The Population And Demographic Structure in Şırnak During The Single-Party Period [1927-1950]

Yıl 2022, , 743 - 760, 30.11.2022

Hikmet Yaman

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1149138

Öz

The aim of this study is to shed light on the demographic structure of Şırnak based on the data of the general population censuses conducted between 1927-1950, which symbolises the Single Party Period in Republican Turkey. For this purpose, the demographic data and results of the first census conducted in Turkey in 1927 and the general censuses conducted at five-year intervals since 1935 have been comprehensively classified and evaluated with the unique dynamics of Şırnak. Since the article is based on the data of 5 different censuses between 1927-1950, quantitative method is used in the study. The charts containing Şırnak data have been reinterpreted especially in terms of local settlements. Based on this method, the total population of Şırnak, which was determined as a result of the censuses conducted in 1927, 1935, 1940, 1945 and 1950, was analysed in terms of characteristics such as language, religion, gender, peasant-urban distribution and literacy. Official Population Statistics published by the State Institute of Statistics (SIS) and documents from the Prime Ministry Republican Archives (BCA) are the primary sources used in the article. The main findings of the article cover the specific characteristics of the population of Şırnak between 1927 and 1950.

Anahtar Kelimeler

Single Party Period, Censuses, Şırnak, The Population of Şırnak.

Tek Parti Döneminde Şırnak’ta Nüfus Ve Demografik Yapı [1927-1950]

Öz

Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet Türkiye’sinde Tek Parti Dönemini simgeleyen 1927-1950 yılları arasında yapılan genel nüfus sayımlarının verilerine dayanarak Şırnak’ın demografik yapısına ışık tutmaktır. Bu amaçla, Türkiye’de ilk kez 1927 tarihinde yapılan nüfus sayımı ve 1935 yılından itibaren de beşer yıl aralıklarla gerçekleştirilen genel sayımlar içerisinde Şırnak’a ilişkin demografik veriler ve sonuçlar, kapsamlı olarak tasnif edilmiş ve Şırnak’a ait özgün dinamiklerle değerlendirilmiştir. Makalenin 1927-1950 yılları arasındaki 5 farklı nüfus sayımı verilerini esas almış olması dolayısıyla çalışmada nicel yönteme başvurulmuştur. Şırnak verilerini içeren çizelgeler, özellikle yerel yerleşimler özelinde yeniden yorumlanmıştır. Bu yöntemden hareketle; 1927, 1935, 1940, 1945 ve 1950 yıllarında yapılmış sayımlar sonucunda tespit edilmiş olan toplam Şırnak nüfusu; dil, din, cinsiyet, köylü-kentli dağılımı ve okuryazarlık gibi özellikler bakımından analiz edilmiştir. Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından yayımlanan Resmi Nüfus İstatistikleri ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) belgeleri, makalede kullanılmış olan birincil kaynaklardır. Makalenin temel bulguları, 1927-1950 yılları arasındaki Şırnak nüfusunun kendine özgü özelliklerini kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tek Parti Dönemi, Nüfus Sayımları, Şırnak, Şırnak Nüfusu

Kaynakça

• Ansiklopedisi, C. (2002). Cilt 1/1923–1940. Cilt 2/1941–1960, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Aydemir, Ş. S. (1984). İkinci adam: Birinci cilt (1884-1938).Remzi Kitabevi.
• Aydın, S., Emiroğlu, K., Özel, O., & Ünsal, S. (2001). Mardin (Aşiret-Cemaat-Devlet). Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını, İstanbul.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0, 201-29-21.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0, 201-29-21// 7-8.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30-11-1-0, 201-29-21//11.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2, 655- 69-6//6.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30-10-0-0, 26-146-9/28.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30-10-0-0, 26-148-1/5/7. Cumhuriyet, 28 Ekim 1945.
• Çağlayan, E. (2016). Tek Parti Döneminde Malatya’da Nüfus Ve Demografik Yapı [1927-1950]. Şarkiyat, 8(1).
• Çavdar, T. (1983). Türkiye’de Nüfus ve Nüfus Sorunu. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 6, 1552-1555.
• Direktörlüğü, B. İ. G. (20). İlkteşrin Genel Nüfus Sayımı Türkiye Nüfusu. Ankara: Ulus Basımevi.
• Ferhunde, Ö. (2015). Dünden Bugüne Aile, Kent ve Nüfus. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Karpat, K. H. (2010). Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Nabi, Y. (1939). Nüfus Meselesi Karşısında Türkiye. Ülkü, XIV/79 Son Posta, 1 Kanunuevvel 1930.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet İstatistik Genel Direktörlüğü, Genel Nüfus Sayımı Türkiye Nüfusu İlkteşrin 1935 Kati Tasnif Neticeleri, Mehmet İhsan Basımevi, Ankara, 1937, C. 60.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı Vilayetler, Kazalar, Nahiyeler, ve Köyler İtibari ile Nüfus ve Yüzey Ölçü.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, 22 Ekim 1950 Genel Nüfus Sayımı Türkiye Nüfusu, İstanbul, 1961.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül I, Mufassal Neticeler İcmal Tabloları, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul, 1929.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, 22- X-1950 Genel Nüfus Sayımı Muvakkat Rakamlar, C. 1, Ankara, 1950.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler İtibari ile, Neşriyat No. 359.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü (1944). Genel Nüfus Sayımı 20 İlkteşrin 1940 Vilayet, Kaza, Nahiye, Köyler İtibariyle Nüfus, Cilt 2, Ankara, Yeni Cezaevi Basımevi
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1951). Küçük İstatistik Yıllığı, 1947-1950, Ankara
• Yaman, H. (2022). Tek Parti Dönemi`nde Van (1923-1950) (Doktora Tezi ), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir
• Yaşin, A. (2011). Tarih, Kültür Ve Cizre. İstanbul: Kent Işıkları Yayınları.
• Yıldız, M.Z., Sındır, R. ve Alaeddinoğlu, F. (2010). “Geçmişten Günümüze Şırnak ve Çevresinin Sosyo- Demografik Gelişimi”, Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyomu, 14 -16 Mayıs 2010, Ankara
• Yurt Ansiklopedisi (1982-1983). Anadolu Yayıncılık A.Ş., İstanbul, Cilt 9.