Kitle Süsü Kavramı Üzerine Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Eleştirel Bir Okuma

Yıl 2021, Sayı: 1, 101 - 124, 31.12.2021

Derya Ülker

https://doi.org/10.26650/IAR2021-0303

Öz

Fordist çağın yüzeysel bir dışavurumu olan kitle süsü, hem üreticisini hem de tüketicisini nesneleştiren bir fenomendir. Tek boyutlu insanın oluşumuna hizmet eden bu propaganda aracı, anonimleştirme ve cinsiyetsizleştirme yoluyla, insanı mekanize ederek öznenin özgünlüğünü yok eder. Yaygın olarak Avrupa ve ABD’deki kültür ve cinsiyet politikaları doğrultusunda üretilen seri kadın birleşimleri, toplumsal bir fanteziyi üretirken modern hayattaki yeni kadının statüsünü de belirler. Kültür endüstrisi özellikle kadınları nesneleştirir ve onların üzerindeki denetimi erkeklere devreder. Bu denetim, aynı zamanda toplumdaki arzu ekonomisinin ve erotizmin sınırlarının belirlenmesini amaçlar. Sosyolog ve kültürel eleştirmen Siegfried Kracauer, Kitle Süsü (1963) çalışmasında, on dokuzuncu yüzyılın sonunda dünya çapında bir estetik refleks haline gelmiş olan, senkronize beden hareketleriyle bir değer üretmeksizin hep-yeni olanı fetişleştiren Taylorist baleyi inceler. Toplumun ürettiği estetik imgelerin anlamlarına odaklanan Kracauer, çalışma hayatı ve seri üretim ile eğlence kültüründeki yapıların bağlantısını kurarak, kitle kültürüne eleştirel bir bakış açısı geliştirerek kültür endüstrisine işaret etmiştir. Bu makale, 1920’lerde modern kültür yapısını toplumsal cinsiyet açısından ele alarak kitle süsü kavramı üzerine feminist bir okuma sunuyor. Çalışma, Kracauer’in kitle süsü eleştirisine bir katman daha ekleyip onu tartışmaya açarak, estetik ve politik olan arasındaki geçişliliğe vurgu yapıyor

Anahtar Kelimeler

Kitle süsü, feminizm, kültür endüstrisi, Weimar, cinsiye

A Critical Reading of the Mass Ornament from the Gender Perspective

Öz

As an unconscious surface-level expression of the Fordist era, the mass ornament is a phenomenon that objectifies both its producer and consumer. By mechanizing the human through anonymization and asexualization, this propaganda instrument that serves the construction of one-dimensional man diminishes the subject's originality. The serial combinations of women produced by the culture and gender policy widely in Europe and the USA determine the status of the “new woman” in modern life while producing a social fantasy. The culture industry especially objectifies women and transfers control over them to men. This supervision also aims to determine the limits of the economy of desire and eroticism in society. Sociologist and cultural critic Siegfried Kracauer, in his Mass Ornament (1963), examines the Taylorist ballet, which became a worldwide aesthetic reflex at the end of the nineteenth century, fetishizing the ever-new without producing a new value with synchronized body movements. Kracauer, who explored the meanings of the aesthetic images produced by the society pointed to the culture industry by developing a critical perspective on mass culture by establishing the connection between working life and mass production and the structures in entertainment culture. This article offers a feminist reading on the concept of mass ornament by considering the modern culture of the 1920s from a gender perspective. It adds another layer to Kracauer’s critique of mass ornament and opens it up for discussion, emphasizing the transitivity between the aesthetic and the political.

Anahtar Kelimeler

Mass ornament, feminism, culture industry, Weimar, gender

Kaynakça

• Adorno, T. (2009). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi (M. Tüzel, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Artun, A. (Ed). (2010). Sanat Manifestoları Avangard Sanat ve Direniş. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Ayan, M. (2010). Weimar Dönemi Kadın Devrimci Ruhu ile Kathe Kollwitz (1. bs). İstanbul: Sone Yayınları. google scholar
• Bader, G. (2015). Life in the Democracy and the Aftermath of War. In Barron, S. & Eckmann, S. (Eds.), New Objectivity: Modern German Art in the Weimar Republic 1919-1933 (pp. 123-132). Los Angeles: Los Angeles County Museum of Art. google scholar
• Barthes, R. (2017). Görüntünün Retoriği, Sanat ve Müzik (A. Koş ve Ö. Albayrak, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Baudelaire, C. (2004). Modern Hayatın Ressamı (A. Berktay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Berger, J. (2010). Görme Biçimleri (Y. Salman, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Berman, M. (1994). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (Ü. Altuğ ve B. Peker Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Buck- Morss, S. (2004). Rüya Âlemi ve Felaket, Doğuda ve Batıda Kitlesel Ütopyanın Tarihe Karışması (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Buikema, R. (2018). The Arena of Imagings: Sarah Bartmann and the ethics of representation. In R.L. Buikema & I. van der Tuin (Eds.), Doing Gender in Media, Art and Culture A Comprehensive Guide to Gender Studies (pp. 81-93). New York, New York: Routledge. google scholar
• Canetti, E. (2017). Kitle ve İktidar (G. Aygen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Dellaloğlu, B. (2014). Frankfurt Okulu’nda Sanat ve Toplum (5.bs). İstanbul: Say Yayınları. google scholar
• Delvaux, M. (2016). Serial Girls From Barbie to Pussy Riot. Toronto: Between the Lines. google scholar
• Frisby, D. (2012). Modernlik Fragmanları Simmel, Kracauer ve Benjamin’in Eserlerinde Modernlik Teorileri (A. Terzi, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Huyssen, A. (2016). Kadın Olarak Kitle Kültürü Modernizmin Ötekisi. T. Modleski (Ed.), Eğlence İncelemeleri içinde (s. 257-281). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Huyssen, A. (2015). Writing Photography. In Barron, S. & Eckmann, S. (Eds.), New Objectivity: Modern German Art in the Weimar Republic 1919-1933 (pp. 115-120). Los Angeles: Los Angeles County Museum of Art. google scholar
• Kracauer, S. (2015). Film Teorisi Fiziksel Gerçekliğin Kurtuluşu (Ö. Çelik, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Kracauer, S. (2011). Kitle Süsü (O. Kılıç, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Le Bon, G. (2016). Kitleler Psikolojisi (A. Çalışkanlar, Çev.). İstanbul: Olympia Yayınları. google scholar
• Makela, M. (2015). New Women, New Men, New Objectivity. In Barron, S. & Eckmann, S. (Eds.), New Objectivity: Modern German Art in the Weimar Republic 1919-1933 (pp. 51-64). Los Angeles: Los Angeles County Museum of Art. google scholar
• Marcuse, H. (1968). Tek Boyutlu İnsan (S. Çağan, Çev.). İstanbul: May Yayınları. google scholar
• Merrifield, A. (2011). Crowd Politics. New Left Review, 71, 103-114. Erişim adresi: https://newleftreview. org/issues/II71/articles/andy-merrifield-crowd-politics-or-here-comes-everybuddy (Erişim Tarihi: 21.10.2016) google scholar
• Mulvey, L. (1997). Görsel Haz ve Anlatı Sineması. 25. Kare, (21), 18-24. Çev. Nilgün Abisel. Erişim adresi: https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/ahmet.oktan/131334/g%C3%B6rsel%20haz%20 ve%20anlat%C4%B1%20sinemas%C4%B1.pdf google scholar
• Ockman, J. (2003). Between Ornament and Monument, Sigfried Kracauer and the Architectural Implication of the Mass Ornament. Wissenschaftliche Zeitschrift derBauhaus- Universtiat, 3, 74-91. Erişim adresi: https://e-pub.uni-weimar.de/opus4/frontdoor/deliver/index/docId/1240/file/oackman_ pdfa.pdf (Erişim Tarihi: 03.08.2019) google scholar
• Pollock, G. (2010). Modernlik ve Kadınlığın Mekânları. A. Antmen (Ed.), Sanat Cinsiyet Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri içinde (s. 187-252). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Rocco (Eds.), The New Woman International: Representations in Photography and Film from the 1870s through the 1960s, https://doi.org/10.3998/dcbooks.9475509.0001.001. google scholar
• Saybaşılı, N. (2017). Sanat Sahada Görsel Kültür Çalışmalarında Etnografik Bilgi (1. bs). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Scott, J. W. (1991). The Evidence of Experience. Critical Inquiry, 17(4), 773-797. http://www.jstor.org/ stable/1343743 google scholar
• Sennett, R. (2002). Kamusal İnsanın Çöküşü (S. Durak ve A. Yılmaz Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Şen, B. ve Ucun, K. (2013). Weimar Döneminin Çoklu Korkuları ve Alman Dışavurumcu Sinemasında Kent: Metropolis. Y. Dinçer (Ed.), İsyan ve Devrim Filmleri içinde (s. 37- 55). İstanbul: Yordam Kitap. google scholar
• Williamson, J. (2016). Kadın Bir Adadır Dişilik ve Sömürgecilik. T. Modleski (Ed.), Eğlence İncelemeleri içinde (s. 149-170). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Young, L. J. (2011). Girls and Goods: Amerikanismus and the Tiller-Effect. In E. Otto & V. google scholar