The Concept of Curtaın in Divan Poetry

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 463 - 482, 31.05.2025

Ali Balalan

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1502387

Öz

The word curtain was used by poets in classical literature. A curtain is something that prevents a place from being seen from the outside, blocks the light, or prevents something from being seen directly. Even though the initial meaning of the curtain is to hide, it is actually a guide that allows us to reach some findings. By using the word curtain in their poems, poets have, in a sense, given the meanings they want to give in their poems, curtain by curtain. Sometimes they opened the meaning by closing it, sometimes they closed it by opening it.
The word curtain is discussed in the poems under the headings of religion, mysticism, cosmic world, nature, music and human. Poets used the concept of curtain to say things that they could not say directly by veiling them. Sometimes they veiled what they wanted to say, and sometimes they revealed it by veiling it. This has led to connotations, allusions, polysemy and increased use of images. This situation added depth of meaning as well as an aesthetic discourse to the poems.
The word curtain has fourteen different uses in the dictionary. All meanings other than the membrane connecting the fingers of animals are used in divans. Poets often used the concept of pitch in a figurative sense in their poems and resorted to word games, especially in musical terms. The word curtain was frequently used when giving maqams. These frets were also used as musical modes. Word games were made by giving the dictionary meanings of these makams used. In the scanned divans, curtains were also used in a medical sense, albeit to a lesser extent.

Anahtar Kelimeler

Pitch , Music , Cosmic World , Cover , Maqam

Divan Şiirinde Perde Kavramı

Öz

Perde sözcüğü klasik edebiyatta şairler tarafından kullanılmıştır. Perde bir yerin dışarıdan görünmesini engellemek, ışığı kesmek, bir şeyin doğrudan görünmesini engelleyen şey, mâ’niadır. Perdenin ilk anlamı gizlemek olsa bile aslında birtakım bulgulara ulaşmamızı sağlayan bir kılavuzdur. Şairler şiirlerinde perde kelimesini kullanarak bir bakıma şiirlerinde vermek istedikleri anlamları perde perde vermişlerdir. Bazen anlamı kapatarak açmışlar bazen de açarak kapatmışlardır.
Perde kelimesi şiirlerde din, tasavvuf, kozmik âlem, tabiat, musiki ve insan başlığı altında ele alınmıştır. Şairler perde kavramını kullanarak doğrudan söyleyemediği şeyleri perdeleyerek söylemişler. Anlatmak istediklerini bazen perdelemişler bazen de perdeleyerek açmışlardır. Bu da çağrışımlara, imalara, çok anlamlılığa ve imgelerin daha fazla kullanılmasına kaynaklık etmiştir. Bu durum şiirlere estetik bir söylem yanında anlam derinliği katmıştır. Perde kelimesinin sözlükte on dört farklı kullanımı vardır. Hayvanların parmaklarını birleştiren zarın dışındaki bütün anlamlar divanlarda geçmektedir. Şairler, şiirlerinde perde kavramını çoğunlukla mecaz anlamda kullanmış özellikle musiki terimlerinde kelime oyunlarına başvurmuşlardır. Makamlar verilirken perde kelimesi sıkça kullanılmıştır. Bu perdeler aynı zamanda musiki makamları olarak da kullanılmıştır. Kullanılan bu makamların sözlük anlamları verilerek kelime oyunları yapılmıştır. Taranan divanlarda az da olsa perde tıbbî anlamda da kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Perde , Musiki , Kozmik Âlem , Örtü , Makam

Kaynakça

• Akalın, Ş. H., Toparlı, R., Aksu T. (2008). Resimli okul sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akdoğan, Y. Ahmedî divânı. Ankara: T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/tr-78354 /divanlar.html 01/06/2022.
• Akkuş, M. (2018). Nef’î divânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/tr-78354/ divanlar.html 01/06/2022.
• Alpat, E. F. (2010). Osmanlı İmparatorluğunun 15. Yüzyıl ve 18. Yüzyıllar Arası Saray Kumaşlarında Kullanılan Bitkisel Üslûp. Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of Social Sciences 5(1), 2010, 26-49. Beykent Üniversitesi. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download /article-file/43921.
• Ayverdi, İ. (2020). Misalli büyük Türkçe sözlük. (4.bs.) İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Biltekin, H. (2018). Şeyhî divânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: http://ekitap. kulturturizm.gov.tr /tr-78354/divanlar.html 01/06/2022.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. (6.bs.), Ankara: Otto Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1995). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Gerçek, İ. H., Haşhaş,S. (2009). Türk müziğinde basit makamlar ve bu makamların bağlama sazında icrası. İstanbul: Bakanlar Medya.
• Gölpnarlı, A. (2000). Fuzulî divânı. İstanbul: İnkilap ve Aka Yayınları.
• Güler, Z. (2006). Divan şiirinde peygamber hikayelerine telmihler. Malatya: Uğurel Matbaası.
• Harman, Ö. F. (2013). Yed-i beyza.TDV İslâm Ansiklopedisi (C.43 s.376,377). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karabey, T. (1991). Bosnalı Sabit. Sivas: Karacan Yayınları.
• Karaköse, S. (2017). Nev’î-zâde Âtaî divânı. Anakara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: http://ekitap. kultur turizm.gov.tr/tr-78354/divanlar.html 01/06/2022.
• Kavruk, H. (2001). Şeyhülislâm Yahyâ divânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Ankara: Erişim adresi: http: //ekitap. kulturturizm.gov.tr/tr-78354/divanlar.html 01/06/2022. Kurtoğlu, M. (2008). Urfalı Nâbî divânı. İstanbul: Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Kurtoğlu, O. (2017). Zatî divânı. Anakara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78354/divanlar.html 05/06/ 2022.
• Kurnaz, C. (1996). Hayali bey divan’ın tahlili. İstanbul: MEB, Yayınları.
• Kuşeyri, A. (2005). Kuşeyri risalesi. İstanbul: Tasin Yayınevi.
• Küçük, S. (1994). Bâkî divânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Ankara: Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr / tr-78354 /divanlar.html 01/06/2019.
• Macit, M. (2017). Nedim divânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/tr-78354/divanlar.html 05/06/2022.
• Okçu, N. Şeyh Galip divânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/tr-78354 /divanlar.html 01/06/2022.
• Öztürk, B. (2016) Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, Yaz, (16), 121-127. https://doi.org/10.17484/yedi.91734.
• Pürcevadî, N. (1998). Can esintisi-İslamda şiir metafiziği-. İstanbul.
• Pala, İ. (1995). Ansiklopedik divan şiir sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Pamukçu, E. (2003). Ud Yapımı ve Süslemeciliği. [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Bilimler Ana Bilim Dalı]. İzmir.
• Sofuoğlu, M. (1972). Sahih-i Müslim ve tercemesi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Tarlan, N. A. (2017). Fuzuli divanı şerhi. (9. bs.) Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tarlan, N. A. (1963). Necati divanı şerhi. http://otap.bilkent.edu.tr/archive/data/arch_txt/texts/a_necati1.html OTAP Yayınları.
• Taş, H. (2010). Vusulî divânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphâneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Ankara: Erişim adresi: http: //ekitap. kulturturizm. gov. tr /tr-78354/divanlar.html 05/06/2022.
• Türk Dili. (2017). Dil ve edebiyat dergisi, Kasım- Aralık, 767-768, Ankara.
• Uludağ, S. (1996). Tasavvuf terimler sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Yıldırım, A. (2006). Antakyalı Münif’in benzer iki gazelinin düşündürdükleri. İlmi Araştırmalar, (21), 193-205.
• Yıldırım, A. (2009). Kâmî divânı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yıldırım, A., Akdemir, A. (2013). Söz…bir…ateş… gazel çözümlemeleri. Malatya: Yılmaz Matbacılık.
• Walter G. Andrews. (2009). Şiirin sesi, toplumun şarkısı (6.bs.) İstanbul: İletişim Yayınları.