Feminist Kuram Bağlamında IŞİD Mağduru Êzidi Kadınlar Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 178 - 206, 31.05.2025

Engin Korkmaz

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1486440

Öz

Bu çalışmanın amacı, Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) esaretinde kalmış Êzidi kadınların 2014 yılı sürecinde yaşadıkları olayları araştırmaktır. IŞİD, Êzidi kadınlara yönelik olarak tecavüz, kölelik ve insan onuruna yakışmayan filler gerçekleştirmiştir. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, bu fiilleri “insanlığa karşı işlenmiş suçlar” kategorisine almış ve IŞİD’i terör örgütü listesine dâhil etmiştir. Araştırmanın verileri, Êzidiler üzerine yazılan kitaplar, makaleler ve uluslararası gazete haberlerine dayalı olan güncel alan yazından toplanmıştır. Bu alan yazının büyük bir kısmı, Êzidi toplumu içinde bulunmuş yazarların saha araştırmasına dayanarak yazdıkları Kürtçe ve İngilizce kaynaklardır. Araştırmada, “Êzidi kadınların güvenlikleri nasıl ihlal edilmiş? Êzidi kadınlara yönelik şiddet içerikli davranışların arka planındaki temel faktörler nelerdir?” sorularına cevap aranmıştır. Araştırma verileri feminist kuram bağlamında analiz edilmiştir. Feminist kuramın temel felsefesi, “dünya düzeninin erkek egemen bakış açısı ile şekillendirildiği ve kadınların bu düzende arka planda tutulmaları gerektiği" fikrine eleştirel bir yaklaşım sunmaktadır. Savaş ve çatışmaların en büyük mağdurları kadınlar olduğu için kadınların geri planda bırakılmasının arkasındaki nedenlerin Êzidi kadınlar şahsında incelenmesi önem taşımaktadır. Sonuçta IŞİD tarafından kaçırılan kadınların yaşadıkları travmaların uzun süre devam ettiği, örgütün işlediği suçların sadece Êzidi toplumuna karşı değil de tüm insanlığa karşı işlendiği bulgularına rastlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Êzidi , IŞİD , Terör , Kadın, , Feminizm

Etik Beyan

Bu çalışma için kullanılan tüm verilerde etik kurallara uyulmuştur.

A Research On Yazidi Women Vıctıms Of Isıs In The Context Of Femınıst Theory

Öz

The aim of this study is to investigate the events experienced by Yazidi women held captive by the Islamic State of Iraq and Syria (ISIS) during 2014. ISIS committed rape, slavery and acts incompatible with human dignity against Yazidi women. The United Nations High Commissioner for Human Rights has categorized these acts as “crimes against humanity” and has included ISIS on the list of terrorist organizations. The data for the study was collected from current literature on Yazidis, which is based on books, articles and international newspaper reports. A large portion of this literature consists of Kurdish and English sources written by authors who have been in the Yazidi community and based on field research. The research sought to answer the questions of “How was the security of Yazidi women violated? What are the main factors behind violent behavior against Yazidi women?” The research data was analyzed within the context of feminist theory. The basic philosophy of feminist theory offers a critical approach to the idea that "the world order is shaped by a male-dominated perspective and that women should be kept in the background in this order". Since women are the biggest victims of war and conflict, it is important to examine the reasons behind women being left in the background in the person of Yazidi women. As a result, it has been found that the traumas experienced by women abducted by ISIS have continued for a long time, and that the crimes commited by the organization are not only against the Yazidi community but also against all of humanity

Anahtar Kelimeler

Yazidi , ISIS , Teror , Women, , Feminism.

Etik Beyan

All data used for this study complied with ethical rules.

Kaynakça

• Acarer, E. (2017). IŞİD ve Türkiye: Katili tanıyoruz (İkinci Basım). Ayrıntı Yayınları.
• Al Qaidi, X. T. (2018). Layla and the nights of pain. Erbil: Azadi Press.
• Al Qaidi, X. T. (2019). Şeva revina Zinê: Ji bîrhatinên jinka Êzdî li Koço. Erbil: Rojhelat Yayınevi.
• Alusî, Ş. M. es-S. (1993). Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’ân’i’l-azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî (30 cilt). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Altınsoy, Z. D. (2022). Bir savaş stratejisi olarak cinsel şiddetin feminist teori ve uluslararası hukuk açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Suçlar ve Tarih/International Crimes and History, 23, 117-140.
• Amedi, B. (1991). Kürtler ve Kürdistan tarihi (Birinci Cilt). Fırat Dicle Yayınları.
• Arendt, H. (1994). İnsanlık durumu. B. S. Şener (Çev.), İletişim Yayınları.
• Astarian, G. & Arakelova, V. (2003) Malak Tawus: The peacock angel of the Yezidis. Iran and the Caucasus, Cambridge, 7 (1-2), 1-36.
• Atmaca, A. Ö. & Ercan, P. G. (2018). Uluslararası güvenliği yeniden düşünmek: uluslararası ilişkiler disiplininde feminist eleştiriler. Uluslararası İlişkiler, 13(59), 19-31. DOI: https://doi.org/10.33458/uidergisi.523824
• Aydın Koyuncu, Ç. (2012). Feminist uluslararası ilişkiler yaklaşımları açısından güvenlik konusunun analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(1), 111-139.
• Alp, İ. (2017). Srebrenitsa soykırımı (Temmuz 1995). Avrasya Etüdleri, 52(2), 153-197.
• Aydın, M. (1996). Uluslararası ilişkilerde yaklaşım, teori ve analiz. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Dergisi, 51(1), 71-114.
• Baadri, K. (2022). Kevokên siya Tavus (The Doves of Peack’s Shadow). İran: Tahran Yayınevi.
• Badran, M. (2002). Islamic Feminism: What’s in a name?, Al-Ahram Weekly Online, 17(23).
• Barham, S. (2018). You are just watching: the story of yazdi children who survived the Islamic State. Erbil: Rojhelat Publishing.
• Barzani, M. (2021). Bo Dîrokê. A. Zêrevan (Çev.), Avesta Yayınları.
• Beauvoir, S. (1986). Ben bir feministim: Alice Schwarzer ile konuşmalar. Ayşe, Minu ve Sedef (Çev.), Kadın Çevresi Yayınları.
• Beauvoir, S. (2019). İkinci Cinsiyet: Yaşanmış deneyim (Cilt: II). G. Savran (Çev.), Koç Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi (Koç-Kam) Yayınları.
• Bendi, E. (2012). Bahdinan Anfal. Duhok: Khaney Publications.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Brown, S. (1998). Feminism, international theory, and ınternational relations of gender inequality. Millennium: Journal of International Studies, 17(13).
• Brownmiller, S. (1984). Cinsel zorbalık: Irza tecavüz olgusunun kısa tarihçesi. (Çev: Suğra Öncü), İstanbul: Cep Kitapları.
• Brownmiller, S. (1993). Against our will: Men, women, and rape. Fawcett Columbine Publication.
• Brownmiller, S. (1975). Against our will: men, women, and rape. New York: The Ballantine Books.
• Bulut, F. (2002). Ortadoğu'nun solan renkleri: Bedeviler, Çerkezler, Nusayriler, Dürziler, Yezidiler, Berfin Yayınları.
• Bunzel, C. (2015). State caliphate: The ideology of the Islamic State. The Brookings Protect on U.S. Relations with the Islamic Word, Analysis Paper, no:19.
• Butler, J. (2004). Undoing gender. New York and London: Routledge.
• Butler, J. (2014). Cinsiyet belası: feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (4. Baskı). B. Ertür (Çev.), Metis Yayınları.
• Buzan, B. (1991). People, states and fear: An agenda for international security studies in the Post-Cold War Era (2nd ed). Boulder: Lynne Rienner Publishers.
• Chanter, T. (2019). Toplumsal cinsiyet. M. Erguvan (Çev.), Folk Kitap.
• Cremer, C. (2006). Civil war is not a stupid thing: Accounting for violence in Developing Countries. London: Hurst and Company.
• Çelik, H. (2022). Kadınların dövülmesi meselesi (Nisâ Suresi 34. ayet bağlamında bir tahlil). İslami İlimler Araştırmaları Dergisi, 11(Haziran), 1-29. https://doi.org/10.54958/iiad.1070019
• Çolakoğlu, S. (2023). Aşırı sağ terör gruplarında kadınlar: Geleneksel kimliklere meydan okumak mı? Geleneksel kimlikleri sürdürmek mi?. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (7), 179-199.
• Desbois, F. P. & Nastasie, C. (2018). The Terrorist Factory: ISIS, the Yazidi Genocide, and Exporting Terror. Arcade Publishing.
• Dikici, E. (2016). Feminizmin üç ana akımı: Liberal, Marxist ve Radikal Feminizm Teorileri. International Journal of Social Science, (43), 523-532.
• Eroğlu, D. (2018). IŞİD ağları: Türkiye’de radikalleşme, örgütleme ve lojistik. İletişim Yayınları.
• Erol, A. (2021). Toplumsal cinsiyet kavramı bağlamında feminist yaklaşımların bir analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (53), 31-54. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1003401
• Firestone, S. (1970). The dialectic of sex: The case for feminist revolution. New York, NY: William Morrow.
• Goodman, A., Bergbower, H., Perrotte, V. & Chaudhary, A. (2020). Survival after sexual violence and genocide: Trauma and healing for Yazidi Women in Northern Iraq. Scientific Research/Health, 12, 612-628. https://www.researchgate.net/publication/342240367_Survival_after_Sexual_Violence_and_Genocide_Trauma_and_Healing_for_Yazidi_Women_in_Northern_Iraq.
• Güç, A: (2008). İslamcı feminizm: Müslüman kadınların birey olma çabaları. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 649-673.
• Güller, M.A. (2014). IŞİD kara terör. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Gülnihal, E. (2018). Yezidiliğin oluşum sürecinde tasavvufun etkisi. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 10(1), 172-196.
• Hooks, B. (2000). Feminism is for everybody: Passionate politics. Cambridge, MA: South End Press.
• Irigaray, L. (2021). Doğmak: Yeni bir insanın başlangıcı. N. Sağlam (Çev.), Fol Kitap.
• İbrahim, H. (2019). Koço: Fermana Reş. Erbil: Rojhelat Yayınları.
• Jeffrey, S. & Holstein, K. (2020). Shadow on the mountain: A Yazidi memoir of terror, resistance and hope. New York: Da Capo Press.
• Kakeyi, F. (2009). Ronahiya Zerdeştî. Weşanên AVA.
• Kaplan, Y. (2013). Günümüz yezidiliği. Nübihar Yayınları.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kenane, S. (2011). Tanzimul kaide vel harakatul cihadiyye fil Irak. Ürdün: Darul Amene Yayınları.
• Keti, F. (2019). Kocho Village: 13 days from the hell of Islamic State (Second Edition). Printed at the expense of Mr. Nechirvan Barzan’s Office.
• Kizilhan, J. I. & Noll-Hussong, M. (2017) Individual, collective, and transgenerational traumatization in the Yazidi. BMC Medicine, 15, 198.
• Kowalska, D. (2017). The fouth wave of American Feminism: ıdeas, activism, social media. master thessis, (Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi) Warsaw University, Warsaw.1-73.
• Koyuncu, A. (2013). Feminizm. Uluslararası İlişkiler Kuramları II (4. baskı), içinden (92-114). T. Arı ve E. Toprak (Çev.), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Kreps, B. (2010) Radical Feminism. S. McCann and S.Kim (Eds.), Feminist Theory Reader, London: Routledge.
• Kreyenbroek, P. G.ve Rashow, K. J. (2005). God and Sheikh Adi are perfect:Sacred poems and religious narratives from the Yezidi Tradition. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Kreyenbroek, P. G. (2014). Ezidilik: arka planı, dini adetleri ve metinsel geleneği. A. Gökçen ve D. Tanla (Çev.), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kristeva, J. (2012). Kadın Dehası. Z. Mertoğlu Oğur (Çev.), Pinhan Yayıncılık.
• Kristeva, J. (2014). Korkunun güçleri: iğrençlik üzerine deneme (2. Baskı). N. Tutal (Çev.), Ayrıntı Yayınları.
• Mikhail, D. (2018) The beekeeper: Rescuing the stolen women of Iraq. New Directions.
• Mill, J. S. (2020). The subjection of women. Karbon Kitaplar Yayını.
• Millet, K. (1987). Cinsel politika (2. Baskı). S. Selvi (Çev.), Payel yayınları.
• Moghadam, V. (2002). Islamic Feminism and İts discontents: Toward a resolution of the debate. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 27(4), 1135-1171.
• Naiman, J. (1988). Marksizm ve feminizm: iki ayrı kuram. S. Özkal (Çev:), Amaç Yayınları.
• Nalbant, F., & Korkmaz, T. (2019). Feminist teori temelinde toplumsal cinsiyet eşitliğinin türkiye bağlamında değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 165-186. https://doi.org/10.22466/acusbd.633806
• Salloum, S. (2016). Êzıdîs In Iraq: Memory, beliefs,and current genocide. Archieve of Prince Bayazid Ismail's Family.
• Schmermund, E. (2018). ISIS and the yezidi genocide ın Iraq. Rosen Young Adult Publisher.
• Okçu, D. (1993). İslam’dan ayrılan cereyanlar: Yezidilik ve Yezidiler. Birleşik Yayınları.
• Özdemir, Ö. (2015). Savaş ve çatışmalarda şiddetin kurbanları kadınlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 39, 310-318.
• Schneider, M. D. (2007). About women, war and darfur: The continuing quest for cender violance justice. North Dacota Law Review, 83, 915-996.
• Sular, M. E. (2019). Modern İran’da Zerdüştiler: tarih, kültür, inanç ve ritüel. Eski Yeni Yayınları.
• Taraporewala, I. J. I. (2011). Zerdüşt dini Zerdüşt’ün Gataları üç unutulmuş din:Mitraizm, Maniheizm, Mazdakizm (2.Baskı). N. Damar (Çev.), Avesta Yayınları.
• Tickner, J. A. (1999). Searching for the princess?. Feminist perspectives in international relations, Harvard International Review, 21 (4), 44-48.
• Torî. (2000). Bir Kürt düşüncesi: Yezidilik ve Yezidiler. Berfin Yayınları.
• Tosinê Reşid (2010). Êzdîyatî. Lis Yayınları.
• Tunç, H. (2018). İslamcı feminizm: kavramsal bir tartışma. Antakiyat/Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(5), 235-247.
• Turan, A. (1993). Yezidiler: Tarihçeleri coğrafi dağılımları inançları örf ve adetleri. Eser Matbaası.
• Ünsal, Z. E. & Olçar, K. (2019). Avrupa’da radikalleşme ve DAEŞ: DAEŞ’in evirilmesi ve Avrupa güvenliğine yönelik tehditler. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 15(29), 115-150.
• Waever, O. (1998). Insecurity, security and asecurity in the West European Non-War Community. A. Emmanuel & M. Barnett (eds.), Security Communities, Cambridge: Cambridge University Press.
• Wollstonecraft, M. (2022). Kadın haklarının gerekçelendirilmesi. B. Şahinli (Çev.), Can Yayınları.
• Wittig, M. (1981). One is not born a woman. Feminist issues, 1(2), 244-251.
• Xemo Xıdır, Ş. (2022). Praktizekirina teori ya wergirtinê di edebiyata olî ya Êzidiyan da. Senterê Beşîkçi Bû Vekolinên Mirovatiyê, Weşanên Zankoya Duhok.
• Zeki Beg, M. E. (2018). Kürtler ve Kürdistan tarihi (On Birinci Baskı). V. İnce ve diğ (Çev.), Nûbihar Yayınları.
• a) Gazeteler
• Altaş, G. (2022). IŞİD'in tecavüz mağduru Êzidi anneler konuştu: Bu çocuklar olmasaydı defalarca satılmış olacaktık!. Independent Türkçe, 17 Temmuz 2022 sayısı. Erişim adresi: https://www.indyturk.com/node/532456/d%C3%BCnya/i%C5%9Fi%CC%87din-tecav%C3%BCz-ma%C4%9Fduru-%C3%8Azidi-anneler-konu%C5%9Ftu-bu-%C3%A7ocuklar-olmasayd%C4%B1-defalarca.
• Acun, C. & Görücü, K. (2019). 5 Soru: Öldürülen DEAŞ Lideri Ebubekir Bağdadi. SETA, https://www.setav.org/ebu-omer-el-bagdadi/5-soru-oldurulen-deas-lideri-ebubekir-bagdadi.
• Baadri, K. (2021). Hikayem: Deyka Gulê. Kirku Now. https://kirkuknow.com/tr/myStory/151.
• Chick, K. (2020). A radical german program promised a fresh start to Yazidi survivors of ISIS captivity. But some women are still longing for help. Time Newspaper. https://time.com/5878967/yazidi-woman-germany-program/24.
• Çiçek, N. (2014). Dünden bugüne Irak Şam İslam Devlet (IŞİD). Time Türk Gazetesi, https://www.timeturk.com/tr/2014/06/11/dunden-bugune-irak-sam-islam-devleti-isid.html.
• Daniel W. (2021) Gender, sex, and other nonsense. Erişim: https://international.la-croix.com/news/ethics/gender-sex-and-other-nonsense/13865.
• Ersöz, M., Kaytazoğlu, O. &Büyükgüner, S. (2019). IŞİD'in 6 yılı: Suriye ve Irak'ta neler yaşandı?. BBC News, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50434154.
• Graham Harrison, E. (2017). I was sold seven times': the Yazidi women welcomed back into the faith. The Guardian. https://www.theguardian.com/global-development/2017/jul/01/i-was-sold-seven-times-yazidi-women-welcomed-back-into-the-faith.
• Iraq: Women Suffer Under ISIS (5 Nisan 2016). Human Right News. https://www.hrw.org/news/2016/04/06/iraq-women-suffer-under-isis.
• Kirkuk Now (07.03.2023. Sünni Araplar Şengal'e dönmedi: Şengal'de bileşenler için yeni sorunlar ortaya çıktı. Kirkuknow Online. https://kirkuknow.com/tr/news/69530.
• Neuring, J. (2015). Yazidi sex slaves in ISIS captivity must escape - or hope to be purchased. Haaretz. https://www.haaretz.com/2015-08-06/ty-article/.premium/buying-back-isis-sex-slaves/0000017f-f633-d460-afff-ff771cfb0000.
• Otten, C. (2017). Slaves of ISİS: the long walk of the Yazidi women. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2017/jul/25/slaves-of-isis-the-long-walk-of-the-yazidi-women.
• Sönmez, G. & Duran, Z. (2022). IŞİD lideri Kureyşi’nin öldürülmesi ve olası sonuçları. Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM), https://www.orsam.org.tr/tr/isid-lideri-kureysinin-oldurulmesi-ve-olasi-sonuclari/, 04.12.2023.
• Tachibana, Y., Adams, B. & Cobiella K. (2015). Yazidi Women tell of rape and enslavement at hands of ISIS. NBC News. https://www.nbcnews.com/storyline/isis-uncovered/yazidi-women-tell-rape-enslavement-hands-isis-n462091.
• Wırdi Salih. (18.08.2021). Hikayem: Siban, IŞİD’den kurtulduktan sonra sembolik mezarını ziyaret etti. Kirkuw. https://kirkuknow.com/tr/myStory/176.
• Ya'qoube, L. (04.07.2022). Plight of Yazidi survivors continues, their voices unheard, Rudaw., https://www.rudaw.net/english/opinion/04072022.
• Yazidi women rescued after 8 years in ISIS captivity (03 Haziran 2023). Rudaw. https://www.rudaw.net/english/kurdistan/030620231.