An Evaluation About The Fire That Broke Out in Istanbul On 17 July 1718 (18 Shaban 1130) Night and The Conmpensation of İts Damage

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 97 - 114, 30.11.2020

Rümeysa Kars

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.673002

Öz

Osmanlı İstanbulu’nda 18 Şaban 1130 (17 Temmuz 1718) Gecesi Meydana Gelen Yangın ve Yol Açtığı Hasarın Telafisi Hakkında Bir Değerlendirme

Öz

İstanbul, Asya ve Avrupa kıtaları arasında köprü vazifesi gören bir şehirdir. Tarih boyunca birçok medeniyete beşiklik ettiği gibi, birbirinden farklı kültürlere de ev sahipliği yapmıştır. Farklı medeniyetlerin birbiri ardına yaşadığı bir kentte o medeniyete ait kültürel katmanların izlerini taşıyan mekanlar, kente başka bir zenginlik katmaktadır. Bu kültürel arka planın muhafazası için kültürel mirasın nesillere nakli hususu da dikkate şayandır. Ancak bir takım etkenler bilhassa da afetler bu birikimin zarar görmesine hatta çoğunlukla yok olmasına sebebiyet vermektedir. İstanbul halkı, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinden tevarüs eden kültürel birikiminin muhafazası hususunda doğal afetlerden ve bilhassa da insan kaynaklı afet olarak nitelendirebileceğimiz yangınlardan çok çile çekmiştir. Bilhassa Osmanlı döneminde çıkan yangınların bazılarının gerçek bir felaket halini aldığı kaynaklardan anlaşılmaktadır.
XVIII. Yüzyılın başlarında zuhura gelen ve verdiği zarar dolayısıyla doğal bir afete dönüşen İstanbul yangınında birçok ev, dükkan yanarak kullanılamaz hale gelmiştir. Yollanan hükümler genelde ahaliye ev ve dükkan yapımında kolaylık sağlanması, yangın sonrası ev yapımı için gerekli olan malzemeyi yüksek fiyattan satmak isteyen muhtekirlerden korunması ve kaybolan değerli eşyaların bulundurulmasına yöneliktir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Kültür, Medeniyet, Afet, Yangın

Kaynakça

• BOA,(MD),nr.124,128. Adıvar,A.(1982), Osmanlı Türkleri’nde İlim, Remzi Kitabevi, İstanbul. Ayvansarayi Hüseyin Efendi , Ali Satı Efendi , Süleyman Besim Efendi, (2001), Hadikatü'l-Cevami / İstanbul Camileri ve Diğer Dini-Sivil Mimari Yapılar, derleyen, Ahmet Nezih Galitekin, İşaret Yayınları. Cezar,M.(1963) “Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Afetler”, Türk San‘atı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, İstanbul, I, ss. 327-414. Danişmend, İ. H., İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi,IV, İstanbul, 1972. Demirtaş, M.((2004). XVI. Yüzyılda Meydana Gelen Tabii Afetlerin İstanbul’un Sosyal ve Ekonomik Hayatına Etkilerine Dair Bazı Misaller. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 37-50. İnalcık, H.(2001), İstanbul, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 23.,TDV İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul,ss.220-239. Kılıç,O.(2007), Ocaklık, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 33.,TDV İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, ss.317-320. Kömürcüyan, E.Ç.(1988), İstanbul Tarihi, XVII. Asırda İstanbul, çev. Hrand D. Andreasyan, K. Pamukciyan (yeni notlarla haz.), İstanbul: Eren Yayınları. Kuban, D.(1994), Ev Mimarisi, İstanbul Ansiklopedisi, C.3, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul. Kuzucu, K.(1999), Osmanlı Başkentinde Büyük Yangınlar ve Toplumsal Etkileri, Osmanlı, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, c. 5, ss. 687-699. Kuzucu, K.(2000), İstanbul Konut Mimarisinin Şekillenmesinde Yangınların Rolü: Ahşaptan Kagire, İstanbul Dergisi, İstanbul, ss. 41-49. Mantran, R.(1991), 16. ve 17. Yüzyıllarda İstanbul’da Gündelik Hayat, çev. M. A. Kılıçbay, İstanbul. Ortaylı, İ.(1986), İstanbul’dan Sayfalar, Hil Yayınları, İstanbul. Ökten S. ve Aynur Can (2002), Fetihten Günümüze İstanbul Kent Mekanının Oluşumu, Türkler 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ss.540-567. Özcan, A.(1992), Bostancı, DİA, C.6, TDV İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 308-309. Özcan ,A.(2009), Sekban, DİA,C.36, TDV İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 326-328. Özkaya, Y.(2002), Kaymakam, DİA, C.25, TDV İslam Araştırmaları Merkezi,İstanbul, ss.84-85. Raşid Mehmed Efendi,(1282), Tarih-i Raşid, c. I, II, III, IV, V, İstanbul. Schneider, A. M.(1941), “Brände in Konstantinopel”, ByzantinischeZeitschrift, Münih,c. XLI. Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa,(1928), Silahdar Tarihi, I-II, Devlet Matbaası, İstanbul. Şahin, C. ve Sipahioğlu, Ş. (2007). Doğal Afetler ve Türkiye. Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık. Turoğlu, H. (2011). İstanbul’da Meydana Gelen Sel ve Taşkınlar. Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel içinde (ss.411-430). İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları. Ürekli,F.(2010), Osmanlı Döneminde İstanbul’da Meydana Gelen Âfetlere İlişkin Literatür, TALID, 8(16), ss.101-130. Yavuz, M.(2002), 19. yy’daki Bazı Doğal Afetler ve Osmanlı Yönetimi, Türkler 13, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ss.762-771. Zachariadou, E. A. (2001). Doğal Afetler: Fırsat Anları. Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler (E. Zachariadou Ed.) içinde (ss. 6-10). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları