AN INVESTIGATION OF THE INTERTEXTUAL RELATIONSHIP BETWEEN THE BOOK OF THE SHELTERING SKY AND THE MOVIE ÇÖLDE ÇAY IN THE CONTEXT OF ORIENTALISM

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 49 - 69, 29.01.2024

İbrahim Öksüz

Öz

According to Edward Said, Orientalism is the set of prejudices, fantasies and images that lead the Western world to dominate Eastern countries. The cultural factors that enable Orientalism to create a tradition based on dominance are philology, history, politics, novelism and poetics. Cinema can also be added to these. The book The Sheltering Sky, written by American author Paul Bowles in 1949, tells the story of Kit and Port's journey to Tangier, Morocco, to escape from the intellectual New York environment and sort out their troubled marriage. The movie Çölde Çay, adapted from the same novel by Italian director Bernardo Bertolocci in 1990, has some differences from the book. The differences between the source text, the novel, and the film have made it necessary to look at these two texts with an orientalist reading through intertextuality. This theory is very suitable for use in terms of cinema. Every movie can be considered as a text. The films are full of references to other films, texts and other forms of art. From this point of view, the aim of the study is to reveal the common and different orientalist discourses between The Sheltering Sky and Çölde Çay with an intertextuality approach. Critical discourse analysis of the Vienna School was preferred as the method of the study. The research will make a general reference to orientalism and critically analyze the two works mentioned in the discussion section, based on the definition of the concept of intertextuality. In the conclusion section, the findings will be presented with the intertextuality approach and the study will be concluded by summarizing the research.

Anahtar Kelimeler

Orientalism, Intertextuality, The Sheltering Sky, Çölde Çay

ESİRGEYEN GÖKYÜZÜ KİTABI VE ÇÖLDE ÇAY FİLMİ ARASINDAKİ METİNLERARASI İLİŞKİNİN ORYANTALİZM BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Öz

Oryantalizm Edward Said’e göre Batı dünyasının Doğu ülkeleri üzerinde hakimiyet kurmasına yol açan önyargılar, fanteziler, imgeler bütünüdür. Şarkiyatçılığın hakimiyete dayalı bir gelenek yaratmasını sağlayan kültürel etmenler ise filoloji, tarih, siyaset, romancılık ve ozancılıktır. Bunlara sinema da eklenebilir. Amerikalı yazar Paul Bowles’un 1949 yılında yazdığı Esirgeyen Gökyüzü kitabı Kit ve Port çiftinin aydın New York çevresinden kaçmak ve sorunlu evliliklerini yoluna koymak için Fas’ın Tanca şehrine yaptıkları yolculuğu anlatır. İtalyan yönetmen Bernardo Bertolocci tarafından 1990 yılında aynı romandan sinemaya uyarlanan Çölde Çay filmi, kitapla arasında birtakım farklılıklar barındırır. Kaynak metin roman ile film arasındaki farklılıklar, bu iki metne metinlerarasılık üzerinden oryantalist okumayla bakmayı gerekli kılmıştır. Sinema açısından bu kuram kullanılmaya çok elverişlidir. Her film bir metin olarak değerlendirilebilir. Filmler başka filmlere, metinlere ve diğer sanat dallarına göndermelerle doludur. Buradan hareketle Esirgeyen Gökyüzü ile Çölde Çay arasındaki ortak ve farklılaşan oryantalist söylemleri metinlerarasılık yaklaşımıyla ortaya koymak çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Çalışmanın yöntemi olarak Viyana Okulunun eleştirel söylem analizi kullanılmıştır. Araştırma, oryantalizme dair genel bir değinide bulunup, metinlerarası kavramının tanımından yola çıkarak bahsi geçen iki eseri tartışma bölümünde eleştirel bir gözle analiz edecektir. Sonuç bölümünde, elde edilen bulgular metinlerarasılık yaklaşımıyla ortaya konup araştırma özetlenerek çalışma noktalanacaktır.

Anahtar Kelimeler

: Oryantalizm, Metinlerarasılık, Esirgeyen Gökyüzü, Çölde Çay

Kaynakça

• Bars, M. E. (2013). Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Oğuz Kağan Destanı’na Bir Bakış. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 2 (4): 181-197.
• Barthes, R. (1993) Yazarın Ölümü. (Çetinkaya, H. Çev.), Edebiyat Eleştiri Dergisi. 4: 140-144.
• Bowles, P. (1998). Esirgeyen Gökyüzü. (Dişbudak B. Ç. Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bulut, Y. (2003). Edward W. Said’e ve Oryantalizm’e Dair. Divan: İlmi Araştırmalar: 15 (12): 169-189.
• Cerrahoğlu, İ. (1989). Oryantalizm: Batı’da Kur’an ve Kur’an Çalışmaları Üzerine Araştırmaları, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 31 (3): 94-117.
• Coşkun, Z. (2019). Oryantalizm, Edward Said ve Sanat Tarihinde Değişimler. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3 (2): 215-247.
• Çakmak, F. & Bilişli, Y. (2019). İdeoloji, Söylem ve İletişim Çalışmalarında Ruth Wodak. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 19(2): 99-124.
• Güngör, B. (2020). Söylem Yaklaşımı Üzerine Bir Kavram Çalışması ve Eleştirel Söylem Analizi. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi. 2 (2): 1-11.
• Işık, M. (2020). Oryantalizm ve Batı’nın Doğu Algısı. Ağrı İslami İlimler Dergisi. 12 (7): 135-154.
• Hentch T. (2016). Hayali Doğu. (Bora, A. Çev.). Metis Yayınları.
• Hitcock, L. A. (2013). Kuramlar ve Kuramcılar. (Pekşen, S. Çev.). İletişim Yayınları.
• Kalıpçı, M. (2017). Metinlerarasılık Kapsamında G.O.R.A. ve A.R.O.G. Filmlerinin İncelenmesi. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (9): 69-80.
• Okumuş, F. (2017). La La Land Filminin Metinlerarası Evrende Göğe Yükselişi. Selçuk İletişim. 10 (1): 320-334.
• Öğeyik, M. C. (2008). Metinlerarasılık ve Yazın Eğitimi. Anı Yayıncılık.
• Rıfat, M. (2013) XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları: 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. Yapı Kredi Yayınları.
• Rızvanoğlu, E. (2019). Metinlearasılık, Hegel ve Matrix. SineFilozofi. (1): 127-138.
• Said, E. (2019). Şarkiyatçılık. (Ülner, B. Çev.). Metis Yayınları.
• Şah, U. (2020). Eleştirel Söylem Analizi: Temel Yaklaşımlar. Kültür Araştırmaları Dergisi. (7): 210-231.
• Thomas, J. (Yapımcı) & Bertolucci, B. (Yönetmen). (1990). The Sheltering Sky [Film]. İngiltere, İtalya: Recorded Picture Company.
• Wallerstein, I. (2007). Avrupa Evrenselciliği: İktidarın Retoriği. (Önal, S. Çev.). Aram Yayıncılık.