ETİK VE ESTETİK DEĞERLER BAĞLAMINDA SANATIN İŞLEVİ VE SİNEMA

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 221 - 248, 15.10.2022

Fatma Serdaroğlu

Öz

Sanatın insanla olan yakın bağı, etik ve etik değerlerle ilişkisini ortaya koyar. Sanatın etikle bağlantısı, sanattaki “güzel”in, “iyi” ve “doğru” değerleriyle ilişkilendirilmesine yol açar. Bu doğrultuda, sanat yapıtının bütünlüklü bir yapı içinde olması beklenir. Sanatta biçim, içerikten ayrı düşünülemez. Sanat yapıtının biçimi, belirli bir dünya görüşünün ve buna bağlı bir ahlak anlayışının maddileşmiş halidir. Modernizmle birlikte değişen yaşam ve gerçeklik anlayışı, sanatta yeni ifade yollarının ortaya çıkmasını da beraberinde getirmiştir. Modern sanat, estetik öğelerini, etik bir sorgulamaya izin verecek şekilde düzenler. Sinemada bu sorgulama, modern sinema anlayışını oluşturmuştur. Çağdaş anlatı yapısına sahip modern sinema, sinemanın kendi ideolojisi olan ve geleneksel sinemanın benimsediği gerçeklik izlenimini yıkar. Karşı-estetik anlayışına sahip modern sinema, izleyiciye yeni görme biçimleri sunarak etik bir değerlendirmeye olanak tanır. Bu çalışmanın amacı, sanatta içerik ve biçim ilişkisinden yola çıkarak, sanatta ve sinemada etik ve estetik değerler ilişkisini ortaya koymaktır. Çalışmada, sanat ontolojisi temelli antropolojik yaklaşım benimsenmiştir. Antropolojik yaklaşım, sanat yapıtının insanla bağını ele alırken, ontolojik yaklaşım yapıtın varlık bilimsel özelliklerini anlamamızı sağlar. Nicolai Hartmann’ın ontolojik çözümleme metoduna göre sanat yapıtı, ön/maddi yapı (real) ve arka/tinsel yapının (irreal) belirlediği ontik bir bütündür. Çalışma, sanatta ve özel olarak sinemada etik değerlerin bilgisini araştırmakta ve bu değerlerin biçimsel olarak estetik değerleri ne şekilde etkilediğini tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

etik, estetik, modern sanat, modern sinema, çağdaş anlatı

The Function of Art in the Context of Ethical and Aesthetic Values and Cinema

Öz

The close bond of art with people reveals its relationship with ethics and ethical values. The connection of art to ethics causes the "beauty" in art to be associated with the values of "good" and "right". From this point of view, it is expected that the work of art should be structured. Form in art cannot be separated from content. The form of the work of art is the materialization of a certain worldview and an associated morality. The change of life and reality have brought the emergence of new ways of expression in art. Modern art organizes its aesthetic elements in a way that allows for an ethical questioning. This questioning in cinema has created the understanding of modern cinema. Modern cinema, with its contemporary narrative structure, destroys the impression of reality, which is the ideology of cinema and which traditional cinema has adopted. Modern cinema, with its counter-aesthetic understanding, provides the audience with new ways of seeing, allowing for an ethical evaluation. The aim of this study is to reveal the relationship between ethical and aesthetic values in art and cinema, based on the relationship between content and form. An anthropological approach based on the ontology of art has been adopted. While the anthropological approach deals with the connection of the artwork with the human being, the ontological approach enables us to understand the ontological features of it. According to Nicolai Hartmann's ontological analysis method, the artwork is an ontic whole determined by the foreground (real) and the background (unreal). The study investigates the knowledge of ethical values in the artwork, and in cinema specially, and discusses how these values affect aesthetic values stylistically.

Anahtar Kelimeler

ethics, aesthetics, modern art, modern cinema, contemporary narrative

Kaynakça

• Adorno, T. (2001). The Culture Industry: Selected Essays on Mass Culture. London&New York: Routledge.
• Adorno, T. (2015). Edebiyat Yazıları. (Çev. S.Yücesoy ve O.Koçak,). İstanbul: Metis Yayınları.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji Ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev. A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Altuğ, T. (2007). Kant Estetiği. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Andrew, J. D. (2000). Sinema Kuramları. (Çev. İ. Şener). İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
• Ansell-Pearson, K. (1998). Kusursuz Nihilist. (Çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Aristoteles (2002). Poetika. (Çev. İ. Tunalı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Arnheim, R. (2009). Sanat Olarak Sinema. (Çev. R.Ü. Tandoğan). İstanbul: Hil.
• Bayram, N. (1997). Yalancı Carmen. Avrupalı Yönetmenler (s. 155-167). Ankara: Kitle.
• Benjamin, W. (2011). Brecht’i Anlamak. (Çev. H. Barışcan ve G. Işısağ). İstanbul: Metis Yayınları.
• Benjamin, W. (2013). Sanatta ve Edebiyatta Eleştiri. (Çev. E. Gen ve M. Tüzel). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bergson, H. (1986). Yaratıcı Tekâmül. (Çev. Ş. Tunç). İstanbul: MEB.
• Bonitzer, P. (2011). Kör Alan ve Dekadraj. (Çev. İ. Yaşar). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. Wisconsin: The University of Wisconsin Press.
• Bozkurt, N. (2004). Sanat ve Estetik Kuramları. Bursa: Asa Yayınları.
• Brecht, B. (1997). Sanat Üzerine Yazılar. (Çev. K. Şipal). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Calinescu, M. (2017). Modernliğin Beş Yüzü. (Çev. S. Gürses). İstanbul: Küre Yayınları.
• Cemal A. (2015). Sanat Üzerine Denemeler. İstanbul: Can Yayınları.
• Comolli, J. C. ve Narboni, J. (2008). Sinema/ İdeoloji/ Eleştiri. (Çev. M. Temiztaş). S. Büker ve G. Topçu (Der.) Sinema: Tarih/Kuram/Eleştiri (s. 99-112). Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Basımevi.
• Danto, A. (2015). Sanat Nedir? (Çev. Z. Baransel). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Deleuze, G. (1989). Cinema 2- Time-Image. (H. Tomlinson and B. Habberjam, Trans.). Minneapolis: The Athlone.
• Eagleton, T. (2015). Edebiyat Nasıl Okunur? (Çev. E. Ersavcı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ecevit, Y. (2004). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eco, U. (1990). Angaje Antonioni. N. Tolman (Der.), Michelangelo Antonioni. İstanbul: YKY.
• Erinç, M.S. (2013). Sanatın Boyutları. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Erzen, J. N. (2011). Çoğul Estetik. İstanbul: Metis Yayınları.
• Fischer, E. (2005). Sanatın Gerekliliği. (Çev. C. Çapan). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Foucault, M. (2011). Entelektüelin Siyasi İşlevi. (Çev. I. Ergüden, O. Akınhay ve F. Keskin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Frankl, V. E. (1995). İnsanın Anlam Arayışı. (Çev. S. Budak). Ankara: Öteki Yayınevi.
• Frisby, D. (2004). Sunuş/Georg Simmel- Modernitenin ilk sosyoloğu. (Çev. T. Bora, N. Kalaycı ve E. Gen). G. Simmel (Yazar) Modern Kültürde Çatışma (s. 9-53). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Giddens, A. (2004). Modernliğin Sonuçları. (Çev. E. Kuşdil). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hartmann, N. (2014). Aesthetics. (E. Kelly, Trans.). Berlin/Boston: De Gruyter. E-ISBN (EPUB) 9783110381344
• Heidegger, M. (2011). Sanat Eserinin Kökeni. (Çev. F. Tepebaşılı). Ankara: De Ki.

• Jameson, F. (2005). Kültürel Dönemeç. (Çev. K. İnal). Ankara: Dost Kitabevi.
• Kant, I. (2006). Yargı Yetisinin Eleştirisi. (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea.
• Kovacs, A. B. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950–1980. Chicago: The University of Chicago Press.
• Kuçuradi, İ. (2009). Nietzsche Ve İnsan. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kuçuradi, İ. (2011). Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kuçuradi, İ. (2013a). Sanata Felsefeyle Bakmak. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kuçuradi, İ. (2013b). İnsan ve Değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Le Guin, U. (2017). Zihinde Bir Dalga. (Çev. T. Birkan, Ö. Çelik, Ö.D. Gürkan, M.G. Sökmen: Kılıç). İstanbul: Metis Yayınları.
• Marcuse, H. (1997). Estetik Boyut. (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Mengüşoğlu, T. (1988). İnsan Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Merleau-Ponty, M. (2005). Algılanan Dünya. (Çev. Ö. Aygün). İstanbul: Metis Yayınları.
• Moran, B. (2013). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Murdoch, I. (2008). Ateş ve Güneş. (Çev. S.R. Kırkoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Orr, J. (1997). Sinema ve Modernlik. (Çev. A. Bahçıvan). Ankara: Ark Yayınları.
• Özlem, D. (2014). Etik. İstanbul: Notos Yayınları.
• Robbe-Grillet, A. (1981). Yeni Roman. (Çev. A. Bezirci). İstanbul: Yazko.
• Ronen, R. (2014). Art Before Law. Canada: University of Toronto Press.
• Rotha, P. (2000). Sinemanın Öyküsü. (Çev. İ. Şener). İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
• Savaş, H. (2003). Sinema ve Varoluşçuluk. Ankara: Altıkırkbeş.
• Savaş, H. (2006). Doğunun Paradoksu, Batının Özdeşliği ve Çağdaş Anlatı Sineması. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4(2), 212-220.
• Schatz, T. (1983). Old Hollywood/ New Hollywood: Ritual, Art, and Industry. Michigan: UMI Research Press.
• Sheppard, A. (1987). Aesthetics. Oxford: Oxford Univesrity Press.
• Shiner, L. (2004). Sanatın İcadı. (Çev. İ. Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Simmel, G. (2004). Modern Kültürde Çatışma. (Çev. T. Bora, N. Kalaycı ve E. Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sontag, S. (1998). Sanatçı Örnek Bir Çilekeş. (Çev. Y. Salman ve M. Gürsoy Sökmen). İstanbul: Metis Yayınları.
• Sontag, S. (2005). At The Same Time ... (The Novelist and Moral Reasoning). English Studies in Africa, 48(1), 5-17.
• Tarkovski, A. (2008). Mühürlenmiş Zaman. (Çev. F. Ant). İstanbul: Agora.
• Tunalı, İ. (2011). Estetik Beğeni. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Uygur, N. (2009). İnsan Açısından Edebiyat. İstanbul: YKY.
• Van Dijk, T. A. (2008). Discourse and Context: A Sociocognitive Approach. New York: Cambridge University Press.
• Vincenti, G. (1993). Sinemanın Yüz Yılı. (Çev. E. Ayça). İstanbul: Evrensel Kültür.
• Yetişken, H. (2009). Estetiğin ABC’si. İstanbul: Say.
• Yıldırım Delice, D. (2007). Estetik Bir Yargı Olarak Güzel. DTCF, (18), 1-21. https://doi.org/10.1501/Felsbol_0000000002
• Wollen, P. (2004). Sinemada Göstergeler ve Anlam. (Çev. Z. Aracagök ve B. Doğan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Zavattini, C. (1968). Yeni-Gerçeklik Üzerine Görüşler. (Çev. N. Özön). Türk Dili, (196), 380-384.
• Ziss, A. (1984). Gerçekliği Sanatsal Özümsemenin Bilimi: Estetik. (Çev. Y. Şahan). İstanbul: De Yayınları.