Üniversiteli Gençlerde Kendi Kendini İstihdam Eğilimi: Aileye İlişkin Faktörler, Kişilik ve İyimserlik bir Fark Yaratır mı?

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 217 - 251, 09.12.2022

Selma Arıkan

https://doi.org/10.56206/husbd.1147238

Öz

Genç işsizliğini azaltmaya yönelik çözüm yollarından birisi de gençleri kendi işlerini kurmaya teşvik etmektir. Kendi kendini istihdam ve girişimcilik yöneliminde ekonomik faktörler kadar demografik ve psikolojik özelliklerin önemine de vurgu yapılmaktadır. Bu çalışma kapsamında eğitim hayatlarından sonra kendi işlerini kurmayı planlayan üniversite öğrencilerinin böyle bir plana sahip olmayan arkadaşları ile aileye ilişkin çeşitli faktörler, kişilik özellikleri ve iyimserlik düzeyleri açısından karşılaştırılması yapılmıştır. Çalışmaya İstanbul’da eğitim veren bir devlet, üç vakıf üniversitesinden 35 yaş altı 299 üniversite öğrencisi katılmıştır. Katılımcıların 93 tanesi eğitimlerini tamamladıktan sonra kendi işlerini kurmayı istemekteyken, 206 tanesi başkalarının yanında istihdam edilmeyi planladıklarını belirtmişlerdir. Bağımsız örneklemler için t-testi analizlerinde kendi kendini istihdam isteyen katılımcıların ailelerinin gelir düzeyini daha yüksek olarak değerlendirdikleri; kişilik özelliklerinde dışadönüklük ve deneyime açıklıktan daha yüksek, nevrotiklikten daha düşük puanlar aldıkları bulunmuştur. Ayrıca, ailesinde kendi işini kuran örneklere sahip olan katılımcılar arasında kendi kendini istihdam planlayanların oranının daha yüksek olduğu gözlenmiştir. İyimserlik açısından iki grup arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Araştırma bulguları kendi kendini istihdam sürecinde ekonomik kaynaklar, aile içinde girişimci rol modellerinin varlığı ve kişilik özelliklerinin ayırt edici faktörler olduğunu göstermektedir. Gençlerde kendi kendini istihdamı özendirmek için ekonomik kaynak yaratımı ve uygun rol modellerinin mentörlüğü gibi çözümlere odaklanılması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Kendi kendini istihdam, Girişimcilik, Aileye İlişkin Faktörler, Kişilik Özellikleri, İyimserlik

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Ağca, V., & Yörük, D. (2006). Bağımsız girişimcilik ve iç girişimcilik arasındaki farklar: Kavramsal bir çerçeve. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 155-173.
• Aldrich, H. E., & Cliff, J. E. (2003). The pervasive effects of family on entrepreneurship: Toward a family embeddedness perspective. Journal of Business Venturing, 18(5), 573-596.
• Alkan, N. (2007). Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara: Yayınlanmamış Araştırma.
• Anderson, A. R., & Miller, C. J. (2003). “Class matters”: Human and social capital in the entrepreneurial process. The Journal of Socio-Economics, 32(1), 17-36.
• Antoncic, B., Bratkovic Kregar, T., Singh, G., & DeNoble, A. F. (2015). The big five personality–entrepreneurship relationship: Evidence from Slovenia. Journal of Small Business Management, 53(3), 819-841.
• Arıkan, S. (2022). Dijitalleşme ve Örgütsel Davranış Bağlamında Uzaktan Çalışma. E.Y. Saatci & C. Ovacı (Ed.). Dijital Dönüşüm İklimi: Yönetim, Ekonomi ve Uluslararası İlişkiler Perspektifi içinde (243-280.ss.). İstanbul, Çağlayan Kitabevi.
• Aydın, G., & Tezer, E. (1991). İyimserlik, sağlık sorunları ve akademik başarı ilişkisi. Psikoloji Dergisi, 7(26), 2–9.
• Aytaç, Ö. (2006). Girişimcilik: Sosyo-kültürel bir perspektif. Dumlupınar Üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 15, 139-160.
• Baluku, M. M., Kikooma, J. F., Otto, K., König, C. J., & Bajwa, N. U. H. (2020). Positive psychological attributes and entrepreneurial intention and action: the moderating role of perceived family support. Frontiers in psychology, 11, 546745.
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175-1184.
• Blume, K., Ejrnæs, M., Nielsen, H. S., & Würtz, A. (2009). Labor market transitions of immigrants with emphasis on marginalization and self-employment. Journal of Population Economics, 22(4), 881-908.
• Bozionelos, N. (2004). The big five of personality and work involvement. Journal of Managerial Psychology, 19(1), 69-81.
• Bozkurt, Ö. Ç., Kalkan, A., Koyuncu, O., & Alparslan, A. M. (2012). Türkiye’de girişimciliğin gelişimi: Girişimciler üzerinde nitel bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (15), 229-247.
• Brandstätter, H. (2011). Personality aspects of entrepreneurship: A look at five meta-analyses. Personality and individual differences, 51(3), 222-230.
• Butz, N. T., Hanson, S., Schultz, P. L., & Warzynski, M. M. (2018). Beyond the Big Five: does grit influence the entrepreneurial intent of university students in the US?. Journal of Global Entrepreneurship Research, 8(1), 1-16.
• Campbell, J. B. (2008). Modern personality theories: What have we gained? What have we lost. The SAGE handbook of personality theory and assessment, 1, 190-212.
• Çelik, A., İnce, M., & Bozyiğit, S. (2014). Üniversite öğrencilerinin girişimcilik niyetlerini etkileyen ailesel faktörleri belirlemeye yönelik bir çalışma. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 113-124.
• Dawson, C., de Meza, D., Henley, A., & Arabsheibani, G. R. (2014). Entrepreneurship: cause and consequence of financial optimism. Journal of Economics & Management Strategy, 23(4), 717-742.
• Djankov, S., Qian, Y., Roland, G., & Zhuravskaya, E. (2006). Entrepreneurship in China and Russia compared. Journal of the European Economic Association, 4(2-3), 352-365.
• Drucker, P.F. (1985). Innovation and Entrepreneurship. New York: Harper and Row Publishers.
• Dündar, S., & Ağca V. (2007). Afyon Kocatepe Üniversitesi Lisans Öğrencilerinin Girişimcilik Özelliklerinin İncelenmesine İlişkin Ampirik Bir Çalışma. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 121-142.
• Ensari, M. Ş., & Alay, H. K. (2017). An Investıgatıon On The Relatıonshıp Between Demographıc Varıables And The Factors Affectıng Occupatıonal Choıce: An Applıcatıon In Istanbul/Meslek Seçimini Etkileyen Faktörlerin Demografik Değişkenler İle İlişkisinin Araştırılması: İstanbul İlinde Bir Uygulama. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 409.
• Farrukh, M., Khan, A. A., Khan, M. S., Ramzani, S. R., & Soladoye, B. S. A. (2017). Entrepreneurial intentions: the role of family factors, personality traits and self-efficacy. World Journal of Entrepreneurship, Management and Sustainable Development, 13(4), 303-317.
• Fırat, Z. M., Orçanlı, K., & Bekmezci, M. (2019). Kendi kendini istihdam etme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması ile örgüt temelli öz saygının kendi kendini istihdam etmeye etkisi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 6-24.
• Filiztekin, A.,& Levent, H. (2021). Türkiye’de kendi kendini istihdam. Reflektif Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (3), 541-555. https://doi.org/10.47613/reflektif.2021.45
• Franceško, M., Nedeljković, J., & Njegomir, V. (2021). Attitudes towards work, organizational values, and students’ sociodemographic characteristics as predictors of entrepreneurial orientation. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 1-20. https://doi.org/10.1080/1331677X.2021.1935288.
• Fraser, S., & Greene, F. J. (2006). The effects of experience on entrepreneurial optimism and uncertainty. Economica, 73(290), 169-192.
• Gao, Y., Zhang, D., Ma, H., & Du, X. (2020). Exploring Creative Entrepreneurs’ IEO: Extraversion, Neuroticism and Creativity. Frontiers in Psychology, 11, 2170.
• Güler, B. K., & Hamdi, E. M. E. Ç. (2006). Yaşam memnuniyeti ve akademik başarıda iyimserlik etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 129-149.
• Gürbüz, S., & Bayık, M. E. (2019). Motivasyon, Deneyime Açıklık ve Örgütsel Bağlılık: Değişime İlişkin Tutumların Aracılık Rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 34, 4-21.
• Halaby, C. N. (2003). Where job values come from: Family and schooling background, cognitive ability, and gender. American Sociological Review, 68(2), 251-278.
• Harju, B. L., & Bolen, L. M. (1998). The effects of optimisin on coping and perceived quality of life of college students. Journal of Social Behavior and Personality, 13(2), 185-200.
• Hayes, C. T., & Weathington, B. L. (2007). Optimism, stress, life satisfaction, and job burnout in restaurant managers. The Journal of Psychology, 141(6), 565-579.
• Hough, L.M., & Öneş, D.S. (2001). The structure, measurement, validity and use of personality variables in imdustrial, work, and organizational paychology. N. Anderson, D.S. Öneş, H.K., Sinangil, C. Viswesvaran (Eds.). Handbook of Indusrtial, Work & Organizational Psychology: Volume 1 Personnel Psychology içinde (233-277. ss.). Sage Publications.
• Hundley, G. (2006). Family background and the propensity for self‐employment. Industrial Relations: A Journal of Economy and Society, 45(3), 377-392.
• Icekson, T., Kaplan, O., & Slobodin, O. (2020). Does optimism predict academic performance? Exploring the moderating roles of conscientiousness and gender. Studies in Higher Education, 45(3), 635-647.
• İlhan, S. (2003). Sosyo-Ekonomik Bir Fenomen Olarak Girişimciliğin Oluşumunu Etkileyen Başlıca Faktörler. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz (11), 61-79.
• İrmiş, A ve Barutçu, E., &. (2012). Öğrencilerin Kendilerini Girişimci Bir Kişiliğe Sahip Görmelerini Ve Iş Kurma Niyetlerini Etkileyen Faktörler: Bir Alan Araştırması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 1-25.
• Ismail, M., Khalid, S. A., Othman, M., Jusoff, H. K., Rahman, N. A., Kassim, K. M., & Zain, R. S. (2009). Entrepreneurial intention among Malaysian undergraduates. International Journal of Business and Management, 4(10), 54-60.
• İyem, C., & Erol, E. (2013). Mesleki yönelimlerde bireylerin kişilik ve demografik özelliklerinin rolü; Sakarya Üniversitesi İşletme Bölümü örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 137-146.
• Jach, H. K., & Smillie, L. D. (2019). To fear or fly to the unknown: Tolerance for ambiguity and Big Five personality traits. Journal of Research in Personality, 79, 67-78.
• John, 0. P., Donahue, E. M., & Kentle, R. L. (1991). The Big Five Inventory-Versions 4a and 54. Berkeley: University of California at Berkeley, Institute of Personality and Social Research.
• Judge, T. A., Higgins, C. A., Thoresen, C. J., & Barrick, M. R. (1999). The big five personality traits, general mental ability, and career success across the life span. Personnel Psychology, 52(3), 621-652.
• Kasapoğlu, M. M., & Murat, S. (2018). Aktif istihdam politikaları ve Türkiye’de İŞKUR tarafından uygulanan aktif istihdam politikalarına güncel bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(25), 485-502.
• Keleş, H., Özkan, T. K., Doğaner, M., & Altunoğlu, A. (2012). Önlisans öğrencilerinin girişimcilik düzeylerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Uluslararası İktisadi Ve İdari İncelemeler Dergisi, 5(9), 107-118.
• Kluemper, D. H., Little, L. M., & DeGroot, T. (2009). State or trait: effects of state optimism on job‐related outcomes. Journal of Organizational Behavior, 30(2), 209-231.
• Korkmaz, O. (2012). Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Eğilimlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştirma: Bülent Ecevit Üniversitesi Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 209-226.
• Krueger Jr, N. F., & Brazeal, D. V. (1994). Entrepreneurial potential and potential entrepreneurs. Entrepreneurship theory and practice, 18(3), 91-104.
• Laosa, L. M. (1978). Maternal teaching strategies in Chicano families of varied educational and socioeconomic levels. Child Development, 49(4), 1129-1135.
• Leutner, F., Ahmetoglu, G., Akhtar, R., & Chamorro-Premuzic, T. (2014). The relationship between the entrepreneurial personality and the Big Five personality traits. Personality and individual differences, 63, 58-63.
• Lindquist, M. J., Sol, J., Van Praag, M., & Vladasel, T. (2016). Family Background and Entrepreneurship. Paper presented at The DRUID 20th Anniversary Conference 2016, København, Denmark.
• Marques, C.S.E., Santos, G., Galvão, A., Mascarenhas, C. and Justino, E. (2018). Entrepreneurship education, gender and family background as antecedents on the entrepreneurial orientation of university students. International Journal of Innovation Science, 10 (1), 58-70. https://doi.org/10.1108/IJIS-07-2017-0067.
• McCrae, R. R., & Costa Jr, P. T. (1985). Openness to experience. Perspectives in personality, 1, 145-172.
• McCrae, R. R., & Costa Jr, P. T. (1997). Personality trait structure as a human universal. American Psychologist, 52(5), 509. McCrae RR and Costa, Jr. PT (2013) Introduction to the empirical and theoretical status of the five-factor model of personality traits. İçinde Widiger TA and Costa, Jr. PT (eds) Personality Disorders and the Five-Factor Model of Personality. Washington, DC: American Psychological Association, pp. 15–27.
• Neitzel, C., & Dopkins Stright, A. (2004). Parenting behaviours during child problem solving: The roles of child temperament, mother education and personality, and the problem-solving context. International Journal of Behavioral Development, 28(2), 166-179.
• Nicholson, N., Soane, E., Fenton‐O'Creevy, M., & Willman, P. (2005). Personality and domain‐specific risk taking. Journal of Risk Research, 8(2), 157-176.
• Önay, I., Ayas, S., Uğurlu, Ö. Y., & Önay, M. B. (2017). Psikolojik sermaye ile girişimcilik niyeti ilişkisi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 3(3), 55-66.
• Özaralli, N., & Rivenburgh, N. K. (2016). Entrepreneurial intention: antecedents to entrepreneurial behavior in the USA and Turkey. Journal of Global Entrepreneurship Research, 6(1), 1-32.
• Özcan, Y. Z., Üçdoğruk, Ş., & Özcan, K. M. (2003). Wage differences by gender, wage and self employment in urban Turkey. Journal of Economic Cooperation and Development, 24(1), 1-24.
• Özdemir, A., & Özgüner, M. (2016). The effect of psychological capital on entrepreneurship: A study on university students Psikolojik sermayenin girişimcilik eğilimine etkisi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Journal of Human Sciences, 13(3), 5107-5121.
• Özerkek, Y., & Doğruel, F. (2015). Self-employment and unemployment in Turkey. Topics in Middle Eastern and North African Economies, 17(1), 133-152.
• Pécoud, A. (2003). Self-employment and immigrants' incorporation: the case of Turks in Germany. Immigrants & Minorities, 22(2-3), 247-261.
• Postma, S. (2021). The Entrepreneurship-Prone Personality Traits of Extraversion & Openness to Experience to Predict Self-Employment: What Set the Stage? (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).University of Groningen Faculty of Economics and Business, Groningen.
• Richman, A. L., Miller, P. M., & LeVine, R. A. (1992). Cultural and educational variations in maternal responsiveness. Developmental psychology, 28(4), 614-621.
• Saatçi, E. Y., & Arıkan, S. C. (2014). Entrepreneurship Education and Disciplinary Differences of University Students in Regard to Their Tendency to Become an Entrepreneur. Journal of Advanced Management Science, 2(4), 310-315.
• Salik, N., & Kaygın, E. (2016). Demografik değişkenler açısından üniversite öğrencilerinin girişimcilik eğilimlerinin belirlenmesi: Kafkas Üniversitesi örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 145-162.
• Santilli, S., Marcionetti, J., Rochat, S., Rossier, J., & Nota, L. (2017). Career adaptability, hope, optimism, and life satisfaction in Italian and Swiss adolescents. Journal of Career Development, 44(1), 62-76.
• Savickas, M.L. (2013). Career construction theory and practice. R.W. Lent, &S.D. Brown içinde (Eds.) Career development and counselling: Putting theory and research into Works. (s. 147-183) (İkinci basım.). Hoboken, N.J.: Wille
• Scheier, M. F., Carver, C. S., & Bridges, M. W. (1994). Distinguishing optimism from neuroticism (and trait anxiety, self-mastery, and self-esteem): A reevaluation of the Life Orientation Test. Journal of Personality and Social Psychology, 67(6), 1063–1078. https://doi.org/10.1037/0022-3514.67.6.1063
• Schumpeter, J. A. (2000). Entrepreneurship as Innovation. University of Illinois at Urbana-Champaign's Academy for Entrepreneurial Leadership Historical Research Reference in Entrepreneurship, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1512266
• Seligman, M.E.P. (2007). Öğrenilmiş İyimserlik. (Çev. S. K. Akbaş). Ankara: HYB Basım Yayın. (Orijinal yayın tarihi, 1990)
• Shane, S., Nicolaou, N., Cherkas, L., & Spector, T. D. (2010a). Genetics, the Big Five, and the tendency to be self-employed. Journal of Applied Psychology, 95(6), 1154.
• Shane, S., Nicolaou, N., Cherkas, L., & Spector, T. D. (2010b). Do openness to experience and recognizing opportunities have the same genetic source?. Human Resources Management, 49(2), 291-303.
• Singh, I., & Jha, A. (2013). Anxiety, optimism and academic achievement among students of private medical and engineering colleges: a comparative study. Journal of Educational and Developmental Psychology, 3(1), 222.
• Singh, G., and A. F. De Noble (2003). “Views on Self-Employment and Personality: An Exploratory Study,” Journal of Developmental Entrepreneurship 8(3), 265–281.
• Struder, I. R. (2001, June). Migrant self-employment in a European global city–the importance of gendered power relations and performances of belonging for Turkish women in London. In Annual Conference of the Association of American Geographers, February.
• Szaban, J., & Skrzek-Lubasinska, M. (2018). Self-employment and entrepreneurship: A theoretical approach. Journal of Management and Business Administration. Central Europe, 26(2), 89-120.
• TUİK. (2021, Mart). İşgücü İstatistikleri 2020 [Basın bülteni]. Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2020-37484
• Ünsal, P. (2014). Kariyer gelişim kuramları ve kariyer danışmanlığı. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Wadhwa, V., Holly, K., Aggarwal, R., & Salkever, A. (2009). Anatomy of an entrepreneur: Family background and motivation. Kauffman Foundation Small Research Projects Research.
• Wahlbeck, Ö. (2008). Entrepreneurship as social status: Turkish immigrants’ experiences of self-employment in Finland. Migration Letters, 5(1), 53-62.
• Wahlbec, O. (2013). Mixed Embeddedness and the Dynamic of Self-Employment among Turkish Immigrants in Finland. Polish Sociological Review, 184(4), 487-503.
• Winter, L., Morawska, A., & Sanders, M. R. (2012). The effect of behavioral family intervention on knowledge of effective parenting strategies. Journal of Child and Family Studies, 21(6), 881-890.
• Yetim, N. (2002). Sosyal sermaye olarak kadın girişimciler: Mersin örneği. Ege Akademik Bakış, 2(2), 79-92.
• YÖK. (2021) Öğrenim Düzeyine Göre Öğrenci Sayısı 2019-2020 Yükseköğretim İstatistikleri [Yükseköğretim öğrenci istatistikleri. Erişim adresi] https://istatistik.yok.gov.tr/
• Yökatlas: Psikoloji programı bulunan üniversiteler. (2021, 25 Eylül). Erişim adresi https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10169
• Zhang, Z., Zyphur, M. J., Narayanan, J., Arvey, R. D., Chaturvedi, S., Avolio, B. J., ... & Larsson, G. (2009). The genetic basis of entrepreneurship: Effects of gender and personality. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 110(2), 93-107.
• Zhao, H., & Seibert, S. E. (2006). The big five personality dimensions and entrepreneurial status: A meta-analytical review. Journal of Applied Psychology, 91(2), 259-271.