Tunuslu Mahmut Paşa ve Ailesine Genel Bir Bakış

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 18, 30.04.2022

Derya Kılıçkaya

https://doi.org/10.25272/icps.1005292

Öz

Tunuslu Mahmut Paşa, esas adıyla Tunuslu Mahmud İbn İyâd 1805-1879 yılları arasında yaşamış, yirmi yıl kadar da Tunus’ta mültezim olarak çalışmış bir devlet adamıdır. Mültezim, devlet gelirlerini toplama işini üzerine alan kişiye denir. Tunuslu Mahmut Paşa, dolayısıyla bir vergi kesenekçisidir. Kendisi, Tunus veziriekberi / başbakanı Mustafa Haznedar zamanında çalışmıştır. Mustafa Haznedar, 1837’den 1873’e kadar başbakanlık yapmıştır. Tunuslu Mahmut Paşa, aynı zamanda Mustafa Haznedar’ın güvendiği bir adamıdır. Bu makalede, kaynaklarda “hırsız” olarak nitelendirilen ve Mustafa Haznedar ile birlikte gerçekleştirdiği bu hırsızlıkla büyük bir servet elde ettiği iddia edilen Tunuslu Mahmut Paşa ve ailesine değinilecektir. Özellikle, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinden yer alan belgelerden hareketle, Paşa’nın İstanbul’a geldikten sonraki hayatı ve aile üyelerinin durumu hakkında bilgi verilecektir. Yazının amacı, Tunuslu Mahmut Paşa’yı ve ailesini genel hatlarıyla tanıtmaktır.

Anahtar Kelimeler

Tunuslu Mahmut Paşa, Aile, Osmanlı Devleti, 19. Yüzyıl, Mültezim

Teşekkür

* Bu makaleyi, 11 Nisan 2020’de 22 yaşında koronadan kaybettiğim İTÜ Uçak Mühendisliği son sınıf öğrencisi kardeşim Emircan Kılıçkaya’ya ithaf ediyorum.

An Overview of Tunisian Mahmut Pasha and His Family

Öz

Tunisian Mahmut Pasha, Mahmud Ibn Iyad, a Tunisian, was a statesman who lived between 1805-1879 and worked as a multazim in Tunisia for twenty years. Multezim is said to be the person who takes over the work of collecting state revenues, Mahmut Pasha from Tunisia, and therefore a tax cutter. He is the vizier of Tunisia; In other words, the Prime Minister Mustafa Haznedar worked during the time. Mustafa Haznedar will serve as prime minister from 1837 to 1873. Tunisian Mahmut Pasha is also a man trusted by Mustafa Haznedar. In this article, Tunisian Mahmut Pasha and his family, who are described as “thief” in the sources and claimed to have made a great fortune with this theft together with Mustafa Haznedar, will be mentioned. In particular, the documents of the Presidential Ottoman Archives will give information about the life of the pasha after his arrival in Istanbul and the situation of his family members. The purpose of this article is to introduce the general description of Tunisian Mahmut Pasha and his family.

Anahtar Kelimeler

Tunisian Mahmut Pasha, Family, Ottoman Empire, 19th Century, Taxpayer

Kaynakça

• Ahmet Semih M. (2011), Eski İstanbul Konakları, Kurtuba Kitap.
• Baktıaya, A. (2013), “Hayriye Hanım Avrupa ve Amerika’da Gönüllerin Prensesi”, Toplumsal Tarih, No. 237, s.22-28.
• Baktıaya, A. (2016), Bir Osmanlı Kadınının Feminizm Macerası ve Hamidiye Modernleşmesi, H2O Kitap Yay., İstanbul.
• Bilgili, B. (2013), Üsküdar Sokak İsimleri Tarihçesi, Üsküdar Belediye Başkanlığı Yayınları.
• Ergin, Osman N. (1995), Mecelle-i Umûr-ı Belediye, Cilt 5, İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Haskan, Mehmet M. (2001), Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, Cilt 3, Üsküdar Belediyesi Yayınları.
• Kılıçkaya, D. (2015), İlk Dönem Mizah Gazetelerinde İstanbul Hayatı, Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Kılıçkaya, D. (2019), “Tunuslu Mahmut Paşa’nın Korusunda Geçen Bir Sami Paşazade Sezai Hikâyesi”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, No. 3 (2), s. 278-287.
• Kılıçkaya, D. (2020), “Bir Osmanlı Eyaletinde Yolsuzluk: Tunuslu Mahmut Paşa’nın Gözünden Kendisi Hakkındaki İddialar”, Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Dergisi, No. 7, s. 12-25.
• Küçük, E. (2018), “Osmanlı Hariciyesi’nin Muhalif Bir Gazete (Davul) ile Mücadelesi”, OTAM, No. 43, s. 109-140.
• Mzali, Muhammed S. ve Pignon, J. (1997), Tunuslu Hayreddin Paşa’nın Hatıraları Açıklamalı Tarihi Belgeler, Çev. Belma Aksun, Nehir Yayınları.
• Ortabağ, E. (2018), Osmanlı İmparatorluğu’nda Bankacılığın Gelişimi ve Regülasyon, Türkiye Bankalar Birliği Yayınları.
• https://www.uskudar.bel.tr/tr/main/erehber/saraylar-kasirlar-koskler/47/tunuslu-mahmut-ayad-pasa-kosku/912, 13.01.2022.