul: TSKB Yayını.
Ul-Haq, R. S. U., Saeed, M., Mateen, N., Siddiqui, F., Naqvi, M., Yi, J. B., & Ahmed, S. (2022). Sustainable material selection with crisp and ambiguous data using single-valued neutrosophic-MEREC-MARCOS framework. Applied Soft Computing, 128, 109546. https://doi.org/10.1016/j.asoc.2022.109546
United Nations Conference on Trade and Development (2023). Gemi söküm istatistikleri 20 Kasım 2023 tarihinde https://unctad.org/ adresinden alınmıştır.
United Nations Conference on Trade and Development. Stat. 01 Şubat 2024 tarihinde https://unctadstat.unctad.org/datacentre/dataviewer/US.ShipScrapping adresinden alınmıştır.
Uygurtürk, H., & Korkmaz, T. (2012). Finansal Performansın TOPSIS çok kriterli karar verme yöntemi ile belirlenmesi: Ana metal sanayi işletmeleri üzerine bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Dergisi, 7(2), 95-115.
World Steel Association. (2022). Rakamlarla Dünya Çeliği 11 Kasım 2023 tarihinde https://worldsteel.org/steel-topics/statistics/world-steel-in-figures-2023/ adresinden alınmıştır.
World Trade Organization (2023). Ürün ve Ticaret İstatistikleri 25 Kasım 2023 tarihinde https://stats.wto.org/ adresinden alınmıştır.
Yalçın, E. (2019). Ondokuzuncu Yüzyılda Metal Gemi Çağına Giden Yol. https://www.tdefenceagency.com/ (Erişim Tarihi: 27.11.2023).
Yalman, İ. N., Koşaroğlu, Ş. M., & Işık, Ö. (2023). 2000-2020 döneminde Türkiye ekonomisinin makroekonomik performansının Merec-Lopcow-Marcos modeliyle değerlendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 60(664). 57-86.
Yellishetty, M., Mudd, G.M., Ranjith, P. G., & Tharumarajah, A. (2011). Environmental life-cycle comparisons of steel production and recycling: sustainability issues, problems and prospects. Environmental Science & Policy, 14(6), 650-663. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2011.04.008
Yıldırım, M., Bal, K., & Doğan, M. (2021). Gri ilişkisel analiz yöntemi ile finansal performans analizi: BIST’te işlem gören demir çelik şirketleri üzerinde bir uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 23(1), 122-143. https://doi.org/10.31460/mbdd.788840
Yılmaz, M., Kırbıyık, M., & Çiftçi, Y. (2017). Armonize Sistem neden, nasıl ve ne zaman güncellenir durum çalışması: Biyodizel ve gümrük laboratuvarlarında yapılan analizler. Gümrük ve Ticaret Dergisi, (10), 99-105.
Zhou, Q., Li, H., & Loh, H. S. (2024). A model for sustainable development of the ship recycling industry: Empirical evidence from China. Sustainable Development, 32(1), 153-165. https://doi.org/10.1002/sd.2647
Zhou, Q., Liang, J., Du, Z., Zhu, H., & Jiao, Y. (2021). A study on factors affecting workers’ safety during ship recycling. Ocean Engineering, 239, 109910. https://doi.org/10.1016/j.oceaneng.2021.109910

Toplam 105 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Makro İktisat (Diğer), Sanayi Ekonomisi
Bölüm	Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi
Yazarlar	Ümit Remzi Ergün 0000-0002-8967-1892 Elif Bulut 0000-0001-8278-1821
Yayımlanma Tarihi	24 Eylül 2024
Gönderilme Tarihi	22 Aralık 2023
Kabul Tarihi	24 Nisan 2024
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2024 Cilt: 42 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA	Ergün, Ü. R., & Bulut, E. (2024). Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 42(3), 439-470. https://doi.org/10.17065/huniibf.1408174
AMA	Ergün ÜR, Bulut E. Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Eylül 2024;42(3):439-470. doi:10.17065/huniibf.1408174
Chicago	Ergün, Ümit Remzi, ve Elif Bulut. “Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü Ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 42, sy. 3 (Eylül 2024): 439-70. https://doi.org/10.17065/huniibf.1408174.
EndNote	Ergün ÜR, Bulut E (01 Eylül 2024) Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 42 3 439–470.
IEEE	Ü. R. Ergün ve E. Bulut, “Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 42, sy. 3, ss. 439–470, 2024, doi: 10.17065/huniibf.1408174.
ISNAD	Ergün, Ümit Remzi - Bulut, Elif. “Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü Ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 42/3 (Eylül 2024), 439-470. https://doi.org/10.17065/huniibf.1408174.
JAMA	Ergün ÜR, Bulut E. Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2024;42:439–470.
MLA	Ergün, Ümit Remzi ve Elif Bulut. “Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü Ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 42, sy. 3, 2024, ss. 439-70, doi:10.17065/huniibf.1408174.
Vancouver	Ergün ÜR, Bulut E. Hammaddeye Karşı Sorumluluk: Gemi Geri Dönüşümü ve Demir Çelik Endüstrisinde Verimlilik Değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2024;42(3):439-70.

Makale Dosyaları

Tam Metin

Dergiye yayımlanmak üzere gönderilecek yazılar Dergi'nin son sayfasında ve Dergi web sistesinde yer alan Yazar Rehberi'ndeki kurallara uygun olmalıdır.

Gizlilik Beyanı

Bu dergi sitesindeki isimler ve e-posta adresleri sadece bu derginin belirtilen amaçları doğrultusunda kullanılacaktır; farklı herhangi bir amaç için veya diğer kişilerin kullanımına açılmayacaktır.