Türk Devletinin Devrimsel Dönüşümüne Katkı: II. Meşrutiyet Dönemi Dini Muhalefet

Yıl 2018, Cilt 2, Sayı 1, 18 - 30, 15.05.2018

Mehmet UĞRAŞ

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.422237

Öz

Meşrutiyet dönemi Osmanlı hanedanının siyasal iktidarının son demlerini yaşadığı devirdir. Bu dönemde siyasal iktidarın dönüşümünü sağlayan bir çok parametre bulunmaktadır. Sebepleri ikiye ayırabiliriz: Dışşsal ve içsel. Dışsal sebepler genel olarak konjonktürle ilgilidir. İçsel sebepler ise bir iktidar-direniş diyalektiği çerçevesinde değerlendirilmelidir. Garip bir şekilde II. Abdülhamid’in iktidarını bitiren direnç, bir çeşit dini muhalefet araçlarıydı. Bu minvalde ittihatçı ulema oldukça etkin bir rol üstlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dini muhalefet, reformist ulema, II. Meşrutiyet, iktidar ilişkileri, toplumsal ikitdar

Kaynakça

• Akkurt, Halil (2014), “Anadolu’da İttihat ve Terakki Cemiyeti (1906-1912): Genel Bir Çerçeve”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2014, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:2, 14: 279-304.Albayrak, Sadık (2014), Son Devrin İslam Akademisi ‘Dâru’l Hikmeti’il İslâmiye’, İstanbul: İz Yayıncılık.Barbalet, J. M. (1985), Power and Resistance, The British Journal of Sociology, Vol. 36, No.4, pp. 531-548.Berkes, Niyazi (2011), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Bozarslan, Hamit (2015), İmparatorluktan Günümüze Türkiye Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.Cengiz, Halil Erdoğan (2012), Enver Paşa’nın Anlıları, İstanbul: İş Bankası Yayınları.Çavdar, Tevifk (1991), İttihat ve Terakki, İstanbul: İletişim Yayınları.Çeğin, Güney (2014), “Erken Cumhuriyet Döneminde Rejimin Militarist Özerkliği, Der. Güney Çeğin, İbrahim Şirin, Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları içinde, İstanbul: İletişim Yayınları.Gencer, Bedri (2014), İslam’da Modernleşme (1839-1939), İstanbul: Doğu Batı Yayınları.Gürer, Ahmet Şamil (2010), “İttihat ve Terakki’nin Bir Fırka Şeyhülislamı Arayışı ve Musa Kazım Efendi’nin Şeyhülislamlığa Getirilişi”, Turkish Studies, Volume 5/4, pp. 1186-1206.Heper, Metin (2012), Türkiye’de Devlet Geleneği, İstanbul: Doğu Batı Yayınları.Kansu, Aykut (2016), İttihatçıların Rejim ve İktidar Mücadelesi 1908-1913, İstanbul: İletişim Yayınları.Kara, İsmail (1998), “Ulema-Siyaset İlişiklerine Dair Önemli Bir Metin: Muhalefet Yapmak Muhalefete Katılmak”, Divan Dergisi, S.1, s. 1-25.Kara, İsmail (1999), “Ulema-Siyaset İlişkilerine Dair Metinler II: Ey Ulema Bizim Gibi Konuş!”, Divan Dergisi, S.2, s. 65-134.Kara, İsmail (2014), İslamcıların Siyasi Görüşleri I, İstanbul: Dergah Yayınları.Karakaş, Mehmet (2007), Türk Ulusçuluğunun İnşası, Ankara: Elips Yayınları.Karasipahi, Sena (2009) “Comparing Islamic Resurgence Movements in Turkey and Iran”, Middle East Journal, Vol. 63, No. 1, pp. 87-107.Kaya, Gökhan (2015), “Eleştirel Söylem Tutumundan Karşıt Kamusal Alan Yaratmaya Geçiş: İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin II. Abdülhamit’e Muhalefeti”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 48, Sayı 2, Haziran 2015, s. 73-103.Kayalı, Kurtuluş (2017), “Son Dönem Yerli Sosyal Bilimler Çalışmalarında 1908 Devrimi’nin Tahlili”, 100. yılında Jön Türk Devrimi içinde, Haz. Sina Akşin, Sarp Balcı, Barış Ünlü, İstanbul; Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.Küçük, Yalçın (1984), Aydın Üzerine Tezler -2, Ankara: Tekin Yayınevi.Mann, Micheal (2012), İktidarın Tarihi, Cilt 1, çev.Ali Rıza Güngen, Gülben Şaş…, Ankara: Phoenix Yayınevi.Mardin, Şerif (2000), “Tanzimattan Sonra Aşırı Batılılaşma”, Ed. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme içinde, İstanbul: Alfa Yayınları.Meriç, Cemil (1983), “Batılaşma”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.234-238.Musa Kazım Efendi (1908), “Hürriyet, Müsavat”, Sırat-ı Müstakim Mecmuası Meşrutiyetten Cumhuriyete Yakın Tarihimizin Belgesi 1 içinde, İstanbul: Bağcılar Belediyesi Yay.Mustafa, Nevin Abdülhalık (2001), İslam Siyaset Düşüncesinde Muhalefet, Çev. Vecdi Akyüz, İstanbul: Ayışığı Kitapları.Özdenören, Rasim (2016), Gül Yetiştiren Adam, İstanbul: İz Yayıncılık.Scoot, J. C. (2014), Tahakküm ve Direniş Sanatları, Çev. Alev Türker, İstanbul: Ayrıntı yayınları.Şahiner, Necmeddin (2013), Bilinmeyen Taraflarıyla Bediüzzaman Said Nursi, İstanbul: Nesil Yayınları.Şeker, Fatih (2013), Osmanlı İslam Tasavvuru, İstanbul: Dergah Yayınları.Tunaya, Tarık Zafer (1998), Hürriyetin İlanı: İkinci Meşrutiyetin Siyasi Hayatına Bakışlar, İstanbul: Cumhuriyet Kitap.Uludağ, Süleyman (2012), İslam Düşüncesinin Yapısı: Selef, Kelam, Tasavvuf, Felsefe, İstanbul: Dergah Yayınları.Yücel, Yiğit (2014), “İttihat ve Terakki Fırkası İçinde Parti İçi Muhalefet; Hizb-i Cedit Hareketi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIV/28 (2014-Bahar), s.103-125.Zürcher, Erik Jan (2005), Savaş, Devrim ve Uluslaşma Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi (1908-1928), Çev. Ergün Aydınoğlu, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.