Alman MÖHK md. 47 ile Karşılaştırmalı Olarak Yabancı Hukuk Uyarınca Doğumla Kazanılan Soyadın İntibakına Dair Düşünceler

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 215 - 229, 01.12.2020

Hatice Selin Pürselim Arnıng

Öz

Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da (MÖHUK) ada uygulanacak hukuk ayrı bir kanunlar ihtilafı kuralıyla düzenlenmemiştir. Bunu takiben yabancı hukuka göre kazanılan adın intibak usulü de MÖHUK’ta yer almamaktadır. Bu iki düzenleme birbirinden farklıdır. Kişinin, yabancı hukuka göre kazandığı soyadı Türkiye’de nasıl kullanacağını serbestçe belirlemesi, ada bağlı kişilik haklarına saygı duyulması ve yabancı hukuk uyarınca kazandığı soyadın kullanımının kolaylaştırılması intibak kapsamında açıklanmaktadır. Ada uygulanacak hukuk, kişinin adına dair ihtilaflarda uygulanacak hukuku tespit ederken, adın intibakı, kişinin adı üzerindeki intibak hakkını kapsamaktadır. İntibak sistemi, adın hangi şekilde Türk hukukuna intibak edileceğini belirlemeye hizmet etmektedir. Türkiye’de yabancılar siciline kayıtlı bir yabancının, dava açarak adını değiştirmesi nedeniyle yabancılar kütüğüne kayıtlı adının silinerek yeni adının sicile kaydedilmesi intibak ile karıştırılmamalıdır.

Kişinin yabancı hukuk uyarınca doğumla kazandığı soyadını özgürce belirleyebilmesine hizmet eden intibak hakkı çeşitli hallere ortaya çıkabilir. Mukayeseli hukukta farklı soyad düzenlemeleri olduğu görülmektedir. Münferid soyad uygulaması, Sri Lanka, Vietnam gibi Uzakdoğu ülkeleriyle Hindistan ve Pakistan’da yürürlüktedir. Bu sistemde öz ad Türk hukukundaki soyad işlevini görmektedir. Ana, baba ve çocuk farklı soyadlar taşımakta, çocuk ise öz ad olarak babasının öz adını almak zorundadır. Bu hukuka göre soyadını kazanan kişi, daha sonra Türk vatandaşı olursa, Türk nüfus sicilindeki soyadı ne olacaktır? İslam hukuku, Singapur hukuku ve Slav hukuk sistemlerinde ise değişken soyad uygulaması kabul edilmiştir. Bu hukuk sistemlerinde, soyada cinsiyete göre bir takı eklenmektedir. Bu halde, baba ile kızının ve ana ile oğlunun soyadı aynı olmayacaktır. Bu ülkelerden birinin vatandaşı olan erkeğin başka bir ülke vatandaşı olan eşiyle olan evliliğinden doğan çocuk, erkeğin ülkesinde cinsiyetine göre soyad kazanacaktır; ancak bu soyadın Türk nüfus siciline aynı şekilde işlenmesi mümkün müdür? Diğer bir soyad farklılığı ise apellidos kayıtlarda ortaya çıkmaktadır. İspanya’da ve hukuk sistemini bu ülkeden intibak eden birçok Latin Amerika ülkesinde çocuk birden fazla soyad taşımaktadır. Mukayeseli hukuk doktrinde de apellidos olarak kullanılan kavram, çocuğun anasından ve babasından soyad alması anlamına gelmektedir. Ancak bu sayı bazı hukuk sistemlerinde artabilmekte ve çocuğun aldığı soyad sayısı dörde kadar çıkabilmektedir. Apellidos uyarınca iki soyadı olan kişi, Türk vatandaşlığını kazandığında Türk nüfus siciline kaydolurken yabancı hukuka göre kazandığı soyadlardan hangisi esas alınmalıdır?
Bilindiği üzere, Türk vatandaşlığını kazanmak öz ad ve soyad değişikliğini gerektirmemektedir. Yukarıda yer alan sorular Türk vatandaşlığını kazanmış kişinin yabancı hukuka göre doğumla kazandığı soyadının istikbaline yöneliktir. İncelememizde, intibakı özel olarak düzenleyen Alman Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu md. 47 ve yabancı mahkeme kararları ile mukayese yapılarak, yabancı hukuk uyarınca doğumla kazanılan soyadın Türkiye’deki intibakına dair öneriler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

adın intibakı,, uygulanacak hukuk, apellidos, Alman MÖHK md. 47, doğumla kazanılan soyad

Teşekkür

Tüm emekleriniz, ilginiz ve desteğiniz için çok teşekkür ederim. Saygılarımla.

Kaynakça

• KAYNAKLAR ÇELİKEL, Aysel/ERDEM, Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 16. B., İstanbul 2020.
• DOĞAN, Vahit: Milletlerarası Özel Hukuk, 6.B., Ankara 2020.
• FLAEGEL, Peter: Wie löst das spanische Recht im Vergleich zum deutschen die Probleme des bürgerlichen Namens?, Hamburg 1996.
• HENRICH, Dieter: Die Angleichung im internationalen Namensrecht-Namensführung nach Statutenwechsel, StAZ 2007.
• HEPTING, Reinhard: Angleichung im internationalen Namensrecht, StAZ 2001.
• HEPTING, Reinhard: Die Angleichung in Art. 47 EGBGB, StAZ 2008 (Kısaltma: Art. 47).
• HORN, Detlef: Namensrecht in Sri Lanka, StAZ 1984.
• KUBITZ, Joachim: Namensführung von aethiopischen Staatsangehörigen, StAZ 2000.
• LOOSCHELDERS, Dirk: Internationales Privatrecht, Artikel 3-46 EGBGB, Heidelberg 2004.
• MAESCH, Gerald: Art. 47 EGBGB und die neue Freiheit im internationalen Namensrecht - oder Casanovas Heimfahrt, IPRax 2008 (IPRax 2008).
• MANKOWSKI, Peter: in: Heidel/Hüßtege/Mansel/Noack, Bürgerliches Gesetzbuch-Band I, 2. Auflage, Baden Baden 2012.
• MÖRSDORF-SCHULTE, Juliana: in: Prütting/Wegen/Weinreich, BGB Kommentar, (EGBGB Art. 10), Köln 2014.
• NOMER, Ergin, Devletler Hususi Hukuku, 22. B., İstanbul 2017.
• PÜRSELİM ARNİNG, Hatice Selin, Türk, Alman ve İsviçre Milletlerarası Özel Hukuklarında Ad, (Ada, Ad Değiştirme Davasına, Kayıt Düzeltme Davasına Uygulanacak Hukuk ve Tanıma Usulü) Ankara 2014.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN FİGANMEŞE, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 8.B., İstanbul 2020.
• TEKİNALP, Gülören/ÇAVUŞOĞLU, Ayfer, Milletlerarası Özel Hukuk, 12. B., İstanbul 2016.
• BGH, Beschluss vom 3. Dezember 2014 - XII ZB 101/14 - OLG Karlsruhe, http://lorenz.userweb.mwn.de/urteile/xiizb101_14.htm (erişim: 21.08.2020).