The Role of France on The Syrian-Turkish Foreıgn Policy in The Single Party Period

Yıl 2021, , 395 - 401, 29.11.2021

Pakize Çoban Karabulut

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.969794

Öz

Turkey had governed all relations with Syria via France since Syria, in 1920, was accepted as the French mandate in the San Remo Conference. During this period, France became Turkey’s southern neighbor with the 1921 Ankara Agreement. With the collapse of the Ottoman Empire in the First World War, the relations of France with the Ankara Government resumed during the National Struggle on the southern front. With the successful completion of the National Struggle, economic and political relations with France have continued since 1923 according to the provisions of the Lausanne Peace Treaty. France had created an ethnic and religious fragmented structure in domestic politics through provocations in Syria and had prevented Syria to establishing good relations with its neighbors in foreign policy. France's propaganda related to revive the Ottoman Empire of Turkey and further provocations of the Kurds and Armenians in the country, even Druze and Maronite, prevented Syria following to an effective political and economic policies
In this study, in the single-party period, the role of France in Turkey and Syrıa’s political and economic relations were discussed over the archival sources in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Turkey, One-Party Period, Foreign Policy, Syria, France

Tek Parti Döneminde Suriye-Türkiye Dış Politikasında Fransa'nın Rolü

Öz

Suriye’nin 1920 San Remo Konferansı’nda Fransa’nın mandası kabul edilmesi ile Türkiye, Suriye ile olan tüm ilişkilerini Fransa aracılığıyla yürütmüştür. Bu süreçte Fransa 1921 Ankara İtilafnamesi ile Türkiye’nin güney komşusu olmuştur. Fransa ile ilişkiler, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin dağılmasının ardından Millî Mücadele döneminde Ankara Hükümeti ile güney cephesinde tekrar başlamıştır. Millî Mücadelenin başarıyla tamamlanması sonucu Fransa ile Lozan Barış Antlaşması hükümlerine göre 1923’ten itibaren ekonomik ve siyasî ilişkiler devam etmiştir. Fransa, Suriye’de iç politikada etnik ve dinî yönden parçalanmış bir yapı meydana getirdiği gibi; dış politikada da Suriye’nin komşularıyla iyi ilişkiler kurmasına engel olmuştur. Fransa’nın Türkiye üzerinden Osmanlı Devleti’ni canlandıracağı ile ilgili propagandaları, ülkedeki Kürtleri ve Ermenileri kışkırtması Suriye’nin etkin bir siyasî ve ekonomik politika takip etmesini engellemiştir.
Çalışmada tek parti döneminde Türkiye ve Suriye’nin siyasi ve ekonomik ilişkilerinde Fransa’nın rolü Türkiye’deki arşiv kaynakları üzerinden tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Tek Parti Dönemi, Dış Politika, Suriye, Fransa

Kaynakça

• BCA (Türkiye Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Bakanlığı): BCA, 030.10.0.0/262.764.11, 03.02.1923.-BCA, 030.10.0.0/6.32.27, 24.11.1923.-BCA, 030.10.0.0/101.654.1, 02.11.1924.-BCA, 030.18.1.2/10.36.3, 27.07.1924.-BCA, 030.18.1.2/15.61.1, 20.09.1925.-BCA, 030.10.0.0/86.567.7, 29.11.1928.-BCA, 030.18.1.2/12.42.9, 21.06.1930.
• BCA, 030.18.1.2/14.65.9, 08.10.1930.-BCA, 030.10.0.0/263.770.8, 08.03.1932.-BCA, 030.10.0.0/237.599.19, 12.05.1932.-BCA, 030.18.1.2/47.54.16, 01.08.1934.-BCA, 030.18.1.2/38.55.11, 07.08.1933.-BCA, 030.18.1.2/65.46.12, 02.06.1936.-BCA, 030.18.1.2/68.74.1, 04.09.1936.-BCA, 030.18.1.2/77.64.4, 07.07.1937.
• BCA, 030.18.1.2/77.36.11, 05.05.1937.-BCA, 030.18.1.2/73.29.18, 12.04.1937.-BCA, 030.10.0.0/259.746.6, 08.06.1937.-BCA, 030.10.0.0/259.741.8, 12.06.1932.-BCA, 030.10.0.0/263.771.5, 02.04.1934.-BCA, 030.10.0.0/51.332.2, 21.03.1939.-BCA, 030.10.0.0/109.722.15, 18.04.1939.-BCA, 030.10.0.0/265.788.21, 07.10.1939.
• BCA, 030.10.0.0/265.791.31, 17.01.1942.-BCA, 030.10.0.0/265.792.45, 15.03.1947.-BCA, 030.1.0.0/.406.13, 02.07.1947.-BCA, 030.10.0.0/131.941.4, 22.08.1947.-BCA, 030.10.0.0/206.406.17, 18.11.1928.-BCA, 030.18.1.2/14.46.17, 26.07.1925.-BCA, 030.18.1.2/23.14.19, 09.03.1927.-BCA, 030.10.0.0/259.741.23, 22.11.1932.
• TBMM ZC, 3. Cilt/6. Dönem 23.06.1939-TBMM ZC, 3. Cilt/6. Dönem 30.06.1939, Cumhuriyet Gazetesi
• Ada, S. (2013). Türk-Fransız İlişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Arslan, S. (2016). Geleneksel Türk Dış Politikası Bağlamında Türkiye’nin Suriye Krizine Yaklaşımına Bir Bakış. Turkısh Studies Dergisi, 11(13), 1-96.
• Ayrancı, Z. Ş. (2006). Türkiye Suriye İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Bakır, A., & Pekin, S. (2019). Kuzey Suriye’deki Türkmen Yerleşimlerinin Çağdaş Tarihi ve Stratejik Altyapısı Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 123(242), 89-130.
• Bilgenoğlu, A. (2007). Osmanlı Devleti’nde Arap Milliyetçi Cemiyetleri. Antalya: Yeniden Anadolu ve Rumeli Mudafaa-i Hukuk Yayınları.
• Bilgin, M. S. (2018). Türkiye-Suriye İlişkilerinin Tarihsel Arka Planı (1918-2002). Suriye: Tarih, Siyaset, Dış Politika. (Ed: H. M. Eravcı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Budak, Â. (2020). Hatay Sorununun İzmir Basınına Yansımaları (1936-1939). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Cingöz, İ. (2018). Türkiye-Suriye İlişkilerinin Dönüşümü Arap Baharı ve Hatay Faktörü. Ankara: Yade Akademik Yayınları.
• Çeviker, A., & Küçükbiltekin, H. (2011). Fransız Mandası Döneminde Suriye’nin Ekonomik Yapısı ve Türkiye ile Ticari İlişkileri. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 3(2), 1-12.
• Dağıstan, A., & Sofuoğlu, A. (2004). Sancak’ta Fransız ‘Mandat’ Yönetimi ve Türkiye. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XX(60), 687-704.
• Demir, Y. (2013). Fransa’nın Yakındoğu Politikaları Suriye ve Hatay. İstanbul: Mostar Yayınları.
• Demirel, A. (2019). Ortadoğu’da Fransız Emperyalizmi: Fransız Manda Yönetimi Döneminde Suriye (1920-1946). Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(1), 69-89.
• Eravcı, H. M. (2018). Osmanlı’dan Bağımsızlığa Suriye Nusayriliği. Suriye: Tarih, Siyaset, Dış Politika, (Ed: H. M. Eravcı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Açık, E. H. (2008). Geçmişten Günümüze Türkiye Fransa İlişkileri. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Geçer, A. (2014). Hatay Ermeni Olaylarında Fransa’nın Rolüne Dair Birkaç Belge. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, XXXV(35), 151-164.
• Hathaway, J. (2016). Osmanlı Hâkimiyetinde Arap Toprakları. (çev. Gül Çağalı Güven). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İslam, İ. (2004). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Çukurova Sosyo-Ekonomik Bir Değerlendirme. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XX(58), 47-64.
• Kılınçkaya, M. D. (2008). Osmanlı Yönetimindeki Topraklarda Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Suriye. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Koyuncu, A. A. (2018). Kuruluşundan Arap Baharına Suriye Milliyetçilik ve Ulus İnşası. İstanbul: Sude Yayınları.
• Kurtoğlu, M. (2014). Eski Dünyaya Seyahat Suriye-Ürdün-Mısır. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Küçükvatan, M. (2011). Soğuk Savaşın Türk Dış Politikasına Etkileri ve 1957 Türkiye-Suriye Bunalımı. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10(23), 73-91.
• Lewis, B. (2006). Uygarlık Tarihinde Araplar. İstanbul: Pegasus Yayınları.
• Lutskiy, B. (2011). Arap Ülkelerinin Yakın Tarihi 16. Yüzyıldan 20 Yüzyıla. (çev. Turan Keskin). İstanbul: Yordam Kitap.
• Okur, M. A. (2009). Emperyalizmin Ortadoğu Tecrübesinden Bir Kesit: Suriye’de Fransız Mandası. Bilig, 48, 137-156.
• Öney, C. (2019). Osmanlı Suriyesi’nde Misyonerlik Faaliyetleri. İstanbul: Maarif Mektepleri Yayınları.
• Öztürk, G., & Nakiboğlu, A. (2019). Ticaret Mecmuasına Göre Suriye’nin İktisadi Yapısına Genel Bir Bakış (1925). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı, 230-235.
• Öztürkci, A. (2016). Suriye’nin Bağımsızlığına Türkiye’nin Bakışı. History Studies, 8(3), 111-133.
• Payaslı, V. (2013). Sancak’tan Vilayet’e Hatay (1921-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Polat, Ü. G. (2019). Türk-Arap İlişkileri Eski Eyaletler Yeni Komşulara Dönüşürken (1914-1923). İstanbul: Kronik Yayınları.
• Saray, M. (2006). Türkiye ve Yakın Komşuları. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Şahin, M. (2010). Türkiye’nin Ortadoğu Politikası: Süreklilik ve Değişim. Akademik Ortadoğu, 4(2), 9-22.
• Umar, Ö. O., & Yenisu, M. (2020). Gizli Antlaşmalar Çerçevesinde San Remo Konferansı’nda Ortadoğu’yu Şekillendirme Çabaları. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXXVI(101), 29-70.
• Yakut, K. (2005). Arap Dünyasının Hatay Devleti’nin Kurulmasına Karşı Tavrı ve Türk-Arap Muhadeneti (Dostluk) Cemiyeti. Atatürk araştırma Merkezi Dergisi, XXI(62), 775-820.
• Yamaç, M. (2018). Fransız Diplomatik Belgelerinde Türkiye-Suriye Sınır Sorunu (1918-1940). Belleten, LXXXII(295), 1153-1184.
• Yılmaz, Y. (2018). Mondros’tan Ankara Anlaşması’na İskenderun Sancağı’nın Durumu, İşgallere Karşı Mustafa Kemal Paşa’nın Tepkisi ve Tayfur (Sökmen) Bey’in Faaliyetleri (1918-1921). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 378-403.
• Yorulmaz, Ş. (1998). Fransız Manda Yönetimi Döneminde İskenderun Sancağı Hatay’ın Sosyo Ekonomik ve Siyasal Durumuna İlişkin Bazı Kayıtlar 1918-1939. Atatürk Yolu Dergisi, Sayı, 6(22), 231-259.
• Tüylü Turan, E. (2017). Ulus ve Cumhuriyet Gazetelerine Göre Hatay Sorunu ve Hatay’ın Anavatana Bağlanması. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 2(1), 284-312.