The Social Construction of Illness And Health: Control of Health And Body

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 483 - 499, 31.05.2025

Ümmet Erkan

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1545158

Öz

Social constructionism is an approach that emphasizes human consciousness and argues that human beings reach their own consciousness through social interaction with the external environment. This approach developed by Berger and Luckmann tried to overcome the dichotomy of structure and agent and focused on human actions. The concepts of illness and health are social constructions as well as medical phenomena. Illness and the experience of illness, pain and the experience of pain are different from each other. It would be a one-dimensional approach to analyze the disease by detaching it from its social context. Since the 1970s, the number of studies drawing attention to the social context of health and illness has increased. Thinkers such as Foucault, who was critical of the institution of health, argued that health is increasingly part of the aim of controlling society. With the medicalization of life, medicine has encircled human life and has become a part of strategies to control the human body. The aim of this article is to focus on the concepts of illness, health, medicine and body in the context of social constructionism, a sociological approach that focuses on the world of meaning of human beings, and to deconstruct medical knowledge.

Anahtar Kelimeler

Medicine , Social Construction , Illness , Health , Body

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Destekleyen Kurum

Destekleyen herhangi bir kurum yoktur.

Teşekkür

Herhangi bir kurum katkısı ve desteği yoktur.

Hastalık ve Sağlığın Sosyal İnşası: Sağlık ve Bedenin Kontrolü

Öz

Sosyal inşacılık, insan bilincine vurgu yapan ve insanın dış çevre ile kurduğu sosyal etkileşim yoluyla kendi bilincine ulaştığını savunan bir yaklaşımdır. Berger ve Luckmann tarafından geliştirilen bu sosyal yaklaşım yapı ve fail ikiliğini aşmaya çalışmış, insan eylemlerine ve onun sonuçlarına odaklanmıştır. Hastalık ve sağlık kavramları tıbbi bir olgu olduğu kadar sosyal bir inşadır. Hastalıkla hastalık deneyimi, ağrı ile ağrı deneyimi birbirinden farklıdır. Hastalığı sosyal bağlamından koparıp incelemek tek boyutlu bir yaklaşım olur. 1970’lerden itibaren sağlık ve hastalık konularının sosyal bağlamına dikkat çeken çalışmaların sayısı artmıştır. Sağlık kurumuna eleştirel yaklaşan Foucault gibi düşünürler, günümüzde gideren artan oranda, sağlığın toplumu kontrol etme amacının bir parçası olduğunu savunmuştur. Hayatın tıbbileştirilmesi ile beraber tıp, insan yaşamını çepeçevre kuşatmış, insan bedenini kontrol etme stratejilerinin bir parçası haline gelmiştir. Bu makalenin amacı sosyolojik bir yaklaşım olan ve insanın anlam dünyasına odaklanan sosyal inşacılık bağlamında hastalık, sağlık, tıp ve beden kavramlarına odaklanmak, tıbbi bilgiyi yapı söküme uğratmaktır.Sosyal inşacılık, insan bilincine vurgu yapan ve insanın dış çevre ile kurduğu sosyal etkileşim yoluyla kendi bilincine ulaştığını savunan bir yaklaşımdır. Berger ve Luckmann tarafından geliştirilen bu sosyal yaklaşım yapı ve fail ikiliğini aşmaya çalışmış, insan eylemlerine ve onun sonuçlarına odaklanmıştır. Hastalık ve sağlık kavramları tıbbi bir olgu olduğu kadar sosyal bir inşadır. Hastalıkla hastalık deneyimi, ağrı ile ağrı deneyimi birbirinden farklıdır. Hastalığı sosyal bağlamından koparıp incelemek tek boyutlu bir yaklaşım olur. 1970’lerden itibaren sağlık ve hastalık konularının sosyal bağlamına dikkat çeken çalışmaların sayısı artmıştır. Sağlık kurumuna eleştirel yaklaşan Foucault gibi düşünürler, günümüzde gideren artan oranda, sağlığın toplumu kontrol etme amacının bir parçası olduğunu savunmuştur. Hayatın tıbbileştirilmesi ile beraber tıp, insan yaşamını çepeçevre kuşatmış, insan bedenini kontrol etme stratejilerinin bir parçası haline gelmiştir. Bu makalenin amacı sosyolojik bir yaklaşım olan ve insanın anlam dünyasına odaklanan sosyal inşacılık bağlamında hastalık, sağlık, tıp ve beden kavramlarına odaklanmak, tıbbi bilgiyi yapı söküme uğratmaktır.

Anahtar Kelimeler

Tıp , Sosyal İnşacılık , Hastalık , Sağlık , Beden

Kaynakça

• Aktok, Ö. (2022). On the inevitable failure of social constructionism: The transcendental self-contradiction of an empty concept. Bursa Uludağ University Faculty of Arts and Sciences Journal of Philosophy. 21 (11), 232-259. Doi: 10.20981/kaygi.1076106.
• Andrews, T. (2012). What is social constructionism? Grounded theory review. 11, 39-46.
• Anselm, S. C. and Glaser G. B., (1975). Chronic illness and the quality of life. St. Louis, MO: C. V. Mosby.
• Arslan, H. (2007). Epistemik cemaat. Bir bilim sosyolojisi denemesi. 2. Baskı. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Aylin N. (2007). “Hastalığını sosyal inşası ve hastalık anlatıları: Meme kanseri örneği.”. İstanbul University Journal of Sociology. (18), 150-224.
• Aytaç, Ö. Ve Kurtdaş M. Ç. (2015). “Sağlık-hastalığın toplumsal kökenleri ve sağlık sosyolojisi”. Fırat University Journal of Social Sciences. 25 (1), 231-250.
• Barry, C., Victoria B., Kelly D. B., and Mark S. (2009). “Obesity metaphors: How beliefs about obesity affect support for public policy.” The Milbank Quarterly 87:7–47.
• Berger, P. L. and Luckmman, T. (1991). The social construction of reality. London: Penguin Group.
• Conrad, P. and Barker, K. K. (2010). “The Social construction of illness: Key insights and policy implications.”, Journal of Health and Social Behavior. 51(S), S67–S79. Doi: 10.1177/0022146510383495.
• Cirhinlioğlu, Z. (2012). Sağlık sosyolojisi. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Deleuze G. ve Guattari F. (1990). Kapitalizm ve şizofreni I-II. Ali Akay (Çev.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Duncan, M. C. (1994). The politics of women’s body images and practices:Foucault, the panopticon, and shape magazine. J. Sport Soc. Issues 18, 48–65. doi.org/10.1177/01937239401800.
• Elias, N. (2004). Uygarlık süreci I-II. 3. Baskı. Ender Ateşman (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Epstein, Steven. 1996. Impure science: AIDS, activism, and the politics of knowledge. Berkeley: University of California Press.
• Erkan, Ü. (2019). Gilles Deleuze felsefesinde temel kavramlar ve yeni toplumsal hareketler. OPUS International Journal of Society Researches, 13(19), 2627-2652. https://doi.org/10.26466/opus.589030.
• Erkan, Ü. (2022). “Siyasetin biyopolitikası: Beden, iktidar ve denetim”. Siyaset ve Postmodern Toplum İçinde. Rıdvan Şimşek ve Ekber Şah Ahmedi (Ed.). Bursa: Emin Yayıncılık.
• Frank, A. (1992). “Twin nightmares of the medical simulacrum: Jean Baudrillard and David Cronenberg.'' In W. Stearns and W. Chaloupka (eds.), Jean Baudrillard: The Disappearance of Art and Politics. London: Macmillan.
• Fayeraband, P. (1991). Yönteme hayır. Ahmet İnam (Tr.). İstanbul: Ara Yayıncılık.
• Freidson, E. (1970). Profession of medicine: A study of the sociology of applied knowledge. University of Chicago Press.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu. M. Ali Kılıçbay (Çev.). Ankara: İmge Yayıncılık.
• Foucault, M. (2002). Kliniğin doğuşu. Temel Keşoğlu (Tr.). İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin tarihi. 2. Baskı. Hülya Uğur Tanrıöver (Tr.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Galbin, A. (2014). An introduction to social constructionism. Social research reports, 26, 82-92.
• Giddens, A. (1991). Modernity and self-identity: Self and society in the late modern age. Cambridge: Polity Press.
• Goffman, E. (1986). Stigma. notes on the management of spoiled identity. London: Touchstone Book. Howson, A. and Inglis, D. (2001) “The body in sociology: tensions inside and outside sociological thought. The Editorial Board of The Sociological Review. Published by Blackwell Publishers.
• İllich, I. (2011). Sağlığın gaspı. Seha Sertabiboğlu (Tr.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaplan, M. (2016). “Kültürel bir inşa süreci olarak sağlık: Kavramsal ve tarihsel bir bakış”. Dört Öge. 5 (10), 11-18.
• Metin, A. ve Erdem R. (2019). “Sosyal Kontrol Aracı Olarak Tıp: Kavramsal Bir Çerçeve”. Journal of Health and Society. 29 (1), 3-12.
• Mouss, M. (1934). Les Techniques du Corps. Journal de Psychologie 32 (3-4). Reprinted in Mauss, Sociologie et Anthropologie 1936, Paris PUF. Reprinted in Sociology and Psychology: Essays by Marcel Mauss. 1979. (Trans. B Brewster). London: Routledge & Kegan Paul, 95-135.
• Okmeydan, S. B. (2017). “Postmodern kültürde gözetim toplumunun dönüşümü: Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a”. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology. 8 (30), 45-69. Doi: 10.5824/1309‐1581.2017.5.003.x
• Parsons, T. (1951). The social system. London: Collier Macmillan Limited.
• Sontag, S. (1978). Illness as metaphor. New York: Farrar, Straus and Giroux.
• Sæle OO, Sæther IK and Viig N.G. (2021). The ideal body: A social construct? Reflections on body pressure and body ideal among students in upper secondary school. Front. Sports Act. Living 3, 727502. Doi: 10.3389/fspor.2021.727502
• Scott, S. and Morgan, D., (1993), Body matters, London: Falmer Press.
• Shilling, C , (1993), The Body and social theory, London: Sage.
• Srnivasalu S., Selladurai M., vd. (2022). Cultural construction of health, diseases, illness, and healing: An empirical understanding of “pain culture” in India. Science Research. 10 (3), 52-63. Doi: 10.11648/j.sr.20221003.11.
• Turner, B. (1992). The body and society. SAGE Publications Ltd.