İSTANBUL ve ANTAKYA ŞEHİRLERİNDE DEPREM RİSK AZALTMA ÇALIŞMALARI ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 3, 229 - 250, 01.07.2020

Özhan Uzun Süleyman Balyemez

Öz

Günümüzde depremlerin önceden bilinmesi mümkün değildir, fakat depremlere karşı önlemlerin önceden planlanması, yaşanacak can ve mal kayıplarının en aza indirebilmesi için uygulanabilecek en etkin yöntemdir. Bu planlama Afet Yönetim Sistemi bileşeni olan “Risk Yönetimi” çalışmalarının her düzeyde gerçekleştirilmesiyle mümkündür. Bu çalışmada Türkiye’nin tarihte yıkıcı depremlerden etkilenmiş iki şehri olan İstanbul ve Antakya’da deprem risklerinin azaltılmasına yönelik yapılmış çalışmalar karşılaştırılarak bu konuda kat edilen yolun belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Kuzey Anadolu Fay hattının hemen kuzeyinde yer alan İstanbul ve Doğu Anadolu Fay hattı üzerinde bulunan Antakya’nın çeşitli kataloglar taranarak ulaşılan tarihsel depremleri ile Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı (AFAD) ve Kandilli Rasathanesi’nden (KRDAE) alınan aletsel dönem depremleri esas alınarak şehirlerin depremsellikleri ortaya konulmuştur. Risk yönetimi safhasında yapılmış çalışmalar hakkında İstanbul ve Antakya şehirlerindeki kurumlar ve bu çalışmalarda görev almış kişiler ile görüşmeler yapılmış elde edilen bilgiler ve araştırmaların karşılaştırmaları yapılarak değerlendirilmiştir. İstanbul gibi büyük bir metropolde gerçekleştirilen risk azaltma ve belirleme çalışmalarının, deprem potansiyeli yüksek bir şehir olan Antakya için gerçekleştirilmediği görülmüştür. Antakya’da, yakın geçmişte fay kırığı oluşturacak herhangi bir büyük deprem yaşanmamış olması, bölgedeki kümülatif enerjinin hâlâ ortaya çıkmadığını, dolayısıyla şehrin mevcut yapı stoku ve zemin özellikleri dikkate alındığında şehrin büyük bir risk altında olduğunu
göstermektedir. Bu nedenle, telafisi mümkün olmayan kayıplar yaşanmadan,
deprem risk azaltma çalışmalarının ivedilikle hayata geçirilmesi gerektiği
sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet Risk Yönetimi,, Deprem,, Deprem Risk Azaltma,, İstanbul,, Antakya.

Kaynakça

• and Recent Earthquakes in The Eastern Mediterranean Region, Geophysical Journal International, 133, pp.390-406. ATSO (2018). Hatay Sosyo-Ekonomik Raporu, Antakya Ticaret ve Sanayi Odası, Hatay.
• Bayülke, N., Demirtaş, R. (1997). 22 Ocak 1997 Antakya Depremi Raporu, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Celep, Z., & Kumbasar, N. (2004). Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı. Beta Dağıtım, s.22-32, İstanbul.
• Dewey, J. F., Hempton, M. R., Kidd, W. S. F., Şaroğlu, F. ve Şengör, A. M. C. (1986). Shortining of Continental Lithosphere: The Neotectonics of Eastern
• Anatolia – A Young Collision Zone: in Coward. M. P. and Ries, A. C., edts., Collision Tectonics, Geol. Soc. London Spec. Pub., 19 (R. M. Shackleton volume), 3-36.
• Ergünay, O. (1998). Acil yardım Planlaması ve Afet Yönetimi, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, s.13,Ankara.
• Flerit, F., Armijo, R., King, G.C.P., Meyer, B., & Barka, A. (2003). Slip Partitioning in The Sea of Marmara Pull-Apart Determined from GPS Velocity
• Vectors. Geophysical Journal International, 154(1), 1-7. Geneş, M.C., Yakut, A., Gülkan, P., Schwarz, J. (2011). Antakya Şehri için Deprem Master Planı Sunumu- Deprem Hasarları Tahmini. Rapor, Antakya.
• İDMP (2003). İstanbul İçin Deprem Master Planı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi. http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/SubSites/DepremSite/Pages/IstanbulDeprem MasterPlani.aspx .
• İBB (2009). İstanbul Olası Deprem Kayıp Tahminleri. Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü, İstanbul.http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/SubSites/DepremSite/Pages/ RiskAnalizCalismalari.aspx İBB &OYO (2007). İstanbul Mikrobölgeleme Projesi Avrupa Yakası. Deprem
• ve Zemin İnceleme Müdürlüğü, İstanbul.http://www.ibb.gov.tr/tr%20%20TR/ SubSites/DepremSite/Pages/AvrupaYakasiGuneyiMikrobolgelemeProjesi.aspx. JICA (2002). Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dâhil Afet
• Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması, Sonuç Raporu, İstanbul, Türkiye, http:// www.ibb.gov.tr/tr%20TR/SubSites/DepremSite/Pages/AfetOnlemeAzaltma TemelPlani.aspx.
• Korkmaz, H. (2006). Antakya’da Zemin Özellikleri ve Deprem Etkisi Arasındaki İlişki. A.Ü. TCAUM Coğrafi Bilimler Dergisi, C: 4, S: 2, pp. 47-65, Ankara.
• Kalafat, D., Tahaoğlu T. Ö., Işıkara A. M. (2001). 9 Ağustos 1912 Saros-Marmara Depremi, Türkiye 14. Jeofizik Kurultayı ve Sergisi, Genişletilmiş Sunu Özetleri Kitabı, s. 103-106, MTA Kültür Merkezi, Ankara, 8-11 Ekim.
• Kalafat, D. (2000). 17 Ağustos 1999 Marmara ve 12 Kasım 1999 Düzce Depremleri, JEOFİZİK Bülteni, Yıl 12, Sayı 36, s. 31-34, Ocak 2000, Ankara.
• Kasapoğlu, K.E. (1987). Doğu Akdeniz’in sismotektonik özellikleri: sonlu elemanlar çözümlemesi. Hacettepe Üni., Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi, Yerbilimleri Dergisi, :14, 309-317.
• Kaçın, S., Gülkan, P., Yerli, H.R., Geneş, M.C., Bikçe, M. (2009). Antakya’nın Deprem Risk Değerlendirmesi ve Depreme Hazırlık İçin Mikro Bölgelendirme,
• Hasar Görebilirlik ve Deprem Senaryosu Çalışmaları, Tübitak Projesi, no:106M420, Hatay.
• KRDAE (2002). İstanbul Metropoliten Alanın Deprem Risk Analizi, Boğaziçi Üniversitesi Deprem Mühendisliği Bölümü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Sonuç Raporu, İstanbul.
• Lyberis, N., Yürür, T., Chorowicz, J, Kasapoğlu, E. & Gündoğdu, N. (1992). The East Anatolian Fault: An Oblique Collisional Belt. Tectonophysics, no.204, pp.1-15.
• Naeim, F., Hagie, S., Miranda, E. (2005). Automated Post-Earthquake Damage Assessment and Safety Evaluation of Instrumented Buildings, A report to CSMIP,
• John A. Martin & Associates, Inc. http://www.johnmartin.com. Özmen, B., (2000). 17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Depreminin Hasar Durumu (Rakamsal Verilerle). TDV/DR 010-53, Türkiye Deprem Vakfı, s.132.
• Öztemir, F., Necioğlu, A., Bağcı, G. (2000). Antakya ve çevresinin depremselliği ve odak mekanizması çözümleri. TMMOB. Jeofizik Mühendisleri Odası, Jeofizik, 14, 1-2, 87-102.
• Parsons, T. (2004). Recalculated probability of M>7 earthquakes beneath the Sea of Marmara. Turkey, J. Geophys. Res., s.109.
• Sibson, R. H. (2002). Geology of The Crustal Earthquake Source. International Geophysics Series, 81(A), pp.455-474.
• URL 1- www.mta.gov.tr, Erişim tarihi: 14.11.2019 URL 2- http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/zeqdb/ , Erişim tarihi: 13.12.2019