TURİZM İŞLETMELERİNDE İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İŞLEVİ OLARAK PERFORMANS DEĞERLENDİRME VE SORUNLAR: KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 2, 165 - 203, 01.04.2019

Elbeyi Pelit , Ahmet Çetin

Öz

Bu çalışma, hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyetinin doğrudan çalışan
performansına bağlı olduğu turizm işletmelerinde, performans değerlendirme
faaliyetlerinde ortaya çıkan sorunların belirlenmesi, önlenmesi ve önlenmesinde
insan kaynakları biriminin rolünü incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Performans değerlendirme, özellikle emek faktörünün üretimde belirleyici
olduğu hizmet işletmeleri için en önemli insan kaynakları fonksiyonlarından
biridir. Performans değerlendirme, işletme içinde yer alan çalışanlar,
yöneticiler ve işletmenin kendisi için çeşitli faydalar sağlayan bir süreçtir.
İşletme verimliliğine doğrudan etki eden bu sürecin hatasız planlanması,
yürütülmesi, sonuçlandırılması ve sonuçların değerlendirilmesi çok önemlidir.
Ancak performans değerlendirmenin bu önemine rağmen, ne kadar doğru
gerçekleştirildiği ve sonuçlarının ne kadar doğru olduğu konusunda tartışmalar
sürmektedir. Çalışan performansının hizmet işletmelerindeki önemi göz önünde
bulundurularak, bu çalışmada performans değerlendirme ile ilgili gerçekleştirilmiş
kuramsal ve uygulamalı çalışmalar ile mevcut uygulamalar dahilinde elde
edilen bilgileri değerlendirmek amacıyla ulaşılabilen kaynaklar doküman incelemesi yöntemiyle taranmıştır. Ayrıca yazarların turizm sektöründeki
yaşamış oldukları bireysel deneyim ve gözlemlerine dayanarak elde ettikleri
sonuçları literatürden elde ettikleri verilerle birleştirerek turizm işletmelerindeki
performans değerlendirmeye ilişkin sorunların belirlenmesi amaçlanmıştır.
Çalışma sonucunda belirlenen sorunların çözümüne ilişkin insan kaynakları
departmanının rolüne ve çözüm önerilerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Performans Değerlendirme, Turizm İşletmeleri, İnsan Kaynakları İşlevleri

Kaynakça

• Akal, Z., İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi: Çok Yönlü Performans Göstergeleri, 6. Baskı, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, No. 473, Ankara, 2005. Akçakanat, T., İnsan Kaynakları Yönetiminde Performans Değerlendirme: Isparta İl Emniyet Müdürlüğünde Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Isparta, 2009. Akdağ, G., Performans Değerleme: İnsan Kaynakları Yönetimi, Ed. Tuna, M., Detay yayıncılık, 330-389, Ankara, 2016. Aktaş, E. (2010). Performans Değerlendirme Sistemlerinin Örgütsel Adalet Algısı Üzerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Angelo M. R., Vladimir N. A., An Introduction To Hospitality Today, Educational Institue American Hotel & Motel Assocation, Orlando, 1998. Angelovski, A., Brandts, J., Sola, C.,. Hiring And Escalation Bias in Subjective Performance evaluations: A Laboratory Experiment, Journal of Economic Behavior & Organization, 121, 114-129, 2016. Apak, S., Gümüş, S., Öner, G., Gümüş, H.G., Performance Appraisal and A Field Study, 5th International Conference on Leadership, Technology, Innovation and Business Management, 229, 104-114, 2016. Bakan, İ., Kelleroğlu, H., Performans Değerlendirmenin Etkinleştirilmesi Yönünde Çalışanların Düşünceleri: Tutumlar, Beklentiler ve Sonuçlar Konusunda Bir Alan Çalışması, Yönetim ve Ekonomi, C: 10, S :2, 75-97, 2003. Bayraktaroğlu, S., Atay, E. (2016). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi Kavramsal, Stratejik ve Kültürel Temeller. İstanbul: Beta Basım Yayım, İstanbul, 2016. Benligiray, S., İnsan Kaynakları Açısından Otellerde Performans Yönetimi, Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları, Eskişehir, 1999. Benligiray, S., İnsan Kaynakları Yönetimi ve Örgütlenmesi: İnsan Kaynakları Yönetimi, Ed. Geylan, R. ve Tonus H.Z., Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2-33, Eskişehir, 2013. Bingöl, D., İnsan Kaynakları Yönetimi, 10. Baskı, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2016. Bowen, J., Ford, R. C., What Experts Say About Managing Hospitality Service Delivery Systems, International Journal of Contemporary Hospitality Management, C: 16, S: 7, 394-401, 2004. Budak, G., Aldemir, C., Ataol, A., İnsan Kaynakları Yönetimi, 5. Baskı, Barış Yayınları, İzmir, 2004. Burns, T., Stalker, G.M., The Management of Innovation, Tavistock, London, 1961. Calp, M. H., İşletmelerde Uygulanan İnsan Kaynakları Yönetiminde Veri Tabanı Kullanımının Önemi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Dergisi, C: 18, S: 2, 539-557, 2016. Canman, D., Personelin Değerlendirilmesinde Çağdaş Yaklaşımlar ve Türkiye’de Kamu Personelinin Değerlendirilmesi, No: 252, TODAİE Yayınları, Ankara, 1993. Canman, D., İnsan Kaynakları Yönetimi, Yargı Yayınevi, Ankara, 2000. Capko, J., Five Steps to a Performance Evaluation System. Family Practice Management, March, 43-48, 2003. https://www.aafp.org/fpm/2003/0300/p43. pdf. Erişim tarihi: 08.04.2018. Cemaloğlu, N., Öğretmen Performansının Artırılmasında Okul Yöneticisinin Önemi. Milli Eğitim Dergisi, Kış-Bahar, 153-154, 2002. http://dhgm.meb.gov. tr/yayimlar/ dergiler/milli_egitim_dergisi/153-154/cemaloglu.htm. Erişim tarihi 18.03.2018. Chandler, A. D., Strategy and structure: Chapters in the History of the Industrial Enterprise, The MIT Press, Cambridge, 1962. Cheung, C., Law, R., Hospitality service Quality and The Role of Performance Appraisal. Managing Service Quality: An International Journal, 8(6), 402-406, 1998. Colbert, B. A., The Complex Resource-Based View: Implications for Theory and Practice in Strategic Human Resource Management, The Academy of Management Review, 29(3), 341-358, 2004. Çavuş, Ş., İş Analizi ve İş Tasarımı, Konaklama İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi: İlkeler ve Uygulamalar, Ed., Demir, C., Nobel Yayın, Ankara, 2005. Çolakoğlu, Ü., Başarım Değerlemesi, Konaklama İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi: İlkeler ve Uygulamalar, Ed. Demir, C., Nobel Yayın Dağıtım, 129-147, Ankara, 2005. Davras, Ö., Gülmez, M., Otel İşletmelerinde Çalışan Memnuniyetine Etki Eden Faktörler: Kemer-Lara-Belek-Side-Alanya Bölgelerinde Bir Çalışma, Turizm Araştırmaları Dergisi, C: 24, S: 2, 167-184, 2013. DeCenzo, D.A., Robbins, S.P., Human Resource Management. (10th Ed.), Asia Print, New Jersey: John Wiley & Sons, 2010. Delery, J. E., Doty, D. H., Modes of Theorizing in Strategic Human Resource Management: Tests of Universalistic, Contingency, and Configurational Performance Predictions, The Academy of Management Journal, C: 39, S: 4, 802-835, 1996. Demir, Y., Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi Açısından Performans Değerlendirme Yöntemlerinin İncelenmesi, Güven Sigorta T.A.Ş İçin Karşılaştırmalı Bir Model, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2006. DeNisi, A. S.,. A cognitive approach to performance appraisal: A program of research, (E-Book Version), Routledge, London, 2005. DeNisi, A. S., Pritchard, R., Performance Appraisal, Performance Management and Improving Individual Performance: A Motivational Framework. Management and Organization Review, C: 2, S: 2, 253-277, 2006. Eichel, E., Bender, H.E., Performance Appraisal: A Study of Current Techniques, American Management Association, New York, 1984. Falcone, P., Sachs, R., Productive Performance Appraisals. (2nd Ed.), AMACOM, New York, 2007. Gavcar, E., Bulut, Z.A., Engin, K., Konaklama İşletmelerinde Uygulanan Performans Değerleme Sistemleri ve Uygulama Alanları (Muğla ili Örneği), Yönetim ve Ekonomi, C: 13, S: 2, 31-45, 2006. Griffin, H. R., Human Resources Practice in the Public Sector. Managing Human Resources in Healthcare Organizations, 73-79, Ed. Shi, L., Jones and Bartlett Publishers, Massachusetts, 2007. Grote, R. C. (1996). The Complete Guide to Performance Appraisal. New York AMACOM. Grote, D., The Performance Appraisal Question and Answer Book: Survival Guide For Managers, AMACOM, New York, 2002. Gupta, P., Kamboj, N. K., Employee Satisfaction: An Organizational Development Approach A Case Study of BHEL Ranipur Hardware. International Journal of Management and Social Sciences Research, 3(10), 12-15, 2014. Gürbüz, S., Stratejik İnsan Kaynakları Yönetiminin Kuramsal Temelleri: Evrenselci, Koşul Bağımlılık ve Yapısalcı Yaklaşımlar, Gazi University Journal of Economics & Administrative Sciences, 15(1), 1-35, 2013. Güzel, T., Adın, Ş., Eriş, E. D., Otel İşletmelerinde Performans Değerleme Sistemleri Üzerine Bir Araştırma: Çanakkale Örneğ,. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 140-155, 2007. Helvacı, M. A., Performans Yönetim Sürecinde Performans Değerlendirmenin Önemi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 155- 169, 2002. Husselid, M. A., The Impact of Human Resources Mnagement Practices on Turnover, Productivity and Corporate Financial Performance. The Academy of Management Journal, 38(3), 635-672, 1995. İplik, F. N., Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Çalışan Personelin Performans Değerlendirme Faaliyetleri: Çukurova Bölgesi Örneği, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 15(2), 195-205, 2004. Jana, A., Chandra, B., Mediating Role Of Customer Satisfaction in the Mid- Market Hotels: An Empirical Analysis, Indian Journal of Science and Technology, 9(1), 1-16, 2016. Javidmehr, M., Ebrahimpour, M., Performans Appraisal Bias and Errors: The Influences and Consequences. International Journal Of Organizational Leadership, 4, 286-302, 2015. Kaya, İ., Otel İşletmeleri İşgörenlerinin İş Tatminin Etkileyen Faktörler: Geliştirilen Bir İş Tatmin Ölçeği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 355-372, 2007. Keçecioğlu, T., Unnu, N. A.A., İnsan Kaynakları Yönetiminden “Stratejik” İnsan Kaynaklarına Dönüşüm. Ege Akademik Bakış / Ege Academic Review 9 (4), 1171-1192, 2009. Kozak, M.A., Otel İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi ve Örnek Olaylar, Detay Yayınevi, Ankara, 2012. Köroğlu, Ö., Merter, B., Seyahat Acentelerinin Turist Rehberlerini Seçme ve İşe Alma Sürecindeki Eğilimlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 213-238, 2012. Lawrence, P., Lorsch, J., Differentiation and Integration in Complex Organizations. Administrative Science Quarterly, 12, 1-30, 1967. Longenecker, C. O., Nykodym, N., Public Sector Performance Appraisal Effectiveness: A Case Study. Public Personnel Management, 25(2), 151-164, 1996. Lunenburg, F. C., Performance Appraisal: Methods and Rating Errors. International Journal Of Scholarly Academic Intellectual Diversity 14(1), 1-9, 2012. Luthans, F., Stajkovic, A.D., Reinforce For Performance: The Need to Go Beyond Pay and Even Reward. Academy of Management Executive, 13, 49-57, 1999. Mathis, R. L., Jackson, J.H., Human Resource Mangement. (12th Ed.), Mason: Thomson South-Western, 2008. Miles, R. E., Snow, C. C., (1984). Designing Strategic Human Resource Systems. Organizational Dynamics, 13(1), 36-52, 1984. Nemutlu, M. C., Performans Değerlendirme ve Performans Değerlendirme Yöntemleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul, 2017. Nickson, D., Human Resource Management for the Hospitality and Tourism Industries, (2nd Edition), Routledge, New York, 2013. Özgen, H., Başer, R., Mimaroğlu, H., Performance Appraisal Practices At Tourist Accomodation and Hospitality Organizations. Çukurova Üniversitesi, 335-348, 2008. Özler, S., Performans Değerleme ve Kariyer Yönetimi. İnsan Kaynakları Yönetimi, Ed. Geylan, R., Tonus H.Z., Anadolu Üniversitesi Yayınları, 112-157, Eskişehir, 2013. Pelit, E., Turizm İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetiminin Önemi: Turizm İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi, (Ed.) Pelit, E., Grafiker Yayınları, 61- 127, Ankara, 2015. Pınarbaşı, C., Otel İşletmelerinde Performans Değerlendirme Sonuçlarının Hizmet İçi Eğitim Faaliyetlerinde Kullanılması ve Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Programı, İzmir, 2007. Pugh, D.S., The Measurement of Organization Structures: Does Context Determine Form? Organizational Dynamics, 1(4), 19-34, 1973. Rosen, R.H., İnsan Yönetimi, Çev. Bulut, G., MESS Yayın, İstanbul, 1998. Rothwell, W.J., Encyclopedia Of Human Resource Management Set-3 Volumes, New York, 2012. Sabuncuoğlu, Z., İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulama Örnekleriyle, 4. Baskı, Furkan Ofset, Bursa, 2009. Saruhan, Ş.C., Yıldız, M.L., İnsan Kaynakları Yönetimi, Beta Basım Yayın, İstanbul, 2012. Savcı, İ., Yenilik, Yönetim ve İnsan Kaynakları, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2011. Sökmen, A., Boylu, Y., Otel İşletmeleri ve Yöneticileri Açısından Etik Kavramı ve Uygulamaları: Ankara’da Ampirik Bir Araştırma, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (5), 31-55, 2001. Sullivan, J., Performance Appraisal, the Most Dreaded HR Process–A List of the Top 50 Problems, 2011. http://www.drjohnsullivan.com/uncategorized/ performance-appraisal-the-most-dreaded-hr-process-a-list-of-the-top-50- problems/ Erişim tarihi: 10.03.2018. Swan, W.S., Margulies, P., How To Do A Superior Performance Appraisal. New York, 1991. Tarlan, D., Tütüncü, Ö., Konaklama İşletmelerinde Başarım Değerlemesi ve İş Doyumu Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3)2, 141-163, 2001. Teare, R., Designing A Contemporary Hotel Service Culture. International Journal of Service Industry Management, 4(2), 63-73, 1993. Toker, B., Demografik Değişkenlerin İş Tatminine Etkileri: İzmir’deki Beş ve Dört Yıldızlı Otellere Yönelik Bir Uygulama, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8 (1): 92-107, 2007. Woodward, J.,. Industrial Organization: Theory and Practice, Oxford University Press, New York, 1965. Yeşiltaş, M., Turizm İşletmelerinde Performans Değerlendirme, Turizm İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi, Ed. Pelit, E., Grafiker Yayınları, 327- 345, Ankara, 2015. Yıldız, Z., Turizm Sektörünün Gelişimi ve İstihdam Üzerindeki Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3(5), 54-71, 2011. Yılmaz, G., Keser, A. ve Yorgun, S., Konaklama İşletmelerinde Çalışan Sendika Üyelerinin İş ve Yaşam Doyumunu Belirlemeye Yönelik Bir Alan Araştırması, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 6(1), 87-107, 2010. Yüksel, Ö., İnsan Kaynakları Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara, 2000. http://www.eiu.edu/humanres/forms/appraisal_handbook.pdf Erişim tarihi: 08.04.2018.