Gelir Dağılımında Cinsiyet Etkili mi? Türkiye Özelinde Bir Analiz

Yıl 2025, Cilt: 43 Sayı: 2, 249 - 275, 25.06.2025

Arınç Boz

https://doi.org/10.17065/huniibf.1500237

Öz

Gelir dağılımı konusu çeşitli boyutlarıyla akademide üzerine mutabakata varılamayan bir konudur. Gelir dağılımının boyutlarından biri olan cinsiyetle ilişkisi araştırmanın çıkış noktasıdır. Bu bağlamda, araştırmanın amacı literatürde tartışılagelen gelir dağılımı konusunun cinsiyet ile ilişkili olup olmadığını incelemektir. Cinsiyete yönelik yapılan istatistiki çalışmalarda haneye yönelik veriler ele alınmaktadır. Ancak cinsiyetler arası gelir dağılımı konusu birey bazında verilerle inceleme yapılmasını gerekli kılar. TÜİK tarafından yayımlanan Hanehalkı Bütçe Anketleri ile Türkiye’de 2002-2022 arasında gelir dağılımının cinsiyet boyutu ele alınmıştır. Anketlerdeki mikro verilerle kadın ve erkeklerin ortalama kullanılabilir gelirleri ve Gini katsayıları hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalara ek olarak yönetici pozisyonunda istihdam edilenlerin cinsiyetleri de araştırılmıştır. Mikro veri analizi sonucuna göre 2002 ile 2022 arasında ortalama olarak erkekler kadınlardan yıllık 108$, reel olarak ise 90$ daha fazla gelir elde etmektedir. Gini katsayılarının erkeklerde 0,417 kadınlarda ise 0,514 olması cinsiyetler içerisindeki gelir dağılımı farklılığını göstermektedir. Yönetici pozisyonlarında çalışan her 10 kişiden sadece 1’inin kadın olduğu; yönetici pozisyonlarında çalışan erkeklerin kadınlardan ortalama 185$, reel olarak 161$ daha fazla kazandığı bulgusuna ulaşılmıştır. Bu bulgular ışığında politik karar alıcılar, cinsiyet ayrımcılığına yönelik hukuksal altyapı oluşturabilir, kadınların iş yaşamına katılmasını teşvik edici politikalar uygulayabilir, kadınların kariyerlerinin önünde engel oluşturabilecek hamilelik ve sonrasında ücretli izin günü sayısını artırabilir, kadınlara yönelik transfer politikalarıyla kadın emeğini daha değerli kılabilir ve bütçe politikalarını cinsiyete duyarlı hâle getirebilir.

Anahtar Kelimeler

Gelir Dağılımı , Cinsiyet , Mikro Veri , Türkiye.

Is Gender Effective in Income Distribution? An Analysis Specific to Türkiye

Öz

The issue of income distribution remains a topic on which no academic consensus has been reached, particularly due to its various dimensions. One such dimension is gender, which serves as the starting point for this research. This study investigates whether the issue of income distribution, as discussed in the literature, is related to gender. Statistical studies on gender often rely on household-level data. However, analyzing income distribution between genders requires individual-level data. This research examines the gender dimension of income distribution in Türkiye between 2002 and 2022, based on data from the Household Budget Surveys published by TURKSTAT. Using microdata from these surveys, the average disposable incomes and Gini coefficients of men and women were calculated. In addition to these calculations, the gender distribution of individuals employed in managerial positions was also analyzed. According to the microdata analysis, between 2002 and 2022, men earned, on average, $108 more annually than women, and $90 more in real terms. The Gini coefficient was 0.417 for men and 0.514 for women, indicating a significant difference in income distribution between genders. Furthermore, only 1 in 10 individuals working in managerial positions was a woman. Men in these roles earned, on average, $185 more than their female counterparts, and $161 more in real terms. In light of these findings, policymakers can take several actions to address gender-based income inequality. These include establishing a legal framework to combat gender discrimination, implementing policies to encourage women’s participation in the workforce, increasing the number of maternity and postnatal leave days, enhancing the value of women’s labor through targeted transfer policies, and developing gender-responsive budget policies.

Anahtar Kelimeler

Income Distribution , Gender , Microdata , Türkiye.

Teşekkür

Gökhan ÜNALAN'a yardımından dolayı teşekkür ederim.

Kaynakça

• Acker, J. (1973). Women and social stratification: A case of intellectual sexism. American Journal of Sociology, 78(4), 936-945. https://www.jstor.org/stable/2776612
• Acun, S. (2018). Türkiye'de ücret eşitsizliğinin analizi. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 3(4), 237-260. https://doi.org/10.25229/beta.482918
• Adelman, I., & Robinson, S. (1978). Income distribution policy in developing countries: A case study of Korea. Washington, D.C.: World Bank Group. 24.04.2024 tarihinde http://documents.worldbank.org/curated/en/788551468773416261/Income-distribution-policy-in-developing-countries-a-case-study-of-Korea adresinden alınmıştır.
• Akbulut, E. (2021). Türkiye’de enflasyon, faiz, vergiler ve gelir dağılımı ilişkisi: Ampirik analiz. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 147-169.
• Akerlof, G.A., & Kranton, R.E. (2000). Economics and identity. The Quarterly Journal of Economics, 115(3), 715–753. https://doi.org/10.1162/003355300554881
• Alkan, F. D. (1995). Türkiye`de kadının istihdamı ve cinsiyete göre gelir dağılımı. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Alkire, S. (2005). Why the capability approach? Journal of Human Development and Capabilities, 6(1), 115-135. https://doi.org/10.1080/146498805200034275
• Alonso-Villar, O., & Del Río, C. (2008). Geographical concentration of unemployment: A male–female comparison in Spain. Regional Studies, 42(3), 401-412. https://doi.org/10.1080/00343400701291559
• Amate-Fortes, I., Guarnido-Rueda, A., Martínez-Navarro, D., & Oliver-Marquez, F. (2021). Measuring inequality in income distribution between men and women: What causes gender inequality in Europe?. Quality & Quantity, 55, 395–418. https://doi.org/10.1007/s11135-020-01009-2
• Avrupa Birliği Komisyonu (2023). 2023 Türkiye Raporu. 23.01.2024 tarihinde https://www.ab.gov.tr/siteimages/resimler/2023%20T%C3%BCrkiye%20Raporu.pdf adresinden alınmıştır.
• Bakan, İ., Erşahan, B., & Kiraz, E. (2022). Yönetici olarak kadınlara karşı tutum. Uluslararası Stratejik Boyut Dergisi, 2(2), 124-140.
• Bardakçı, Ş., & Oğlak, S. (2022). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği endeksi ve Türkiye. Toplumsal Politika Dergisi, 3(1), 71-90.
• Becker, G. S. (1985). Human capital, effort, and the sexual division of labor. Journal of Labor Economics, 3(1), 33-58. https://www.jstor.org/stable/2534997
• Bobilev, R., Boschini, A., & Roine, J. (2020). Women in the top of the income distribution: What can we learn from LIS-data?. Italian Economic Journal, 6, 63-107. https://doi.org/10.1007/s40797-019-00108-w
• Briggs, A. (1961). The welfare state in historical perspective. European Journal of Sociology, 2(2), 221-258. https://www.jstor.org/stable/23987939
• Cain, G. G. (1966). Married woman in the labor horce: An economic analysis. Chicago: University of Chicago Press.
• Chevan, A., & Stokes, R. (2000). Growth in family income inequality, 1970–1990: Industrial restructuring and demographic change. Demography, 37(3), 365-380. https://doi.org/10.2307/2648048
• Cohen, M. S. (1969). Married women in the labor force: an analysis of participation rates. Monthly Labor Review, 92(10), 31-35. https://www.jstor.org/stable/41837477
• Costa, M. (2019). The evaluation of gender income inequality by means of the Gini index decomposition. Quaderni Working Paper DSE, No. 1130, 1-24. https://doi.org/10.6092/unibo/amsacta/6192
• Çolak, Ö. F., & Ardor, H. N. (2001). İşgücü piyasasında ayrımcılık: Türkiye ve seçilmiş ülke örnekleri. Ekonomik Yaklasim Association, 12(40), 89-112.
• Daly, M. W. (1992). Europe’s poor women? Gender in research on poverty. European Sociological Review, 8(1), 1-12. https://www.jstor.org/stable/522314
• Davies, H., & Joshi, H. (1994). Sex, sharing and the distribution of income. Journal of Social Policy, 23(3), 301-340. https://doi.org.10.1017/S0047279400021887
• Değirmenci, S. (2019). Female labor force participation and income inequality: The case of Turkey. In L. Marković, D. D. Çevik (ed.), IJOPEC Society Culture National Identity & Immigration. IJOPEC Publication Limited: London, 105-114.
• Del Boca, D., & Pasqua, S. (2003). Employment patterns of husbands and wives and family income distribution in Italy (1977–98). Review of Income and Wealth, 49(2), 221-245. https://doi.org/10.1111/1475-4991.00084
• Dilber, C., & Hatipoğlu, M. (2022). Enflasyon ve gelir dağılımı arasındaki nedensellik ilişkisi: Gelişmekte olan OECD ülkeleri üzerine bir araştırma. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), 342-347. https://doi.org/10.29106/fesa.1092827
• Dünya Bankası (2011). Dünya Kalkınma Raporu 2012: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kalkınma. Washington DC, 01.05.2024 tarihinde https://documents1.worldbank.org/curated/en/753081468338506032/pdf/646650V10WDR0B0URKISH0Overview02012.pdf adresinden alınmıştır.
• Findlay, J. & Wright, R.E. (1996). Gender, poverty and the intra-household distribution of resources. Review of Income and Wealth, 42(3), 335-351. https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.1996.tb00186.x
• Fischer, G., Gramzow, A., & Laizer, A. (2017). Gender, vegetable value chains, income distribution and access to resources: Insights from surveys in Tanzania. European Journal of Horticultural Science, 82(6), 319-327. https://doi.org/10.17660/eJHS.2017/82.6.7
• Fritzell, J. (1999). Incorporating gender inequality into income distribution research. International Journal of Social Welfare, 8(1), 56-66. https://doi.org/10.1111/1468-2397.00062
• Fuchs, V. (1971). Differences in hourly earnings between men and women. Monthly Labor Review, 94(5), 9-15. https://www.jstor.org/stable/41838273
• Fuest, C., Niehues, J. & Peichl, A. (2009). The redistributive effects of tax benefit systems in enlarged EU. IZA Discussion Paper, No. 4520, 1-31. https://www.iza.org/publications/dp/4520/the-redistributive-effects-of-tax-benefit-systems-in-the-enlarged-eu
• Gasparini, L., Marchionni, M., & Gutiérrez, F. (2004). Simulating income distribution changes in Bolivia: A microeconometric approach. Documento de Trabajo, 12. https://hdl.handle.net/10419/189567
• Gini, C. (1912). Variabilità e Mutuabilità: Contributo allo Studio delle Distribuzioni e delle Relazioni Statistiche, Bologna: Tipografia Di Paolo Cuppini.
• Goldin, C. (2006). The quiet revolution that transformed women’s employment, education, and family. American Economic Review, 96 (2), 1–21. https://doi.org/10.1257/000282806777212350
• Haddar, S.P., & Kanbur, R. (1990). How serious is the neglect of intra-household inequality. The Economic Journal, 100(402), 866-881. https://doi.org/10.2307/2233663
• Harkness, S. (2010). The contribution of women's employment and earnings to household income inequality: A cross-country analysis. Luxemburg Income Study Databes Working Paper Series, 531, 1-46.
• Henle, P., & Ryscavage, P. (1980). The distribution of earned income among men and women, 1958-77. Monthly Labor Review, 103(4), 3-10. https://www.jstor.org/stable/41841215
• International Labour Office [ILO]. (2012). International Standard Classification of Occupations: Structure, Group Definitions and Correspondence Tables. Geneva: International Labour Organization: 19.12.2024 tarihinde https://www.ilo.org/publications/international-standard-classification-occupations-2008-isco-08-structure adresinden alınmıştır.
• Jędrzejczak, A., & Trzcińska, K. (2024). Analysis of the Gender Gap in the Visegrád Group Countries Based on Luxembourg Income Study. Comparative Economic Research Central and Eastern Europe, 26(4), 45-64. https://doi.org/10.18778/1508-2008.26.30
• Jenkins, S. P. (1991). Poverty measurement and the within-household distribution: Agenda for action. Journal of Social Policy, 20(4), 457-483. https://doi.org/10.1017/S0047279400019760
• Kaya, E. (2008). Türkiye’de gelir bölüşümü eşitsizliğine cinsiyet ayrımının katkısı. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Keynes, J. M. (1936). The general theory of employment, interest and money. London: Macmillan. Knudsen, D. D. (1969). The declining status of women: Popular myths and the failure of functionalist thought. Social Forces, 48(2), 183-193. https://doi.org/10.2307/2575259
• Kottak, C. P. (2016). Antropoloji: İnsan çeşitliliğinin önemi. İ. Duyar, O. Özler, U. İçen, D. Atamtürk (çev.), De Ki Basım Yayım, Ankara.
• Köseoğulları, B., & Ulucan, H. (2022). Education, income distribution and gender pay gap: The case of Turkey. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49), 229-244. https://doi.org/10.30794/pausbed.1054966
• Limon, S., & Paçacı, M. (2022). Kadın hekimlerin gözünden kadın yöneticiliğinin röntgeni: Kadın olmak güzel, yönetici olmak zor. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (56), 202-220.
• Magda, I., Cukrowska-Torzewska, E., & Palczyńska, M. (2024). What if she earns more? Gender norms, income inequality, and the division of housework. Journal of Family and Economic Issues, 45(1), 1-20. https://doi.org/10.1007/s10834-023-09893-0
• Maldonado, L. J. (2021). Decomposing the gender pay gap in the formal sector in Venezuela: A microdata analysis 1985–2015. Applied Economics Letters, 28(14), 1145-1151. https://doi.org/10.1080/13504851.2020.1784830
• Malik, A.I., & Akram, N. (2024). Determinants of the gender wage gap in Pakistan. SN Business & Economics, 4(26). https://doi.org/10.1007/s43546-024-00623-8
• Mayda, F. A., & Vurkun, S. (2018). Gelir dağılımı eşitsizliğinin toplumsal cinsiyet bağlamında değerlendirilmesi. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 4(2), 214-228.
• Meulders, D., & O’Dorchai, S. (2010). Revisiting poverty measures towards individualisation. ULB‑Dulbea Working Paper, (10-03), 1-34.
• Miçooğulları, S. A. (2023). Relationship between inflation and income distribution: An analysis for Turkey using ARDL approach. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 78-87.
• Murillo Huertas, I. P., & Raymond, J. L. (2024). Age dynamics of the gender wage gap: An analysis with matched employer-employee microdata for Spain. Journal of Industrial Relations, 66(2), 186-214. https://doi.org/10.1177/00221856241229132
• Núñez Hernández, F., Usabiaga, C., & Álvarez de Toledo, P. (2024). Labour market segmentation and the gender wage gap in Spain. International Journal of Manpower, 1(1), 16-41. https://doi.org/10.1108/IJM-10-2023-0601
• Oakley, A. (1972). Sex, gender and society. Maurice Temple Smith: England. Organisation for Economic Co-operation and Development [OECD] (2021). Family Database. 10.06.2024 tarihinde https://www.oecd.org/social/family/database.htm adresinden alınmıştır.
• Özdemir, E. A., & Altay, A. (2021). Toplumsal cinsiyet eşitliği ve ekonomik kalkınma ilişkisi: OECD ülkeleri analizi. İzmir İktisat Dergisi, 36(3), 601-665. https://doi.org/10.24988/ije.202136307
• Park, Y. (2016). A Microdata Analysis of the Gender Pay Gap in South Korea: How do social norms and gender role attitudes affect the labor force participation of Korean women? Senior Projects Spring, 329. 01.05.2024 tarihinde https://digitalcommons.bard.edu/senproj_s2016 adresinden alınmıştır.
• Pasqua, S. B. (2008). Wives’ work and income distribution in the European countries. The European Journal of Comparative Economics, 5(2), 197-226. https://hdl.handle.net/2318/57659
• Pearce, D. (1978). The feminization of poverty: Women, work, and welfare. The Urban & Social Change Review, 11(1-2), 28-36.
• Ponthieux, S., Meurs, D. (2015). Gender inequality. In A. B. Atkinson, F. Bourguignon (ed.), Handbook of Income Distribution. Amsterdam: Elsevier, 983-1119.
• Rao, M. G., Chakraborty, L. S., & Bagchi, A. (2008). Fiscal decentralisation and gender budgeting. New Delhi: National Institute of Public Finance and Policy.
• Rawls, J. (1971). A theory of justice. Cambridge & Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press. Rimmer, L. (1981) The intra family distribution of income. Study commission on the Family. London.
• Robertson, L. N., Brummel, B. J., & Salvaggio, A. N. (2011). Gender perceptions of managerial positions: Implications for work-related outcomes. The Psychologist-Manager Journal, 14(1), 1–28. https://doi.org/10.1080/10887156.2011.546171
• Rubin, G. (1975). The traffic in women: Notes on the ‘political economy’ of sex. In R. R. Reiter (Ed.), Toward an Anthropology of Women. New York & Londra: Monthly Review Press, 157-210.
• Sar, E. (2021). Çalışma hayatında kadın istihdamı ve Türkiye’de yansımaları. Safran Kültür Ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 20-40.
• Sen, A. (1985). Well-being agency and freedom: The dewey lectures 1984. Journal of Philosophy, 82(4), 169-221. https://doi.org/10.2307/2026184
• Sen, A. (2000). Social justice and the distribution of income. In A. B. Atkinson, F. Bourguignon (ed.), Handbook of Income Distribution. Amsterdam: Elsevier, 59-85.
• Schneider, F. (2016). Estimating the size of the shadow economies of highly-developed Countries: Selected new results, CESifo DICE Research Report, 14(4), 44-53. https://www.econstor.eu/handle/10419/167285
• Schneider, F. (2021). Development of the shadow economy of 36 OECD Countries over 2003-2021: Due to the Corona Pandemic a strong increase in 2020 and a modest decline in 2021. African Journal of Political Science, 15(2), 1-5.
• Shaikh, A., Papanikolaou, N., & Wiener, N. (2014). Race, gender and the econophysics of income distribution in the USA. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 415, 54-60. https://doi.org/10.1016/j.physa.2014.07.043
• Smith, A. (1776). An Inquiry into the nature and causes of the wealth of nations. Londra. Soroka, L. A. (1987). Male/female income distributions, city size and urban characteristics: Canada, 1970-1980. Urban Studies, 24(5), 417-426. https://www.jstor.org/stable/43192219
• Sotomayor, O. J. (2009). Changes in the distribution of household income in Brazil: The role of male and female earnings. World Development, 37(10), 1706-1715. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2009.03.003
• Sutherland, H. (1997). Women, men and the redistribution of income. Fiscal Studies, 18(1), 1-22. https://www.jstor.org/stable/24437935
• Tansel, A. (1994). Wage employment, earnings and returns to schooling for men and women in Turkey. Economics of Education Review, 13(4), 305-320. https://doi.org/10.1016/S0272-7757(05)80054-8
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası [TCMB] (2005-2023). Gösterge Niteliğindeki Merkez Bankası Kurları. 30.08.2024 tarihinde https://www.tcmb.gov.tr/kurlar/kurlar_tr.html adresinden elde edilmiştir.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] (2002-2022). Hanehalkı Bütçe Anketleri. 12.01.2023 tarihinde https://www.tuik.gov.tr/Kurumsal/Mikro_Veri adresinden alınmıştır.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] (2023). İstatistiklerle Kadın. 24.04.2024 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2023-53675 adresinden alınmıştır.
• Trading Economics (2005-2023). Turkey-Inflation, Consumer Price Index. 22.12.2024 tarihinde https://tradingeconomics.com/turkey/inflation-consumer-prices-annual-percent-wb-data.html adresinden alınmıştır.
• Watson, W. B., & Barth, E. A. (1964). Questionable assumptions in the theory of social stratification. Pacific Sociological Review, 7(1), 10-16. https://doi.org/10.2307/1388461
• World Economic Forum (2023). Global Gender Gap Report 2023. 31.05.2024 tarihinde https://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2023.pdf adresinden alınmıştır.
• Young, M. (1952). Distribution of income within the family. The British Journal of Sociology, 3(4), 305–321. https://doi.org/10.2307/586906
• Zandvakili, S. (1990). International comparison of household inequalities based on microdata with decompositions. In D. B. Papadimitriou (ed.), Aspects of Distribution of Wealth and Income. (pp. 80-105). London: Palgrave Macmillan UK, 59-85.