TİP 1 DİYABETLİ ADÖLESANLARIN UYKU VE YAŞAM KALİTESİ İLE PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 56 - 78, 30.08.2021

Özge Baştopcu , Sevda Arslan , İlknur Arslanoğlu

Öz

Bu çalışma Tip 1 diyabetli adölesanların uyku ve yaşam kalitesi ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Çalışma, Ekim 2018-Haziran 2019 tarihleri arasında Türkiye’nin batısında bulunan Düzce Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Merkezinde endokrin polikliniğine veya pediatri servisine başvuran, 13 ile 18 yaş arasındaki Tip 1 diyabetli adölesanlar üzerinde gerçekleştirilmiştir. Veriler, tip 1 diyabetli adölesanlara yönelik tanıtıcı bilgilerin bulunduğu Kişisel Bilgi Formu, Pittsburgh Uyku Kalite Indeksi (PUKİ), Çocuklar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği, Çocuk Ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği ile yüz yüze görüşme yöntemiyle toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde Kolmogorov Smirnov, Mann Whitney U, Kruskall Wallis H, Sperman’s rho testleri kullanılmıştır. Tip 1 diyabetli adölesanların %55,6’sı (n=50) kız ve %50’si (n=45) 13-14 yaş grubundadır. Adölesanların %33,3’ü (n=30) yedi yıl ve üzeri süredir hastadır. Çalışmaya katılan adölesanların tamamının insülin uygulamasını kendi yaptığı, %45,6’sının (n=41) diyabetin günlük faaliyetlerini yapmaya iyi derecede izin verdiğini, yarıdan fazlasının gece altı ile sekiz saat arasında uyuduğu ve gece kan şekeri hiç veya bir kez bakanların çoğunlukta olduğu bulunmuştur. Tip 1 diyabetli adölesanların uyku (PUKİ = 4,69) kalitesi iyi düzeydedir. Uyku kalitesi iyi olanların ve tanı sırasında diyabet eğitimi alanların yaşam kaliteleri iyi, psikolojik sağlamlıklarının yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tip 1 diyabetli adölesanlara uyku ve yaşam kalitesinin arttırılması ile psikolojik sağlamlıklarının yükseltilmesinde öncü olan eğitimlerin sağlık profesyonelleri tarafından aksatılmadan verilmesi, diyabet takiplerinin düzenli olması ile bu konuda daha fazla çalışma yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

tip 1 diyabet, Adölesan, Uyku kalitesi, Yaşam kalitesi, Psikolojik sağlamlık

RELATIONSHIP BETWEEN SLEEP AND QUALITY OF LIFE AND PSYCHOLOGICAL DURABILITY LEVELS IN ADOLESCENTS WITH TYPE 1 DIABETES

Öz

This study was carried out descriptively to examine the relationship between the sleep and quality of life and psychological resilience levels of adolescents with Type 1 diabetes. The study was carried out on adolescents with Type 1 diabetes between the ages of 13 and 18 who applied to the endocrine clinic or pediatrics service in Düzce University Research and Application Center between October 2018 and June 2019. The data were collected by face-to-face interview method with Personal Information Form, Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), which includes introductory information for adolescents with type 1 diabetes, Child and Youth Psychological Resilience Scale. Kolmogorov Smirnov, Mann Whitney U, Kruskall Wallis H, Sperman's rho tests were used to evaluate the data. 55.6% (n = 50) of adolescents with type 1 diabetes are girls and 50% (n = 45) are in the 13-14 age group. 33.3% (n = 30) of adolescents have been ill for seven years or more. It was found that all of the adolescents participating in the study self-administered insulin, 45.6% (n = 41) allowed the daily activities of diabetes to a good degree, more than half slept between six and eight hours at night, and the majority of ministers at night or at least once. The sleep (PUQI = 4.69) quality of adolescents with type 1 diabetes is good. It was concluded that those with good sleep quality and those who received diabetes education at the time of diagnosis had good quality of life and high psychological resilience. It is recommended that adolescents with type 1 diabetes should be trained as a pioneer in improving sleep and quality of life and improving their psychological resilience by healthcare professionals, and regular studies of diabetes follow-up are recommended.

Anahtar Kelimeler

Type 1 diabetes, Adolescent, Sleep quality, Quality of life, Psychological robustness

Kaynakça

• 1. Mayer-Davis EJ, Kahkoska AR, Jefferies C, Dabelea D, Balde N, Gong CX, Aschner P, Craig ME. ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2018: Definition, Epidemiology, And Classification Of Diabetes İn Children And Adolescents. Pediatric Diabetes. 2018; 19 (Suppl 27): 7–19.
• 2. Soyuer F, Saraç H. Diyabetli Çocuk Ve Egzersiz. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 2014; 16(1): 66-69
• 3. Birinci Basamak Sağlık Kurumlarında Tip 1 Diyabet Tanı Tedavi İzlem Rehberi. Ankara,2018.Erişim:Https://Dosyaism.Saglik.Gov.Tr/Eklenti/47501,Birincibasamaksktip-1-Diyabet-Tani-Tedavi-İzlem-Rehberipdf.Pdf?0 Erişim Tarihi:04.11.20194
• 4. Yeşilkaya E, Cinaz P, Andıran N, Bideci A, Hatun Ş, Sarı E, Türker T, Akgül Ö, Saldır M, Kılıçaslan H, Açıkel C, Craig ME. First Report On The Nationwide İncidence And Prevalence Of Type 1 Diabetes Among Children İn Turkey. Diabet Med. 2017; 34 (3): 405-410.
• 5. Sameroff A. Early Resilience And İts Developmental Consequences 2005. In: Encyclopedia On Early Childhood Development. Erişim Adresi: Http://Www.Child-Encyclopedia.Com/Resilience/According-Experts/Early-Resilience-And-İts-Developmental-Consequences. Erişim Tarihi: 10.10.2019
• 6. Gillibrand R, Stevenson J. The Extended Health Belief Model Applied To The Experience Of Diabetes İn Young People.. Br J Sağlık Psychol. 2006 Feb; 11 (Pt 1): 155-69.
• 7. Karadağ M. Uyku Bozuklukları Sınıflaması (ICSD-2). T Klin Akciğer Arşivi 2007; 8:88-91
• 8. Jaser SS, Foster NC, Nelson BA, Kittelsrud JM, Dimeglio LA, Quinn M, Willi SM, Simmons JH. T1D Exchange Clinic Network. Sleep İn Children With Type 1 Diabetes And Their Parents İn The T1D Exchange. Sleep Med. 2017 Nov;39:108-115.
• 9. Farabi S. Type 1 Diabetes And Sleep. Diabetes Spectrum. 2016 Feb; 29(1): 10-13.
• 10. Ghorbani A, Esmailzadehha N, Mohammadpoorasl A, Ziaee A. Association Of Sleep Quality And Waking Time With Prediabetes: The Qazvin Metabolic Diseases Study, Iran. Sleep Disord; 2015:480-742.
• 11. Jafari P, Forouzandeh E, Bagheri ZK. Health related quality of life of Iranian children with type 1 diabetes: reliability and validity of the Persian version of the PedsQLTM Generic Core Scales and Diabetes Module. Health and Quality of Life Outcomes, 2011; 9: 104.
• 12. Öztürk C, Ayar D. Tip 1 Diabetes Mellitus’lu Çocuklarda Yaşam Kalitesi Ve Önemi., Deuhyo Ed 2013,6 (2), 99-101. 13. Drotar D. Measuring health-related quality of life in children and adolescents: implications for research and practice. Psychology Press, 2014.
• 14. Guthrie DW, Bartsocas C, Jarosz-Chabot P, Konstantinova M. Psychosocial Issues for Children and Adolescents With Diabetes: Overview and Recommendations. Diabetes Spectrum, 2003; 16: 7-12.
• 15. İnal S, Erdim L. Çocuklarda Diyabet Yönetimi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2005; Cilt: 8, Sayı: 2,
• 16. Erçelik H.C, Tip 1 Diyabetli Adölesanların Denetim Odağı Düzeylerinin Ve Anne-Baba Tutumlarının Diyabetin Yönetimine Etkisi. T.C. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstütüsü. Yüksek Lisans Tezi.2016. (Doç. Dr. Bengü Çetinkaya)
• 17. Buysse DJ, Reynolds CF 3rd, Monk TH. The Pittsburgh Sleep Quality Index: A New Instrument For Psychiatric Practice And Research. Psychiatry Res.1989; 28: 193– 213.
• 18. Ağargün MY, Kara H, Anlar Ö. Pittsburgh Uyku Kalite İndeksi’nin Geçerliği ve Güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi. 1996; 7 (2) : 107-115.
• 19. Buysse DJ, Hall ML, Strollo PJ, Kamarck TW, Owens J, Lee L, Reis SE, Matthews KA. Relationships between the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI). Epworth Sleepiness Scale (ESS), and clinical/polysomnographic measures in a community sample. J Clin Sleep Med 2008; 4:563-71.
• 20. Varni JW, Rode CA, Seid M, Katz ER, Friedman-Bender A, Quiggins DJ. The Pediatric Cancer Quality of Life Inventory-32 (PCQL-32). II. Feasibility and range of measurement. J Behav Med. 1999;22(4):397-406.
• 21. Memik NC, Ağaoğlu B, Coşkun A, Üneri OS, Karakaya I. Çocuklar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeğinin 13-18 Yaş Ergen Formunun geçerlilik ve güvenilirliği. Turk Psikiyatri Dergisi 2007; 18:353-363.
• 22. Liebenberg L, Ungar M, Munford R, Sanders J. Validation of the Child and Youth Resilience Measure-28 (CYRM-28) among canadian youth with complex needs. Research on Social Work Practice, 2012; 22(2), 219-226.
• 23. Liebenberg L, Ungar M, LeBlanc JC. The CYRM-12: A brief measure of resilience. Canadian Journal of Public Health,2013; 104(2), 131-135.
• 24. Arslan G. Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin (ÇGPSÖ-12) psikometrik özellikleri: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 2015; 16(1), 1-12.
• 25. Chiang JL, Maahs DM, Garvey KC, Hood KK, Laffe LM, Weinzimer SA, Wolfsdorf JI, Schatz D. Type 1 Diabetes İn Children And Adolescents: A Position Statement By The American Diabetes Association. Diabetes Care 2018 Sep; 41(9): 2026-2044.
• 26. Francesco C, Cosimo G, Marina P. Prediction And Prevention Of Type 1 Diabetes İn Children. Clin Pediatr Endocrinol. 2019; 28(3): 43–57.
• 27. Celik S, Pınar R. Diyabetli Bireylerde İnsülin Enjeksiyon ve Parmak Delme Korkusu, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2014;5(2):104-108
• 28. Demirel F, Tepe D, Kara Ö, Esen İ. Microvascular Complications İn Adolescents With Type 1 Diabetes Mellitus. Journal Of Clinical Research İn Pediatric Endocrinology. 2013; 5(3): 145-149.
• 29. ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2018: What İs New İn Diabetes Care? Pediatric Diabetes October 2018; 19 (Suppl. 27): 5–6
• 30. Nansel Tr, Lıpsky Lm, Lıu A. Greater Diet Quality İs Associated With More Optimal Glycemic Control İn A Longitudinal Study Of Youth With Type 1 Diabetes. The American Journal Of Clinical Nutrition. 2016; 104(1): 81-87.
• 31. Ngwırı T, Were F, Predıerı B, Ngugı P, Iughettı L. Glycemic Control İn Kenyan Children And Adolescents With Type 1 Diabetes Mellitus. International Journal Of Endocrinology, 2015: 1-6.
• 32. Selvi Y, Özdemir PG, Özdemir O, Aydın A Beşiroğlu L. Sağlık Çalışanlarında Vardiyalı Çalışma Sisteminin Sebep Olduğu Genel Ruhsal Belirtiler Ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi. Düşünen Adam: Psikiyatri Ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2010;23:238-43. 33. Donga E, Van Dijk M, Van Dijk JG, Biermasz NR, Lammers GJ, Van Kralingen K, Hoogma RP, Corssmit EP, Romijn JA. Partial Sleep Restriction Decreases İnsulin Sensitivity İn Type 1 Diabetes. Diabetes Care. 2010 Jul; 33(7):1573-7.
• 34. Karabel Z. Tip 1 Diyabetli Adölesanlarda Benlik Saygısının Diyete Uyumla İlişkisi, Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi,2006, Mersin.
• 35. Tekcan P. Lise Öğrencilerinin Uyku Kalitesi Ve Uyku Kalitesini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Hemşirelik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2018, Nevşehir.
• 36. Dabelea D, Rewers A, Stafford JM, Stabdiford DA, Lavrence JM, Saydah S, Imperatore G, Agostino B, Mayer-Devis EJ, Pihoker C. Trends İn The Prevalence Of Ketoacidosis At Diabetes Diagnosis: The SEARCH For Diabetes İn Youth Study. Pediatrics. 2014;133(4):E938‐E945.
• 37. Mokhtari Z, Gheshlagh RG, Kurdi A. Health-related quality of life in Iranian patients with type 2 diabetes: an updated meta-analysis. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, 2018; 13 (1). pp. 402-407. ISSN 1871-4021.
• 38. Emmanouilidou E, Galli-Tsinopoulou A, Karavatos SA. Nousia-Arvanitakis Quality of life of children and adolescents with diabetes of Northern Greek origin Hippokratia, 12 (3) (2008), pp. 168-175.
• 39. Laffel LM, Connell A, Vangsness L, Goebel-Fabbri A, Mansfield A, Anderson BJ. General quality of life in youth with type 1 diabetes. Diabetes Care 2003;26:3067-3073.
• 40. American Diabetes Association. 13. Children And Adolescents:Standards Of Medical Care İn Diabetes 2019. Diabetes Care 2019;42(Suppl. 1):S148–S164.
• 41. Adolfsson P, Riddell MC, Taplin CE, Davis EA, Fournier PA, Annan F, Scaramuzza AE, Hasnani D, Hofer SE. ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2018: Exercise İn Children And Adolescents With Diabetes. Pediatric Diabetes. 2018; 19 (Suppl. 27): 205–226.
• 42. Vecchio I, Tornali C, Bragazzi NL, Martin M. The Discovery Of Insulin: An Important Milestone İn The History Of Medicine. Front Endokrinal 2018; 9: 613.
• 43. Sundberg F, Barnard K, Cato A, Beaufort C, Dimeglio LA, Dooley G, Hershey T, Hitchcock J, Jain V, Weissberg-Benchell J, Rami-Merhar B, Smart CE, Hanas R.. ISPAD Guidelines. Managing Diabetes İn Preschool Children. Pediatr Diabetes 2017;18:499–517. 10.1111/Pedi.12554
• 44. Markowitz JT, Garvey KC, Laffel LMB. Developmental Changes İn The Roles Of Patients And Families İn Type 1 Diabetes Management. Curr Diabetes Rev 2015;11:231–238
• 45. Law GU, Walsh J, Queralt V, Nouwen A. Adolescent and parent diabetes distress in type 1 diabetes: the role of self-efficacy, perceived consequences, family responsibility and adolescent-parent discrepancies. J Psychosom Res. 2013; 74: 334–339
• 46. Kılıç SK. Tip 1 Diyabetli Ergenlerde Sigara İçme Sıklığı Ve İlişkili Faktörler, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ankara Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hematoloji Onkoloji Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi, Tıpta Uzmanlık tezi, 2018, Ankara.
• 47. Luthar S. Resilience at an Early Age and Its Impact on Child Psychosocial Development. Columbia University, 2013, USA. Erişim Adresi: http://www.child-encyclopedia.com/sites/default/files/textes-experts/en/834/resilience-at-an-early-age-and-its-impact-on-child-psychosocial-development.pdf. Erişim tarihi: 10.10.2019
• 48. Arslan G. Ergenlerde Psikolojik Sağlamlık: Bireysel Koruyucu Faktörlerin Rolü Türk Psikolojik Danışma Ve Rehberlik Dergisi 2015, 5 (44), 73-82.
• 49. Aktan BŞ, Önder A. Okul Öncesi Dönemde Psikolojik Dayanıklılık. 2018; Cilt 4:Sayı 2, 20-30.
• 50. Arslan G, Balkıs M. Ergenlerde duygusal istismar, problem davranışlar, öz-yeterlik ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki. Sakarya University Journal of Education, 2016; 6/1 : 8-22.
• 51. Yayan EH, Zengin M, Karabulut YE, Akıncı A. The relationship between the quality of life and depression levels of young people with type I diabetes. Perspect Psychiatr Care. 2019;55:291–299.
• 52. Johnson B, Eiser C, Young V, Brierley S. Heller S.Prevalence of depression among young people with Type 1 diabetes: a systematic review. Diabet Med. 2013 Feb;30(2):199-208.