YAPAY ZEKÂNIN ÖZNEL BEĞENİLERİ TAKLİT ETME YETİSİNE İTİRAZ: “ATATÜRK’ÜN EN SEVECEĞİ ŞARKILAR” NE KADAR GERÇEKÇİ?

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 299 - 315, 27.09.2024

Cihan Oğuz

Öz

Şişecam şirketi, Cumhuriyet'in 100. yılı dolayısıyla, Mustafa Kemal Atatürk için özel bir proje gerçekleştirerek, yapay zekâyla seçilen “Atatürk’ün En Seveceği Şarkılar” listesi oluşturdu. Kasım 2023 başlarında da yapay zekânın seçtiği 55 şarkı Şişecam'ın Spotify hesabından yayınlandı. Konuyla ilgili ayrıca 11 dakikalık bir belgesel hazırlandı. Böylece, yıllardır Atatürk’ün ölüm yıldönümü olan 10 Kasım’da çalınan “Atatürk’ün Sevdiği Şarkılar” repertuvarına yapay zekânın katkısıyla yenileri eklenmiş oldu. 23 şarkıdan oluşan “sevilen” şarkılara, 55 şarkılık “en seveceği” şarkıların da eklenmesiyle, “Atatürk yaşasaydı hangi şarkıları dinlerdi?” sorusuna/fantezisine yanıt arandı. Atatürk’ün yaşarken dinlediği şarkılar ile yapay zekânın Atatürk adına seçtiği şarkıların “paralel” olması da, “farklı” olması da aslında lider figürü ve karizması açısından risk taşımaktadır. Eskiyle paralellik “değişmezlik” ve “statüko” gibi olumsuz yaklaşımlara neden olabilir; farklı olması ise gerçeklikten kopma tehlikesi barındırabilir. Yapay zekâya bu şarkıları seçtiren özel proje ekibinin özgün bir çalışma ortaya koyduğu ortadadır. Ancak projenin felsefesine ve seçilen şarkılara bakıldığında, hayli “kaotik” ve zamansallıktan uzak, hatta yapay bir değerlendirmenin ortaya çıktığı görülmektedir. Bu çalışmada, “Atatürk’ün En Seveceği Şarkılar” içerik ve söylem analizine tabi tutularak, döneminde dinleyip sevdiği şarkılar ile yenilerinin kıyaslaması yapılmış, yapay zekânın bu şarkıları seçerken baz aldığı veriler ve algoritmalar iletişim odaklı olarak, sosyolojik açıdan sorgulanmıştır. Tarihe mal olmuş bir liderin putlaştırılması kaçınılmaz olsa da, “en sevdiği şarkılar”, “en sevdiği yemekler”, “en beğendiği filmler”, “en çok okuduğu kitaplar” gibi sıradan ölçütlerin aslî unsuru gölgeleyip o lideri karikatürize etme riskini beraberinde getirdiği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, yapay zekâ, şarkılar

CHALLENGING ARTIFICIAL INTELLIGENCE'S ABILITY TO IMITATE SUBJECTIVE TASTE: HOW REALISTIC IS 'SONGS ATATÜRK WOULD MOST LIKELY LOVE'?

Öz

Kaynakça

• Adaş, E., & Erbay, B. (2022). Yapay zekâ sosyolojisi üzerine bir değerlendir-me. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 21(1), 326–337.
• Anadolu Ajansı. (2023). Atatürk bugün hangi şarkıları severdi sorusu yapay ze-kayla yanıt buldu. https://www.aa.com.tr/tr/sirkethaberleri/sanayi/ataturk-bu-gun-hangi-sarkilari-severdi-sorusu-yapay-zekayla-yanit-buldu/683575 (Erişim tarihi: 29.11.2023).
• Baudrillard, J. (2017). Can çekişen küresel güç (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2022). Simülakrlar ve simülasyon (O. Adanır, Çev., 16. Baskı). Doğu Batı Yayınları.
• Broussard, M. (2020). Yapay (geri) zekâ (Y. T. Şar, Çev.). Sola Unitas.
• Chomsky, N. (2022). Medyayı dizginlemek (O. Şenkul, Çev.). Scala Yayıncılık.
• Cumhurbaşkanlığı. (2023). https://www.tccb.gov.tr/assets/muzik/kunye.pdf (Erişim tarihi: 05.12.2023).
• Derrida, J. (2023). Düşünmek hayır demektir (C. Batukan, Çev.). İnsan Yayınları.
• Doğan, M. (2021). Yapay zekâ ve özgür irade: yapay özgür iradenin imkânı. TRT Akademi, 6(13), 788–811.
• Han, B. C. (2023a). Eğlencenin iyisi (H. Barışcan, Çev.). Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2023b). Ötekini kovmak (M. Özdemir, Çev.). Ketebe Yayınları.
• Kantürk, B. (2022). Yapay zekânın günümüz sanat üretimlerinde katılımcı bir aktör olarak rolü: Türkiye güncel sanatından iki örnek. İdil, 94, 1007–1020.
• Kültür Bakanlığı. (2023). Atatürk’ün sevdiği şarkılar. https://www.ktb.gov.tr/TR-96390/ataturk39un-sevdigi-sarkilar.html(Erişim tarihi: 27.11.2023).
• Larson, E. J. (2022). Yapay zekâ miti (K. Y. Us, Çev., 2. Baskı). Fol Yayınları.
• Molo, Ü. (2023). İletişim Teknolojileri Bağlamında Atatürk’ün Hatırası ve Anımsama Pratikleri. Yeni Yüzyılda İletişim Çalışmaları Dergisi, 2(8), 200–220.
• Ser, A. (2023). Algoritmaların senfonisi: Müzikte yapay zekanın geçmişi, bugününü ve geleceğinin değerlendirilmesi. MAS JAPS Uygulamalı Bilimler Dergisi, 8(2), 320–328.
• Spotify. (2023). https://open.spotify.com/intl-tr/track/6IjMtFCIgnrxE54RDfZOCU (Erişim tarihi: 06.12.2023).
• Spotify. (2023). https://open.spotify.com/playlist/4BIguT7clmXfFz0Ejk-TiXE (Erişim tarihi: 29.11.2023).
• Şişecam. (2023). https://www.sisecam.com.tr/tr/hakkimizda/sisecam (Erişim tarihi: 07.12.2023).
• TDK. (2023). https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 04.12.2023).
• Virilio, P. (2023). Enformasyon bombası (K. Şahin, Çev.). Metis Yayınları.
• YouTube. (2023). https://www.youtube.com/watch?v=TtQ3xOTCWv8 (Erişim tarihi: 05.12.2023).