The Life and Works of Fakhruddin Iraki

Yıl 2020, , 136 - 144, 30.11.2020

Şeyhmus Orkin

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.823732

Öz

Fahruddîn-i İrâkî'nin Hayatı ve Eserleri

Öz

Bu çalışmada hicri 7. yüzyılın ünlü mutasavvıf şairlerinden olan Faḫruddîn-i ‘İrâḳî’nin hayatı, yazdığı eserler, eserlerinin tespit edilmiş yazma nüshaları ve tenkitli neşirleri incelenmiştir. ‘İrâḳî ile ilgili tenkitli neşir çalışmaları genellikle İran’da yapıldığından İran’da yayımlanmış olan neşirler tespit edilmiş bu neşirlerde kullanılan yazma nüshalar hakkında bilgi verilmiştir. Şairlerin yaşamlarını konu alan tezkirelerden ‘İrâḳî’nin hayatıyla ilgili malumatlar elde edebilmek için ilgili kaynaklar araştırılmış ve şairin kendi eserleri de onun yaşamına ışık tutacak noktaların tespit edilebilmesi amacıyla tetkik edilmiştir. Ulaşılan malumatlara göre şairin yaşamıyla ilgili en geniş bilginin bulunduğu Dîvân mukaddimesi, diğer tezkirelere ve yeni araştırmaların neredeyse tümüne kaynaklık etmiştir. İran’da, ‘İrâḳî’nin hem bütün eserlerini içerisinde barındıran külliyatın tenkitli neşirleri hem de sadece Dîvânı’nın tenkitli neşirleri azımsanmayacak sayıda yapılmıştır. Fakat Iṣṭılâḥâṭ-ı Sûfîye, Lema‘ât ve ‘Uşşâḳnâme Türkçeye tercüme edilmesine rağmen Dîvânı henüz yeterli ilgiyi görememiş, Türkçeye de tercüme edilmemiştir. Türkiye kütüphanelerinde ‘İrâḳî’nin eserlerinin birçok yazmasının bulunması da dikkat çekmiştir.

Anahtar Kelimeler

Iraki, Lemaat, Fahruddin Iraki, Iraki Divanı, Uşşakname

Kaynakça

• Adnan Karaismailoğlu, “Sâkînâme”, DİA, 36. Cilt, 2009, s. 14-15.
• Ahmet Ateş, İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1968.
• Ali Ekber Dihḫoda, Luġatnâme, İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran, Cilt X, Tahran, 1377hş., s.1698-1699.
• ‘Abdulḥuseyn Zerrînkûb, Dunbâle’i Custicû Der Taṣavvûf-i İran, Mueʾssese-i İntişârât-i Emîr Kebîr, Tahran, 1362hş.
• Dâryûş-i Ṣabûr, Âfâḳ-i Ġazel-i Farsî, Neşr-i Guftâr, Tahran, 1370.
• Devletşâh Semerkandî, Tezkiretu’ş-Şu‘ârâ, (tsh.), Edward Browne, İntişârât-i Esâṭîr, Tahran, 1382hş.
• Edward G. Browne, From Firdawsi to Sa‘di, Vol. II, Cambridge University Press, Cambridge, 1977.
• Ercan Alkan, “Hacı Bayrâm-ı Velî’nin İsteğiyle Yapılan Bir Tercüme: İnce Bedreddin ve Tercüme-i Lemaât’ı”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 2013, s. 57-73.
• Fahruddîn-i ‘İrâkî, Kullîyât-i Dîvân-i Şeyh Fahruddîn İbrahim-i Hemedânî Muteḫellis be ‘İrâkî, (haz.), Said Nefîsî, (haş.), Mahmut İlmî, İntişârât-i Cavîdân, 1377hş.
• Faḫruddîn-i ‘İrâḳî, Kullîyât-i Faḫruddîn-i ‘İrâḳî, (tsh.), Nesrin Muhteşem Ḫuzâ‘î, İntişârât-i Zevvar, Tahran, 1372hş.
• Fahreddîn-i Irâkî, Lemaât (Aşk Metafiziği), (çev.), Ercan Alkan, Hayykitap, İstanbul, 2012.
• Gurûhî Ez Nivîsendegân, Nigeriş Ber Âsâr-i ‘İrâḳî, (haz.), Seyyid Kemal Ḥâc Seyyid Cevâdî, Sâzmân-i Çâp ve İntişârât-i Vezâret-i Ferheng ve İrşâd-i İslâmî, Taran, 1376hş.
• Ġiyâs̱uddîn Bin Humâmuddîn Huseynî-yi Ḫᵛândmîr, Târîḫ-i Ḥabîbu'l-Esîr, Ḫayyâm, (ty.).
• Kâtib Çelebî, Keşfu'ẓ-Ẓunûn, II, Dârû İḥyâu't-Turâs̱il 'Arabî, Beyrut, (ty.).
• Muhammed Eḫter Çîme, Maḳâm-i Şeyḫ Faḫruddîn-i ‘İrâḳî der Taṣavvuf-i İslamî, Merkez-i Taḥḳîḳât-i Farsî-yi İran ve Pakistan, İslamabad, 1994.
• Muhammed Rıża Şefi‘î-yi Kedkenî, Ḳelenderiyye Der Târîḫ, İntişârât-i Suḫen, Tahran, 1386hş.
• Nureddîn ‘Abdurrahman Câmî, Nefaḥâtu’l-Uns Min Ḥażarâti’l-Ḳuds, (tsh.), Maḥmûd ‘Abidî, İntişârât-i İṭṭilâ‘ât, Tahran, 1375hş.
• Nurettin Bayburtlugil, “Istılâhât-ı Ehl-i Tasavvuf”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 3, İstanbul, 1985.
• Orhan Bilgin, “Fahreddîn-i Irâki” DİA, XII. Cilt, 1995, s. 84-86.
• Sa‘îd Nefîsî, Târîḫ-i Naẓm ve Nesr Der İran ve Der Zebân-i Farsî, I. cilt, İntişârât-i Furûġî, 1363hş.
• Şemsuddîn Ahmet Eflâkî El-‘Arifî, Menâḳibu'l-'Arifîn, (tsh.), Tahsin Yazıcı, Dunya-yi Kitâb, Tahran,1362hş.
• Zebihullah Safâ, Tarih-i Edebiyat-ı İran. Tahran, 1991, s.1711.