20. Yüzyılın Başlarında Muş Bulanık’ta Ermeni Olayları

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 56 - 66, 27.11.2017

İrşad Sami Yuca , Eda Yuca

Öz

19. yüzyılın ilk yarsından
başlamak suretiyle Osmanlı İmparatorluğunda gayr-i müslim tebaadan olanlar
milliyetçi ve hürriyetçi fikirlerin etkisi altında bağımsızlık için siyasi,
kültürel ve askeri yöntemlere başvurmuşlardır. Osmanlı’nın gayr-i müslim tebaası
içerisinde önemli bir kitleyi teşkil eden ve Anadolu coğrafyasında dağılmış bir
popülasyona sahip olan Ermeniler de 19. yüzyılın ikinci yarsının sonuna doğru
ayrılıkçı hareketlere girişmişlerdir. Bu süreçte birçok istenmeyen olaylar
tarih tarafından müşahede edilmiştir. Sonuç olarak 20. yüzyılın başlarına
gelindiğinde taşra birimlerde yaşayan Ermeniler ve Müslüman tebaadan özellikle Türkler
ve Kürtler karşı karşıya kalmışladır. Bu karşı karşıya gelinmenin Anadolu’nun
dâhilinde birçok bölgede istenemeyen olayların yaşanmasına neden olunacağı gibi
Muş Bulanık çevresinde de bu tür olaylara tanıklık edilecektir. Bu çalışmada,
Osmanlı arşiv vesikalarına dayanılarak Bulanık çevresinde 20. yüzyılın
başlarında yaşanan bazı Ermeni olaylarının bir değerlendirmesi yapılacaktır.    

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Ermeniler, Kürtler, Milliyetçilik

Kaynakça

• BOA. DH. EUM. EMN. 72/31-19.
• BOA. DH. EUM. EMN. 72/31-26.
• BOA. HR. SYS. 2872/2, Belge No: 75-91, 103-106, 11-113, 163-166.
• BOA., DH. EUM. EMN. 72/31, Belge No: 5
• BOA., DH. TMIK. M. 5/35 Belge No: 2
• BOA., DH. TMK-M. 72/70 Belge No: 1
• BOA., HR. SYS. 2853/46, Belge No: 1/1
• BOA., HR. SYS. 2872/4, Belge No: 100-113.
• BOA., HR.SYS.2853, Belge No: 1/2
• BOA., Y. PRK. ASK. 108/48 Belge No: 1.
• BOA., Y. PRK. UM. 32/23, Belge No: 5.
• BOA., Y. PRK. UM. 32/23, Belge No: 9
• BOA., Y. PRK. UM. Belge No: 8
• DH. EUM. EMN. 72/31, Belge No: 1, 14, 19, 21, 24, 26.
• AHMAD, Feroz. Bir Kimlik Peşinde Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
• ANADOL, Cemal. Tarihin Işığında: Ermeni Dosyası, Turan Kitabevi, İstanbul, 1982, s. 19.
• BURAK, Durdu Mehmet. “Lozan’da Ermeni Meselesi Tartışmaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 62, Cilt: XXI, Ankara, 2005, ss. 545-567.
• DILXERİ, M. Kewe. “Kop/Bulanık Tarihsel Bir Bakış”, Bilican Haber, 28 Nisan 2013, (Erişim Tarihi: 1.07.2015)http://www.Bulanik.Gov.Tr/Default_B0.Aspx?Content=199.
• Dış Politika Enstitüsü; Dokuz Soru ve Cevapta Ermeni Sorunu, Ankara 1983.
• GÜNDÜZ, Ahmet. “19. Yüzyıl Osmanlı Reformlarında Etkili Olan Sosyal, Ekonomik, Politik Ve Askeri Faktörler”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı: 9, Bahar 2006, ss. 1-16.
• HALAÇOĞLU, Yusuf. Ermenilerin Suriye’ye Nakli: Sürgün Mü, Soykırım Mı? Belgeler, ATO Yayınları, Ankara, 2004.
• KARADENİZ, Yılmaz. “Muş Sancağı'nda Ermeni Mezalimi (1915-1918)”, History Studies, Cilt: 2, Ortadoğu Özel Sayısı, 2010, ss. 183-198.
• KARPAT, Kemal H., Osmanlı Nüfusu: 1830-1914, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
• KARPAT, Kemal H., Osmanlıdan Günümüze Kimlik Ve İdeoloji, Timaş Yay., İstanbul, 2009.
• KIRMIZI, Abdülhamit. “Son Dönem Osmanlı Bürokrasisinde Ermeniler”, Eraren Ermeni Araştırmaları, Sayı: 8, Kış 2003, ss. 137-152.
• KODAMAN, Bayram. Ermeni Macerası (Tarihi Ve Siyasi Bir Değerlendirme), Isparta, 2001.
• KÜRKÇÜOĞLU, Erol. “Tarihi Süreçte Selçuklu-Ermeni İlişkileri”, Ermeni Araştırmaları Türkiye Kongresi, Ankara, 20-21 Nisan 2002
• MEMİŞ, Ekrem. “Ermenilerin Kökeni Ve Geçmişten Günümüze Türk-Ermeni İlişkileri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, Haziran 2005, ss. 2-11.
• MEMİŞ, Ekrem., Köstüklü, Nuri. Yeni ve Yakın Çağda Türk Dünyası, 3. Baskı, Konya 2002.
• Muş Almanağı, Transkripsiyon: Güven Aykan, Muş, 2010.
• ORTAYLI, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yayınları, İstanbul, 1995.
• ÖZDEMİR, Hikmet., Çiçek, Kemal. vd., Ermeniler, Sürgün ve Göç, Ankara, 2004.
• PRICE, M. Philips. Türkiye Tarihi: İmparatorluktan Cumhuriyete Kadar, Ararat Yayınevi, İstanbul, 1977.
• ŞIHALİYEV, Emin Arif. “Ermenilerin Kimliği Ve Büyük Ermenistan Efsanesi (Rus Ve Ermeni Kaynaklarına Göre)”, OTAM, Sayı: 17, 2005, ss. 1-13. YARAR, Hülya. “Ermeniler Ve Türk-Ermeni İlişkileri”, OTAM, Sayı: 13, 2002, ss. 35-57.
• YILDIZ, Muhammet. “Batılı Güçlerin Ermeni Politikaları”, RTEÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, 2015, ss. 11-20.
• ZÜRCHER, Erik Jan. Savaş, Devrim Ve Uluslaşma: Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi 1908-1928, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2009.