EVDE BAKIM HASTALARININ BAKIM VERENLERİNDE UYKU, DUYGU DURUM PROFİLİ VE BAKIM VEREN YÜKÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 211 - 221, 31.08.2020

İlknur Can Hasibe Tekşan Ayşe İzgi

Öz

Bu çalışmada evde bakım ihtiyacı olan hastaların bakım verenlerinde uyku ve duygu durumu profili aynı yaş grubundaki bakım vermeyen kontrollerle karşılaştırıldı. Aynı zamanda bakım verenlerin yükününün değerlendirilmesi amaçlandı. 18-45 yaş aralığında evde bakım ihtiyacı olan bireylere bakım veren 122 gönüllü ve benzer demografik özelliklere sahip bakım vermeyen 50 gönüllüye duygu durumunu değerlendirmek için Duygu Durum Profili ve uyku kalitesini değerlendirmek için Pittsburgh Uyku Kalitesi Endeksi (PUKİ) testleri uygulanarak elde edilen veriler gruplar arasında karşılaştırıldı. Bunun yanında bakım veren gönüllülere bakım verme yükü anketi (Zarit) ve bakıcı öz değerlendirme anketi uygulanarak sonuçlar değerlendirildi. İstatistiksel anlamlılık p<0,05 olarak alındı ve sonuçlar ortalama ve standart sapma ile ifade edildi. Bakım veren yükü ölçeği ortalama skoru 34,5±10,4 olup 122 bakım verenin; %0,8 inde yüksek, % 26,2 orta, %68’ i hafif düzeyde bakım yükü tespit edildi. Bakıcı öz değerlendirme anketi skoru 5,1±2,6 olarak bulundu. Bakım verenlerin %54.9’ unda bakıcı öz değerlendirme anketine göre bakım veren yükü tespit edildi. Duygu durum profili ve PUKİ skorlarında gruplar arasında anlamlı fark yoktu. Korelasyon analizinde PUKİ ile bakım veren yükü, duygu durum profili total skoru, gerginlik-anksiyete, depresyon, öfke-saldırganlık, yorgunluk, konfüzyon, arasında pozitif yönde anlamlı korelasyon vardı (p<0,05). Bakım veren yükü ile gerginlik-anksiyete, depresyon, öfke-saldırganlık, yorgunluk, konfüzyon arasında pozitif yönde anlamlı korelasyon vardı (p<0,05). Bakım verenlerin uyku kalitesi ve duygu durum profili kontrol grubuyla benzer bulundu. Bununla beraber, bakım veren yükünün artması ile uyku ve duygu durum profili skorlarının da arttığı tespit edildi.

Anahtar Kelimeler

Evde bakım, Bakım verme yükü, Duygu durumu, Uyku kalitesi

ASSESSMENT OF SLEEP, PROFILE OF MOOD STATES AND CAREGIVER BURDEN IN CAREGIVERS OF HOME CARE PATIENTS

Öz

This study was carried out to compare sleep quality and profiles of mood states of caregivers with those of people in a control group who were in the same age range and did not provide care. It was also aimed to evaluate caregiver burden. The study included 122 volunteer caregivers aged 18–45 who were giving care to people needing home care and 60 volunteer non-caregivers. The Profile of Mood States (POMS) test and the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) were administered to assess mood and sleep quality, respectively, and to compare the groups. In addition, the Zarit Caregiver Burden Scale and the Caregiver Self-Assessment Questionnaire (CSAQ) were administered. Statistical significance was set at p < 0.05 level, and results were expressed in the form of mean ± standard deviation. Mean caregiver burden score was 34.5 ± 10.4. Among the 122 caregivers, caregiving burden was high in 0.8%, moderate in 26.2%, and mild in 68%. Mean CSAQ score was 5.1 ± 2.6. A total of 54.9% of the caregivers were found to suffer caregiving burden according to CSAQ. The total PSQI and POMS scores were not significantly different between the groups. Caregiver burden correlated positively with total POMS scores, tension-anxiety, depression, anger-hostility, fatigue and confusion. Moreover, PSQI scores correlated positively with caregiver burden, total POMS scores, tension-anxiety, depression, anger-hostility, fatigue and confusion. The sleep quality and profiles of mood states of the caregivers were similar to those of the people in the control group.

Anahtar Kelimeler

Home care, Caregiver burden, Mood states, Sleep quality

Kaynakça

• 1. TÜİK. Türkiye İstatistik Kurumu, İstatistiklerle Yaşlılar, 2018;27595.
• 2. Tezcan S, Seçkiner P. Türkiye’de demografik değişim; Yaşlılık perspektifi. HASUDER, 2012;1:19.
• 3. WHO. (2007b), Women, Ageing and Health: A Framework for Action: Focus on Gender, 11 January 2016,http://www.whqlibdoc.who.int/publications/2007/9789241563529_eng.pdf.
• 4. UN. United Nations, Department of Economic and Social Affairs Population Division. World Population Ageing 2013, ST/ESA/SER.A/348, 01 December 2015:22-37.
• 5. Zarit S. Family care and burden at the end of life. CMAJ 2004;170:1811-1812.
• 6. Duyar İ. İnsanda Yaşlılığın Evrimi: Yaşlılık Ne Zaman Başladı? 4. Ulusal Geriatri Kongre Kitabı, Antalya, 2005:48-52.
• 7. Kasuya RT, Polgar-Bailey P, Takeuchi R. Caregiver burden and burnout. Postgraduate Medicine 2000;108(7):119-123.
• 8. Sarı HY. Zihinsel engelli çocuğu olan ailelerde aile yüklenmesi. C.Ü Hem Yüksekokulu Der. 2007;11(2):1-7.
• 9. Dökmen ZY. Yakınlarına bakım verenlerin ruh sağlıkları ile sosyal destek algıları arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2012;3(1):3-38.
• 10. Zarit SH, Reever KE, Bach-Peterson J. Relatives of the impaired elderly: Correlates of feelings of burden. Gerontologist 1980;20:649-655.
• 11. Bergström AL, Eriksson G, von Koch L, Tham K. Combined life satisfaction of persons with stroke and their caregivers: associations with caregiver burden and impact of stroke. Health Qual Life Outcomes. 2011;11(9):1.
• 12. Özlü A, Yıldız M, Aker T. Zarit bakıcı yük ölçeğinin şizofreni hasta yakınlarında geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Nöropsikiyatri Arşivi 2009;46:38-42.
• 13. Health in Aging Foundation. Caregiver self assessment questionnaire 2015. Available from: https://www.healthinaging.org/tools-and-tips/caregiver-self-assessment-questionnaire
• 14. Aşkın A, Atar E, Şengül İ, Tosun A, Demirdal Ü, Elmalı F. Validity and reliability of the Turkish version of caregiver self assessment questionnaire. Disability and Rehabilitation 2019.
• 15. McNair DM, Lorr M, Droppleman LF. Manual for the Profile of Mood States. First ed. San Diego: Educational and Industrial Testing Service; 1971.
• 16. Selvi Y, Güleç M, Aydin A, Besiroglu L. Psychometric Evaluation of the Turkish language version of the profile of mood states (POMS). Journal of Mood Disorders 2011;1(4):152-161.
• 17. Buysse DJ, Reynolds CF, Monk TH. The Pittsburgh Sleep Quality Index: A new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Res 1989;28:193-213.
• 18. Ağargün MY, Kara H, Anlar O. Pittsburgh uyku kalitesi indeksi’nin geçerliği ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Derg 1996;7:107-111.
• 19. Oğlak, S. Uzun süreli evde bakım hizmetleri ve bakım sigortası. Türk Geriatri Dergisi, 2007;10(2):100-108.
• 20. Bahar A, Parlar S. Yaşlılık ve evde bakım. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007; 2(4):32-39.
• 21. Şensoy N, Karabekir HS. Evde bakım: Olgu serisi. Geriatri ve Geriatrik Nöropsikiyatri Dergisi 2011;2(2-3):21-27.
• 22. Toseland RW, Smith G, Mccallion P. Family caregivers of the frail elderly, Handbook of Social Work Practice with Vulnerable and Resilient Populations. Columbia University Pres; 2001:324-332.
• 23. Morimoto T, Schreiner AS, Asano H. Care giver burden and health-related quality of life among Japanese stroke caregivers. Age and Ageing 2003;32:218-223.
• 24. Raina P, O’Donnell M, Rosenbaum P at al. The health and well-being of caregivers of children with cerebral palsy. Pediatrics 2005;115:626-636.
• 25. McCullagh E, Brigstocke G, Donaldson N, Kalra L. Determinants of caregiving burden and quality of life in caregivers of stroke patients. Stroke 2005;36:2181-2186.
• 26. Sugiyama H, Kasanuki K, Yamagata M, Sato N, Ichimiya Y. Efficacy of group psychotherapy for caregivers of dementia patients. Alzheimer's & Dementia: The Journal of the Alzheimer's Association. 2017;13(7):1558-1558.
• 27. Ateş E, Canyılmaz E, Çakır NG, Yurtsever C, Yöney A. Kanser hastalarının ve onlara bakım veren kişilerin depresyon ve anksiyete durumlarının değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal 2018;18(1):61-67.
• 28. Karabulutlu EY, Akyıl R, Karaman S, Karaca M. Kanser hastalarına bakım verenlerin uyku kalitesi ve psikolojik sorunlarının incelenmesi. Türk Onkoloji Dergisi 2013;2881:1-9