İşçi Beslenmesi, İş Kazaları ve Üretkenlik İlişkisinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 3, 169 - 179, 30.09.2020

Mete Han Üner , İlkay Yılmaz

Öz

Beslenme durumu, sağlıklı yaşamın temel belirleyici faktörlerindendir ve yaşam boyunca önemini korur. Yetersiz ve dengesiz beslenen bir toplumda, eğitime ve sağlığa ayrılan harcamalar artış gösterir. Buna bağlı olarak da üretim ve verimlilik azalır, ülke ekonomisi olumsuz yönde etkilenir. İşçi beslenmesi, beslenmeye ait ilke ve süreçlerin işçiler için uygulanmasıdır. İşçiler iyi beslenemediklerinde sağlıkları bozulur, buna bağlı olarak iş kazası riski artar, performans, verimlilik ve üretim kapasitesi bu durumdan önemli ölçüde etkilenir. Araştırmalar, beslenme durumu düzeltilen işçilerin, beslenme durumu düzeltilmemiş işçilere oranla birkaç kat daha fazla üretim yaptıklarını vurgulamaktadır. İşçilerin yetersiz ve dengesiz beslenmelerinin sebeplerinin başında; işçi ve işverenlerin beslenme eğitimi ve bilincinin yetersizliği, satın alma gücünün yetersizliği, hızlı nüfus artışı, olumsuz çevre koşulları yer almaktadır. İşçilerin sağlığı ve güvenliği yaptıkları işe uygun olacak şekilde, miktarda ve kalitede besin almalarıyla yakından ilişkilidir. Kurum beslenme servislerinin hem ekonomik hem de beslenme ilkelerine uygun şekilde yönetilebilmesi için, konunun uzmanlarının danışmanlığına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu derlemenin amacı işçi beslenmesi, iş kazaları ve üretkenlik arasındaki ilişkinin incelenmesi, ayı zamanda bu konuda yapılan çalışmaları değerlendirmektir. Ayrıca çalışma ile Türkiye’de değer verilmeyen fakat işçilerin performansına, iş verimliliğine ve bundan dolayı ekonomik faaliyetlere önemli ölçüde etkisi olduğu düşünülen noktalara dikkat çekilmektedir.

Anahtar Kelimeler

işçi beslenmesi, iş kazası, iş sağlığı ve güvenliği

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• (1) Saltık, A. İşçi Beslenmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi. 1995, 24 (1), 123-149. (2) Topuzoğlu, İ., Yücecan, S. İşçilerin Beslenme Sorunları. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1981, 10, 37-49. (3) Şenol, S. Menü Planlama Sorununa Karma Tam Sayılı Programlama Modeli İle Çözüm Önerisi. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, 2011. Erişim: http://tez.sdu.edu.tr/Tezler/TS00994.pdf (4) Kaner, G., Soylu, M., Başmısırlı, E., İnanç, N. Kayseri’de Mobilya Üretiminde Çalışan İşçilerin Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 2015, 43 (3), 191-199. (5) Beyhan, Y. İşçi Sağlığı-İş Güvenliği ve Beslenme. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı. Erişim: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Yayinlar/kitaplar/Beslenme-Bilgi-Serisi-1/iscisagligi-is-guvenligi-ve-beslenme.pdf , Erişim Tarihi: 18.04.2020 (6) Baysal, A. Beslenme Kültürümüz. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi: 2002 (8) Tüber. Türkiye Beslenme Rehberi 2015. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı; 2016 (7) Korjenek, P. A. The Relationship Between Consumption and Worker Productivity: Nutrition and Economic Approaches. Social Science & Medicine, 1992, 35 (9), 1103-1113. (9) Akar Şahingöz, S., Şık, A. Konaklama ve Beslenme İşletmelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği. Ankara: Detay Yayıncılık; 2015 (10) Tang Z., Zhang N., Liu A., Luan, D., Zhao, Y., Song, C., Ma, G. The effects of breakfast on short-term cognitive function among Chinese whitecollar workers: protocol for a three-phase crossover study. Bmc Public Health, 2017, 17 (92), 1-8. (11) Chaplin K., Smith A. P. Breakfast and snacks: Associations with cognitive failures, minor injuries, accidents and stress. Nutrients, 2011, 3 (5), 515-528. (12) Bilici, S. Farklı İş Kollarında Çalışan Yer Altı Maden İşçilerinin Enerji Harcamaları ve Beslenme Durumlarının Saptanması Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2006, Erişim: https://www.ulusaltezmerkezi.net/farkli-is-kollarinda-calisan-yer-alti-maden-iscilerinin-enerji-harcamalari-ile-beslenme-durumlarinin-saptanmasi/ (13) Baysal, A. Beslenme. Ankara: Hatiboğlu Yayınları; 2009 (14) Dönmez, H. Başkent Organize Sanayisi Bölgesinde Bir Fabrikada Çalışan İşçilerin Beslenme Alışkanlıkları ve Beslenme Konusunda Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2014, Erişim: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (15) Bilge, E. Bir İşletmede Çalışanların Beslenme Durumları ve Enerji Harcamalarının Değerlendirilmesi Yüksek lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne, 2009 (16) Samur, G. İşçi ve İş Veriminin Geliştirilmesinde Beslenmenin Önemi. İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 2002, 7 (1), 39-45. Erişim: http://www.kamu-is.org.tr/pdf/715.pdf (17) Köse, S., Bilici, S. Mutfak ve Yemekhane Çalışanlarında İş Sağlığı ve Güvenliği Risklerinin Değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 2016, 44 (3), 239-247. (18) İpek, G., Arslan, P. Orta Anadolu Linyitleri İşletmesi – Müessesesi Çayırhan – Bölgesinde Çalışan Kömür Madeni İşçilerinin Beslenme Durumları Üzerine Bir Araştırma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1986, 15, 85-92. (19) Kıyak, M., Coşkun, S., Kıyak, Z. D. Sağlık Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri. İstanbul: Okan Üniversitesi Yayınları; 2014 (20) Tanır, F., Şaşmaz, T., Beyhan, Y., Bilici, S. Doğankent Beldeside Bir Tekstil Fabrikasında Çalışanların Beslenme Durumu. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 2001, 2 (7), 22-25. (21) Baysal, A. Sosyal Eşitsizliklerin Beslenmeye Etkisi. C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 2003, 25 (4), 66-72. (22) Doğdubay, M. Menü Mühendisliği. Yılmaz, H., Dündar Arıkan, A (Ed.). Menü Yönetimi kitabı içinde (s. 167). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi; 2019 (23) Popkin, B. M. Nutrition and Labor Productivity. Social Science & Medicine. Part C: Medical Economics, 1978, 12 (1-2), 117-125. (24) Tangut, E. İşçilerin Sağlıklı Beslenmeye Yönelik Tutum ve Alışkanlıkları. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2007. Erişim: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (25) Piper, B. A Production Function Examination of The Aggregate Effects of Nutrition. Journal of Macroeconomics, 2014, 40, 293-307. (26) Victoria, C. G., Adair, L., Fall, C., Hallal, P. C., Mortorell, R., Richter, L., Sachdev, H. S. Maternal and Child Undernutrition: Consequences for Adult Health and Human Capital. The Lancet. 2008, 371 (9609), 340-357. (27) Wanjek, C. Food At Work, Workplace Solutions For Malnutrition, Obesity, And Chronic Diseases. Geneva: International Labour Office. 2005 Erişim: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---publ/documents/publication/wcms_publ_9221170152_en.pdf (28) Bekar, A. Mesleki Eğitim Merkezinde Kalfalık Ustalık Eğitimine Devam Eden İşçilerin Beslenme Durumları ve Çalışma Koşullarının Performanslarına İlişkin Görüşleri Doktora Tezi; Karabük Üniversites Üniversitesi. Karabük, 2011 (29) Khanzode VV, Maiti J, Ray PK. Occupational injury and accident research: A comprehensive review. Safety Science, 2012, 50, 1355–1367. (30) Khlat M., Ravaud JF., Brouard N., Chau, N. Occupational disparities in accidents and roles of lifestyle factors and disabilities: a population-based study in north-eastern France. Public Health, 2008, 122, 771–783. (31) Nakata A., Ikeda T., Takahashi M. Haratani T., Hojou, M., Fujioka, Y., Araki, S. Non-fatal occupational injury among active and passive smokers in small- and medium-scale manufacturing enterprises in Japan. Social Science & Medicine, 2006, 63, 2452– 2463. (32) Untoro, J., Gross, R., Schultink, W., Sediaoetama, D. The association between BMI and haemoglobin and work productivity among Indonesian female factory workers. European journal of clinical nutrition, 1998, 52 (2),131-135. (33) Wolgemuth, J. C., Latham, M. C., Hall, A., Chesher, A., Crompton, D. W. Worker Productivity and The Nutritional Status of Kenyan Road Consturuction Laborers. The Amercan Journal of Clinical Nutrition, 1982, 36 (1), 68-78. (34) Khatun, T., Alamin, A., Saleh, F., Hossain, M., Hoque, A., Ali, L. Anemia Among Garment Factory Workers in Bangladesh. Middle-East Journal of Scientific Research, 2013, 16 (4), 502-507. (35) World Health Organization. Micronutrient deficiencies. Report of a WHO Consultation presented at the World Health Organization, 2017, March 3-5, Geneva, Switzerland. Erişim: http://www.who.int/nutrition/topics/ida/en/ (36) Cash, S.W., et all. Dietary and physical activity behaviours related to obesity-specific quality of life and work productivity: baseline results from a worksite trial. British Journal of Nutrition, 2012, 108 (6), 1134-42. Doi: 10.1017/S0007114511006258. (37) Lallukka, T., Sarlio Lahteenkorva, S., Roos, E., Laaksonen, M., Rahkonen, O., Lahelma, E. Working Conditions and Health Behaviours Among Employed Women and Men: The Helsinky Health Study. Preventive Medicine, 2004, 38 (1), 48-56. (38) Güneyli, U., Uzel, A. Mamak Gaz Maske Fabrikası İşçilerinin Beslenme Durumu Bunun Sağlık ve İşe Devama Etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi. 2(3), 1973, 180-192. (39) Çakmak, G., Kızıl, M. Vardiyalı Çalışan İşçilerde Beslenme Durumu, Uyku Kalitesi ve Metabolik Sendrom Arasındaki İlişki. Beslenme ve Diyet Dergisi, 2018, 46 (3), 266-275. (40) Swamy, A. V. A Simple Test of The Nutrition-Based Efficiency Wage Model. Journal of Development Economics, 1997, 53 (1), 85-98. (41) İşçi Beslenmesi İşçi Beslenmesi Nasıl Olmalıdır?. Erişim adresi: https://besinler.net/isci-beslenmesi-nasil-olmalidir/Erişim Tarihi: 08.04.2020 (42) Gallis, C., Panagopoulou, P. Nutrient Intakes of Greek Forest Workers and Researcers Do Not Meet All Reference Dietary Intakes. Nutrition Research, 2007, 27 (6), 321-326. (43) Yoshimura, E., Hatamoto, Y., Yonekura, S., & Tanaka, H. Skipping breakfast reduces energy intake and physical activity in healthy women who are habitual breakfast eaters: A randomized crossover trial. Physiology & behavior, 2017, 174, 89-94. (44) Türk İş, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu, İş Sağlığı ve Güvenliği Ders Notları. Ankara: Grup Matbacılık; 2014, Erişim: http://www.turkis.org.tr/dosya/lIEzkbGK8Lyp.pdf (45) Müftüoğlu, S., Parlakyiğit, A. Vardiyalı Çalışan İşçilerin Fiziksel Aktivite, Duygudurumu ve Beslenme Alışkanlıkları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 2020, 5 (1), 10-21. (46) Şentürk, B. Bir Tekstil Fabrikasında Çalışan İşçilerin Beslenme Durumlarının Saptanması (Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara, 2017. Erişim: http://dspace.baskent.edu.tr:8080/bitstream/handle/11727/2723/10160825.pdf (47) Özarslan, Ü., Güneyli, U. Antalya Sanayi Bölgesinde Çalışan Çırakların Enerji Harcamaları, Beslenme ve Sağlık Durumları Üzerine Bir Araştırma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1983, 12, 57-66. (48) Bekar, A., Ersoy, A. F. Sanayide Çalışan İşçilerin Enerji Harcamaları ve Beslenme Durumlarının Değerlendirilmesi. E-Journal of New World Sciences Academy, 2011, 6 (3), 84-108. (49) Pelders, J., Nelson, G. Contributors to Fatigue of Mine Workers in The South African Gold and Platinum Sector. Safety and Health at Work, 2019, 10 (2), 188-195. (50) Atkoşar, Z., Beslenmenin Temel İlkeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi;2018 (51) Gates, D. M., Succop, P., Brehm, B. J., Gillespie, G. L., Sommers, B. D. Obesity and Presenteeism: The Impact of Body Mass Index on Workplace Productivity. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 2008, 50 (1), 39-45. (52) Schulte, P. A., Wagner, G. R., Ostry, A., Blanciforti, L. A., Cutlip, R. G., Krajnak, K. M., Luster, M., Munson, A. E., Callaghan, J. P., Parks, C. G., Simeonova, P. P., Miller, DWork, obesity, and occupational safety and health. American journal of public health, 2007, 97(3), 428-436. (53) Van Duijvenbode, D. C., Hoozemans, M. J. M., Van Poppel, M. N. M., Proper, K. I. The relationship between overweight and obesity, and sick leave: a systematic review. International Journal of Obesity, 2009, 33(8), 807-816. (54) Sözen, S., Bilir, N., Yıldız, A. N., Yıldız, E., Sözen, T. Metal Sektöründe Bir İşyerinde Çalışanların Beslenme Alışkanlıkları ve İlişkili Antropometrik Ölçümleri. Toplum Hekimliği Bülteni, 2009, 28 (3), 7-14. (55) Arslan, P. Beslenme Eğitimi. Ankara: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı Matbaası; 2006 (56) Stellingwerff, T., Boon, H., Gijsen, A. P., Stegen, J. H., Kuipers, H., & van Loon, L. J. Carbohydrate supplementation during prolonged cycling exercise spares muscle glycogen but does not affect intramyocellular lipid use. Pflügers Archiv-European Journal of Physiology, 2007, 454(4), 635-647. (57) Dabhadker, K., Shrivastva, R., Sharma, A. Nutrition of Coal Mine Workers (A Case Study of Korba Coal Mines, Chhattisgarh. International Journal of Scientific & Technology Research, 2013, 2 (5), 278-287. (58) Nanri, A., Eguchi, M., Kuwahara, K., Kochi, T., Kurotani, K., Ito, R., Pham, N. M., Tsuruoka, H., Akter, S., Jacka, F., Mizoue, T., Kabe, IMacronutrient intake and depressive symptoms among Japanese male workers: the Furukawa Nutrition and Health Study. Psychiatry research, 2014, 220 (1-2), 263-268. (59) Thompson, B. J., Ryan, E. D., Sobolewski, E. J., Smith-Ryan, A. E. Dietary Protein Intake is Associated With Maximal and Explosive Strength of The Leg Flexors in Young and Older Blue Collar Workers. Nutrition Research, 2015, 5 (4), 280-286. (60) Murad, M. H., Elamin, K. B., Abu Elnour, N. O., Elamin, M. B., Alkatib, A. A., Fatourechi, M. M., Almandoz, J.P, Mullan, R.J., Lane, M. A., Liu, H., Erwin, P. J., Hensrud, D. D., Montori, V. M. The effect of vitamin D on falls: a systematic review and meta-analysis. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2011, 96 (10), 2997-3006. (61) Romano, A., Vigna, L., Belluigi, V., Conti, D. M., Barberi, C. E., Tomaino, L., Consonni, D., Riboldi, L., Tirelli, A. S., Andersen, L. L. Shift work and serum 25-OH vitamin D status among factory workers in Northern Italy: Cross-sectional study. Chronobiology International, 2015, 32 (6), 842-847. (62) Bilici, S., Sağlam, F., Beyhan, Y., Barut-Uyar, B., Dikmen, D., Goktas, Z., Attar, A. J., Mucka, P., Uyar, M. F. Energy Expenditure And Nutritional Status of Coal Miners: A Cross- Sectional Study. Archives of Environmental & Occupational Health, 2015, 71 (5), 293-299. (63) Halk Sağlığı (t.y.) 4-10 Mayıs İş Sağlığı ve İşçi Güvenliği Haftası İşçi Beslenmesi. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Erişim: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenmehareket-haberler/4-10-mayıs-iş-sağlığı-ve-işçi-güvenliği-haftası-işçi-beslenmesi.html, Erişim Tarihi: 08.03.2020 (64) Bulduk, S. Beslenme İlkeleri ve Mönü Planlama. Ankara: Detay yayıncılık; 2018 (65) Babalık, F. C. Mühendisler İçin Ergonomi İşbilim. Bursa: Dora Yayıncılık; 2016 (66) Varghese, B. M., Hansen, A., Bi, P., Pisaniello, D. Are Workers at Risk of Occupational Injuries Due to Heat Exposure? A Comprehensive Literatüre Review. Safety Science, 2018, 110, 380-392. (67) Kenefick, R. F., Sawka, M. N. Hydration at the Work Site. Journal of The American College of Nutrition, 2007, 26 (5), 597-603. (68) Chapman, C. L., Johnson, B. D., Vargas, N.T., Hostler, D., Parker, M. D., Schlader, Z. J. Hyperthermia and Dehydration During Physical Work in the Heat Both Contribute to the Risk of Acute Kidney Injury. Journal of Applied Physiology, 2020, 128 (4), 715-728. (69) Jayasekara, K. B., Kulasooriya, P. N., Wijayasiri, K. N., Rajapakse, E. D., Dulshika, D. S., Bandara, P., Fried, L. F., De Silvia, A., Albert, S. M. Relevance of Heat Stress And Dehydration to Chronic Kidney Disease (CKDu) in Sri Lanka. Preventine Medicine Reports, 2019, 15, 100928. (70) Wesseling, C., Aragón, A., González, M., Weiss, I., Glaser, J., Bobadilla, N. A., Roncal Jimenez, C., Correa-Rotter, R.,Johnson, R., Barregard, L. Kidney function in sugarcane cutters in Nicaragua–A longitudinal study of workers at risk of Mesoamerican nephropathy. Environmental research, 2016, 147, 125-132. (71) Gracia-Trabanino, R., Jarquin, E., Wesseling, C., Johnson R. J., Gonzalez-Quiroz, M., Weiss, I, Glaser, J., Vindell, J. J., Stockfelt, L., Roncal, C., Harra, T., Barregard, L., Heat Stress, Dehydration, and Kidney Function in Sugarcane Cutters in El Salvador- A-Cros-Shift Study of Workers at Risk of Mesoamerican Nephropathy. Environmental Research, 2015, 142, 746-755. (72) Venugopal, V., Latha, P. K., Shanmugam, R., Krishnamoorthy, M., Srinivasan, K., Perumal, K., Chinnadurai, J. S. Risk of Kidney Stone Among Workers Exposed to High Occupational Heat Stress – A Case Study From Southhern Indian Steel Industry. Science of The Total Environment, 2020, 722, 137619. (73) Robey, R. B., Cyclical Dehydration-Induced Renal Injury and Mesoamerican Nephropathy: As Sweet by Any Other Name?. Kidney 2014, International, 86 (2), 226-229. (74) Herath, C., Jayasumana, C., De Silvia, P. M. C., De Silvia, P. C., Siribaddana, S., De Broe, M. E. Kidney Diseases in Agricultural Communities: A Case Against Heat-Stress Nephropathy. Kidney International Reports, 2018, 3 (2), 271-280. (75) Wasterlund, D. S., Chaseling, J., Burström, L. The Effect of Fluid Consumption on the Forest Workers’ Performance Strategy. Applied Ergonomics, 2004, 35 (1), 29-36. (76) Makinouchi, T., Sakata, K., Oishi, M., Tanaka, K., Nogawa, K., Watanabe, M., Suwazono, Y. Benchmark Dose of Alcohol Consumption for Development of hyperuricemia in Japanese Male Workers: An 8-Years Chort Study. Alcohol, 2016, 56, 9-14. (77) Nunfam, V. F., Etten, E. J. V., Oosthuizen, J., Adusei-Asante, K., Frimpong, K. Climate Change and Occupational Heat Stress Risk and Adaptation Strategies of Mining Workers: Perspectives of Supervisors and Other Stakeh Olders in Ghana. Environmental Research, 2019, 169, 147-155. (78) Larousse gastronomique, Larousse gastronomique: Dünyanın En Büyük Mutfak Ansiklopedisi. (Çev. Ed. Haznedaroğlu, S. ). İstanbul: Oğlak Yayınları; 2005 (79) Altınel, H., Gastronomik ve Beslenme İlkelerinden Hareketle Menü Planlama ve Yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık; 2017 (80) Kutluay Merdol, T. Toplu Beslenme Servisi (TBS) Yapılan Kurumlar İçin Sağlıklı Beslenme Rehberi. İstanbul: Okan Üniversitesi; 2014 (81) Kutluay Merdol, T. Toplu Beslenme Yapılan Kurumlar İçin Standart Yemek Tarifleri. Ankara: Hatiboğlu Yayıncılık; 2011 (82) Bulduk, S., Yabancı, N., Gümüş, H. Kurum Mutfağı. İstanbul: Turan Ofset; 2002 (83) Baysal, A., Kutluay Merdol, T. Toplu Beslenme Yapılan Kurumlar İçin Yemek Planlama Kuralları ve Yıllık Yemek Listeleri. Ankara: Hatiboğlu Yayınları; 2013 (84) Baysal, A., Küçükaslan, N. Beslenme İlkeleri ve Menü Planlaması. Bursa: Ekin Yayınları; 2009 (85) Baysal, A., Kutluay Merdol, T., Ciğerim, N., Sacır, F., Başoğlu, S. Türk Mutfağından Örnekler. Ankara: Hatiboğlu Yayıncılık; 2005 (86) Baysal, A. Sağlıklı Beslenme ve Akdeniz Diyeti. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1996, 25 (1), 21-29. (87) Çekal, N. Vardiyalı Çalışan Kadın İşçilerin Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Aile ve Toplum Dergisi, 2008, 10 (4), 83-95.