BİYOBANKALAR VE MİLLİ DNA VERİ BANKASI KANUNU TASARISI

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 13 - 32, 15.12.2018

Fulya İlçin Gönenç Kemale Aslanova

Öz

Biyobankalar, biyolojik materyallerin ve bunlara ait bilgilerin toplandığı, depolandığı, işlendiği ve dağıtıldığı organizasyonlardır. 1990’ların sonundan günümüze kadar biyobankalar, genetik ve kişiselleştirilmiş tıp gibi birçok güncel araştırmayı destekleyen tıbbi araştırmalarda önemli bir kaynak haline gelmiştir. Biyobanka terimi, insan örnekleri de dahil olmak üzere bitki ve hayvan koleksiyonlarını kapsar. Biyobankaların hastalık merkezli, popülasyon bazlı, genetik veya DNA/RNA merkezli, doku bankaları, ticari ve sanal biyobankalar gibi birçok türü bulunmaktadır. Biyobankaların teşhis, farmakoloji veya araştırma gibi çeşitli amaçları vardır. Biyobankalar belirli kişisel bilgileri içerir, depolar ve işler. Biyobankalar 21’inci yüzyılda biyomedikal araştırma sürecinin tamamında yenilikçi potansiyele sahiptir. Günümüzde birçok ülkede ulusal biyobanka oluşturulması ve biyobankaların birbirleriyle uyumlu hale getirilmesi çalışmaları yaygınlık kazanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Biyobankalar, Biyobankaların Rolü, Etik ve Yasal Konular

Kaynakça

• [1] Annas, G.J. Rules for Research on Human Genetic Variation--Lessons from Iceland. The New England Journal of Medicine, 342 (24), 2000. [2] Asslaber, M.,Zatloukal, K. Biobanks: Transnational, European and Global Networks. Briefings in Functional Genomics & Proteomics, 6 (3), 2007. [3] Büyükay, Yusuf. Biyolojik Veri Bankaları, Hukuki Perspektifler Dergisi, 2009, S:6. [4] Büyükay, Yusuf. Gen Analizleri ve Mukayeseli Hukuktaki Düzenlemeler. AÜHFD, C.IX, S.3, 2005. [5] Chadwick, R., Berg, K. Solidarity and Equity: New Ethical Frameworks for Genetic Databases. Nature Reviews Genetics, 2 (4), 2001. [6] Clayton, E.W.Informed Consent and Biobanks. The Journal of Law, Medicine & Ethics, 33 (1), 2005. [7] Critchley, C.R., Nicol, D., Otlowski, M.F.,Stranger, M.J. Predicting Intention to Biobank: A National Survey. The European Journal of Public Health, 22 (1), 2012. [8] Çınar, Ülkü. DNA Verileri ve Türkiye Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı Üzerine Bir Değerlendirme ve Öneriler, Terazi Hukuk Dergisi, Mayıs 2008, S. 21, s. 147-156. [9] Deschenes, M.,Sallee, C. Accountability in Population Biobanking: Comparative Approaches. The Journal of Law, Medicine & Ethics, 2005, 33 (1). [10] Emir, Murat. Hukuki ve Etik Yönleri ile Biyotıp Araştırmalarında Biyobankalar. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2013. [11] Everett, M. The Social Life of Genes: Privacy, Property and The New Genetics. Social Science & Medicine, 56 (1), 2003. [12] Hakeri, Hakan, DNA Verileri ve Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı, Güncel Hukuk Dergisi, Ekim 2010/10-82. [13] Hansson, M.G. The Need to Downregulate: A Minimal Ethical Framework for Biobank Research. Methods in Biobanking, Springer, 2011. [14] Hofmann, B., Solbakk, J.H.,Holm, S. Consent to Biobank Research: One Size Fits All? The Ethics of Research Biobanking, 2009. [15] Kurtoğlu, Ayşe ve Berna Arda. Etik Açıdan Biyobankacılık Kavramı, Turkiye Klinikleri (Journal of Medical Ethics) 2015: 23(1): 28-39. [16] O’Brien, Stephen. Stewardship of Human Biospecimens, DNA, Genotype and Clinical Data in the GWAS Era. Annual Review Genomics and Human Genetics. Vol. 10, 2009. [17] Otlowski, M., Nicol, D.,Stranger, M. (2010). Biobanks Information Paper. JlLawInfoSci 5: 20 11 Ocak 2013. [18] Özbilen, Arif Barış. İnsan Kökenli Biyolojik Maddelere İlişkin Hukuki İşlemler. İstanbul: Vedat Yayıncılık 2011. [19] Özgüç, M.,Yüzbaşıoğlu, A. Biyobankalar ve Etik. İKU Dergisi, 2009, 22. [20] Salvaterra, E., Giorda, R., Bassi, M.T., Borgatti, R., Knudsen, L.E., Martinuzzi, A. ve diğerleri. Pediatric Biobanking: A Pilot Qualitative Survey of Practices, Rules, and Researcher Opinions in Ten European Countries. Biopreservation and Biobanking, 10 (1), 2012. [21] Swede H, Stone CL, Norwood AR. National population-based biobanks for genetic research. Genetic Medicine 2007: 9(3):141-9. [22] Yüzbaşıoğlu Ayşe, Özgüç Meral. Biobanking: Sample Acquisition and Quality Assurance for ‘Omics’ Research. 2012, N Biotechnol. 2012 Nov 23. Elektronik Kaynaklar [1] A Compliation of External Resources on Biobanks, (E.T.: 10.11.2018). [2] www.labautopedia.org/mw/index.php/Biobank_information_sites#A_ compliation_of_external_resources_on_biobanks [3] Act on Health Sector Database. No:139, 1998. www.eng. heilbrigdisraduneyti.is/laws-and-regulations//nr/659 (E.T.: 10.11.2018) [4] DNA Verileri ve Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarı Taslağına İlişkin Türk Tabipler Birliğinin Görüşleri, http://www.ttb.org.tr/index. php/hukuk/473-tye-milli-dna-veri-banka-snunu-tasarı (E.T.: 10.11.2018) [5] http://www.austlii.edu.au/au/journals/JlLawInfoSci/2010/5.html (E.T.: 10.11.2018) [6]http://www.coe.int/t/dghl/standardsetting/family/Achievements 08_08. pdf (E.T.: 10.11.2018) [7] https://www.oecd.org/sti/biotech/44054609.pdf (E.T.: 10.11.2018) [8] Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı http://www.kgm.adalet.gov. tr/gg/dna.pdf. (E.T.: 10.11.2018) [9] The Importance of Biobanking, www.biobankcentral.org/importance/ what.php (E.T.: 10.11.2018) [10] UNESCO (2003) International Declaration on Human Genetic Data. UNESCO Uluslararası İnsan Genetik Verileri Bildirgesi, Ağ Sitesi: [11] http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/SHS/pdf/ HumanGenetic-Data_Turc.pdf