YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE SÖZ VARLIĞI UNSURLARI: GÜNEŞE TIRMANAN ÇOCUK HİKÂYE KİTABI ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Sayı: 9, 7 - 37, 28.02.2025

Nebahat Ataş Jegham

Öz

Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde en sık kullanılan materyallerden biri hikâye kitaplarıdır. Bu nedenle kullanılacak bir hikâye kitabının hedef dilde en sık kullanılan kelimeleri sistemli ve sıralı bir şekilde sunması gerekir. Bunun için de sıklık çalışmaları yapılır. Sıklık çalışmalarından elde edilen veriler, hazırlanan hikâye kitaplarında hangi seviyede hangi kelimelerin kullanılması gerektiğini ve öğretim süresince bu kelimelerden ne denli yararlanılabileceği noktasında fayda sağlamaktadır. Özellikle çocuklara Türkçeyi yabancı dil olarak öğretmek amacıyla hazırlanan hikâye kitapları üzerine yapılan sıklık çalışmalarının az sayıda olması, bu alana yönelik herkesçe kabul edilen sıklık listelerinin belirlenmesine ihtiyaç oluşturmaktadır. Dolayısıyla çalışmada, hikâye kitabındaki söz varlığı unsurlarını ve bunların kullanım sıklıklarını belirleyerek hangi düzeye uygun olduğunu tespit etmek amaçlanmıştır. Hazırlanan bu çalışmada nitel araştırma yöntemi olarak veri analizinden faydalanılmıştır. Çalışmada Kültür ve Turizm Bakanlığı TEDA Projesi kapsamında yer alan Güneşe Tırmanan Çocuk isimli hikâye kitabı incelenmiştir. Araştırma sürecinde veri toplama aracı olarak doküman analizi kullanılmış olup CIBAKAYA 2.0 programından yararlanılarak hikâye kitabında yer alan kelime, ikileme, deyim ve atasözlerinin kullanım sıklıkları tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre incelenen hikâye kitabında en çok bağlaç ve zamirlere yer verilmiştir. Bunun yanı sıra deyim ve ikilemelere de sıkça yer verilirken atasözlerine ise hiç yer verilmemiştir. Elde edilen bulgular sonucunda incelenen hikâye kitabının B1-B2 düzeyinde Türkçe öğretim materyali olarak kullanılabileceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi, çocuklara yönelik Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi, kelime öğretimi, söz varlığı, kelime sıklığı.

Vocabulary Elements in the Teaching Turkish as a Foreign Language: The Example of the Storybook of The Boy Climbing The Sun

Öz

Storybooks are one of the most commonly used materials in the teaching of Turkish as a foreign language. Therefore, a storybook to be used should systematically and sequentially present the most frequently used words in the target language. Frequency studies are carried out in order to achieve this goal. The extent to which the prepared story books can be used in class is determined by the data obtained from vocabulary studies. The number of frequency studies on storybooks prepared especially for bilingual Turkish children is small. Therefore, there is a need to establish generally accepted frequency lists for this field. Therefore, the study aimed to determine the vocabulary elements included in the prepared storybooks and how often they get used. A qualitative case study method was chosen for this study. The case study was the storybook "The Boy Climbing the Sun", which was part of the TEDA project of the Ministry of Culture and Tourism. During the research process, document analysis was used as a data collection tool. The frequency of use of words, heuristics, idioms and proverbs in the storybook was determined using the CIBAKAYA 2.0 program. The results show that conjunctions and pronouns are the most common types of words in the storybook under study. In addition, idioms are often included, but proverbs are not. As a result of the findings, it was determined that the storybook under study could be used as a Turkish teaching material at B1-B2 level.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish as a foreign language, teaching Turkish to bilingual Turkish children, vocabulary teaching, thesaurus, word frequency.

Kaynakça

• Arslan, N. (2014). Yabancılara Türkçe Öğretimi Ders Kitaplarında Söz Varlığı Unsurlarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Aslan, G. (2020). Çocuklar İçin Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarının Şekil ve İçerik Açısından Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Aydın, İ., Öksüz, A. ve Çelebi, A. (2021). Çocuk Kitaplarında Yansıma, İkileme ve Pekiştirme Sözcük Görünümleri. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 923-945.
• Aydın, M. (2015). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Ders ve Okuma Kitaplarındaki Kelime Sıklığı ve Seviyelere Göre Sözcük Hazinesi Çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, M. ve Açık, F. (2017). TÖMER Kitaplarındaki Kelime Varlığı. International Journal of Language Academy, 5(1), 337-348.
• Aytan, T. (2016). Türk Çocuk Edebiyatı Üzerine Bir Söz Varlığı Çalışması: Atasözleri. Milli Eğitim Dergisi, 210(45), 425-445.
• Bağcı, H., ve Özdemir, A. (2021). A1 ve A2 Seviyesi Ders Kitaplarında Yer Alan Okuma Metinlerinin Söz Varlığı Açısından İncelenmesi (Gazi Üniversitesi TÖMER Örneği). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (60), 385-407.
• Bozkurt, B. (2015). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Orta Seviye (B1-B2 Düzeyi) Hedef Sözcük Belirleme Çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, S. (2014). Yabancı Dil Olarak Almanca ve Türkçe Öğretimi A1 ve A2 Seviyesindeki Ders Kitaplarında Kullanılan Söz Varlığının Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çetinkaya, S. (2020). Ayla Çınaroğlu'nun Masal ve Hikâyelerinin Türkçe Öğretimi Bağlamında Söz Varlığı Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
• Çınar, İ., ve İnce, B. (2015). Türkçe ve Türk Kültürü Ders Kitaplarındaki Söz Varlığına Derlem Temelli Bir Bakış. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(1), 198-209.
• Çiçek, M. (2015). Avrupa Dil Programı Sözcük Setleri İle Yabancılara Türkçe Öğretimi Kitaplarındaki Sözcüklerin Karşılaştırılması: Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretim Seti A1 Ders Kitabı Örneği. International Journal of Language Academy, 3(2), 216-231.
• Çiriş, M. ve Arslan, M. (2021). Ortak Avrupa Dil Referansı Bağlamında Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Kullanılan Yağmur Ders Kitaplarının Kelime Sıklığı Açısından İncelenmesi. Journal of Research In Turkıc Languages, 3(2), 51-61.
• Göçen, G. (2016). Yabancılar İçin Hazırlanan Türkçe Ders Kitaplarındaki Söz Varlığı İle Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenlerin Yazılı Anlatımlarındaki Söz Varlığı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Göçen, G. ve Aydın, E. (2021). Yabancılar İçin Hazırlanmış Türkçe Okuma Kitaplarındaki Söz Varlığı: Çocuk Hikâyeleri Dizisi A1-A2 Örneği. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 4(1), 93-126.
• Göçen, G., Gökmen, H., Şahin, B. ve Çelebi, M. (2020). Yabancılar İçin Türkçe Okuma Kitaplarında Yer Alan Fiillerin İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 105, 146-172.
• Göçen, G., Gümüş, B., Kışla, C. ve Güdek, G. (2020). Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenler İçin Hazırlanan Okuma Kitaplarında Yer Alan Sözcüklerin İncelenmesi. Journal of Sustainable Educational Studies (JSES), 1(1), 33-63.
• Göçen, G., Karabulut, G., Yıldız Memiş, N. ve Darama, M. (2020). Yabancılar için Türkçe Okuma Kitaplarında Yer Alan İkileme, Deyim ve Atasözlerinin Kullanım Sıklığı ve Seviyelere Göre Dağılımı. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 8(2), 112-142.
• Göçen, G. ve Okur, A. (2016). Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitaplarındaki Sözcüklerin Kullanım Sıklığı ve Yaygınlığı. Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 447-476.
• Göçen, G., Şen, B. ve Duman, S. (2020). Yabancılar için Türkçe Okuma Kitaplarındaki İsim Soylu Kelimelerin Kullanım Sıklığı. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 21, 46-73.
• Göker, M. ve Göçen, G. (2021). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Kullanılan Okuma Kitaplarındaki Söz Varlığı Ögelerinin İncelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö10), 407-446.
• Gün, M. ve Şimşek, R. (2017). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kullanılan Hikâye Kitaplarının Incelenmesi: Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretimi A1-A2 Hikâye Seti Örneği. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(3), 502-517.
• Gündoğdu, İ. (2019). Kültürler Arası İletişim Yaklaşımı Açısından Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarındaki Deyimler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Hayran, T. (2019). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarında Söz Varlığına Yönelik Bir İnceleme (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Hirik, E. (2017). Türkiye Türkçesi Duyu Fiillerinde Anlam ve Kelime Sıklığı İlişkisi. Sutad, (41), 53-74.
• İçözü, N. (2012). Güneşe Tırmanan Çocuk. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Kaymak, E. (2021). B1 Türkçe Ders Kitaplarında Kavramlar ve Kavram Alanları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Kılıç, T. (2017). Yedi İklim Türkçe ve İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Setlerindeki Fiilimsilerin Kullanım Sıklığının Belirlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Mustafaoğlu, R. (2018). Yabancı Dil Olarak İngilizce ve Türkçe Öğretimi A1 ve A2 Seviyesindeki Ders Kitaplarının Söz Varlığı Bakımından Karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Onan, B. (2016). Söz Varlığı Terminolojisi Üzerine Bir Analiz Çalışması. Millî Eğitim Dergisi, 45(210), 11-29.
• Ölker, G. (2011). Sözcük Türleri ve Kelime Sıklığı Sözlüğü Üzerine. Dil Araştırmaları Dergisi, 9, 45-60.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe Eğitiminde Kelime Hazinesinin Önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45.
• Özcan, E. ve Dağ Tarcan, Ö. (2020). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ders Kitaplarındaki Okuma Metinlerinde Yer Alan Sözcüklerin Sıklık Görünümleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 72-80.
• Özdemirel, A. (2017). Yabancı Dil Olarak Türkçe ve İngilizce Ders Kitaplarındaki Sözcüklerin Kullanım Sıklığı Bağlamında Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Petek, E. (2020). B1 Seviyesi Türkçe Okuma Metinlerinin Söz Varlığı Üzerine Bir İnceleme. Оқмпу Хабаршысы - Вестник Юкгпу Dergisi, 4(26), 30-37.
• Serin, N. (2017). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi İçin Hazırlanmış Ders Kitapları İle Bu Kitapları Kullanan Öğrencilerin Söz Varlığının Karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Şimşek, N. D. (2015). Yabancılara Türkçe Öğretimi Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlişkisel Söz Varlığı Açısından Değerlendirilmesi. International Journal of Science Culture and Sport, (3), 809-827.
• TDK. (2021). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. 21 Aralık 2021 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Tekşan, K., Çinpolat, E., Çelenk, B. ve Güneş, G. (2019). Sevim Ak’ın Eserlerinde Söz Varlığı Unsurları. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 361-370.
• Uz, M. ve Özcan, M. F. (2020). Behiç Ak’ın “Gülümseten Öyküler” Dizinindeki Hikâye Kitaplarının Kalıplaşmış Söz Varlığı Açısından İncelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 47,187-214.
• Yahşi, Ö. (2020). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Temel Düzey Söz Varlığını Belirleme: Yabancılar İçin Hazırlanan Türkçe Ders Kitapları İle Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenlerin Yazılı ve Sözlü Anlatım Uygulamalarına Söz Varlığı (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Zenci, S. Ç. (2021). İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Setindeki Sözcük Listelerinin Değerlendirilmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4(2021 Yunus Emre ve Türkçe Yılı Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Özel Sayısı), 1-14.