Timurlularda Rüşvet

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 2 - 8, 27.05.2021

Hasan Taşkıran

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.920657

Öz

Meşru olmayan veya kanunsuz yollarla bir iş veya kazanç sağlamak için bir kimseye para veya mal eklinde çıkar sağlamak manasına gelen rüşvet, tarihsel süreç içeresinde birçok toplumda veya devlette görülen önemli bir olgudur. Birçok Türk devletinde görülen rüşvet olayları geniş bir coğrafyaya hükmetmiş olan Timurlu devletinde de yoğun olarak yaşanmıştır. Timurlularda devletin genişlemesi ve büyümesiyle doğru orantılı olan rüşvet hadiseleri daha çok mali bürokrasinin en üst sınıfı olan vezirler arasında yaygındı. Vezirler, haksız yollarla rüşvet alıp veya kanunsuz haraç toplayıp yolsuzluk yapmaktaydılar. Ancak rüşvet alan bürokratlar, öncelikle yargılanıp görevlerinden azledilmekteydiler. Sonra rüşvet ve yolsuzluk suçu kesinleşenler ya öldürülmekteydiler yâda hapse atılmaktaydılar. Bu çalışma, Timurlu devletinde rüşvet ve yolsuzluk yapan bürokratların tespitini yaparak bu eylemlerinin sonucunda almış oldukları cezaları incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Timurlular, Vezir, Rüşvet, Yolsuzluk

Bribery in the Timurids

Öz

Bribery, which means benefiting a person in the form of money or property in order to gain a job or gain through illegitimate or illegal means, is an important phenomenon seen in many societies or states in the historical process. Bribery cases seen in many Turkish states were also experienced intensely in the Timurid state, which ruled a wide geography. The bribery, which were directly proportional to the expansion and growth of the state in the Timurids, were more common among the viziers, the highest class of the financial bureaucracy. Viziers were committing corruption by unfairly taking bribes or collecting illegal extortion. However, bureaucrats who took bribes were first tried and dismissed from their duties. Later, those whose crimes of bribery and corruption were finalized were either killed or imprisoned. This study identifies the bureaucrats who committed bribery and corruption in the Timurid state and examines the penalties they received as a result of these actions.

Anahtar Kelimeler

Timurids, Vizier, Bribery, Malpractice

Kaynakça

• Aka, İ. (2014). Timur ve Devleti. Ankara: TTK Yayınları. Alan, H. (2005). Timurlularda Vezirlik Müessesesi. XIV. Türk Tarih Kongresi Bildirileri. Ankara: TTK Yayınları, 1/97-106.
• Alan, H. (2015). Timurlu Kurumu Olarak Nüvisendegan-ı Tacik (Vezirlik). XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri. İstanbul: İBB Yayınları, 2/223-244.
• Ando, S. (1992). Timuridische Emire nach dem Muʿizz al-ansāb. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
• Avnullahi, S. Â. (1387). Târîh-i Pansed Sale Tebriz ez Ağez-i Devre-yi Moğulan ta Payan Devre-yi Safevian. Tahran: İsnad-ı Emir Kebir.
• Ca’ferî b. Muhammed el-Hüseynî (2011). Târîh-i Kebîr (Tevârîh-i Enbiyâ ve Mülûk). (çev. İsmail Aka). Ankara: TTK Yayınları.
• Fasih Ahmed b. Celaleddin Muhammed Havafi (1339). Mücmel-i Fasihi (777-849). C. 3. (haz. Mahmud Ferruh). Meşhed: Çap-ı Tus.
• Gazi Zahirüddin Muhammed Babur (1970). Baburnâme, Babur’un Hâtıratı. C. 2. (çev. Reşit Rahmeti Arat). İstanbul: MEB Basımvi.
• Hâfız-ı Ebrû (1380). Zübdetü’t-Tevârîḫ. C. 2, 3, 4. (neşr. Kemal Hâc Seyyid Cevadi). Tahran: Vizâret-i Ferheng ve İrşad-i İslâmî.
• Hândmîr (1355). Düstûrü’l-vüzerâʾ. (Nşr. Saîd-i Nefîsî). Tahran: İntişarat-ı İkbâl.
• Hândmîr (1380). Târîh-i Ḥabîbü’s-siyer fî aḫbâri efrâdi’l-beşer. C. 3-4, (neşr. Muhammed Debîr Siyakî). Tahran: Kitabhane-i Hayyam.
• Hasan-ı Rumlu (1384). Ahsenü’t-Tevârîh. C. 2. (neşr. Abdul Hüseyin Nevâi). Tahran: İntişarat-ı Esatir.
• Hasan-ı Rumlu (2006). Ahsenü’t-Tevârîh. (çev. Mürsel Öztürk). Ankara: TTK Yayınları.
• Kadiyani, A. (1387). Ferheng-i Cami-i Tarih-i İran. C. 2. Tahran: İntişarat-ı Âron.
• Kemaleddin Abdurrezzak Semerkandî (1372). Matla‘-ı Sa‘deyn ve Mecma‘-ı Bahreyn. C. 1(2), 2(1), 2(2). (neşr. Muhammed Şafî’). Tahran: Pejuhaşkah-ı Ulum-i İnsanı ve Muta’alat-ı Ferhengi.
• Merçil, E. (2007). Selçuklular’da Rüşvet. Belleten, LXXI (261), 445-478. Mîrhând (1270). Ravzatu’s-Safâ.
• Muinu’d-din Muhammed el-İsfizârî (1338). Ravzatu’l-Cennât fi Evsâfi Medineti’l-Herât. C. 2. (neşr. Musa Kazım İmam). Tahran: İntişarat-ı Danışgâh-ı Tahran.
• Mumcu, A. (2005). Osmanlı Devletinde Rüşvet (Özellikle Yargıda Rüşvet). İstanbul: İnkılap Kitapevi Yayınları.
• Şahin, M. (2015). Orta Çağ’da Bir Yolsuzluk Soruşturması Örneği. XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri, İstanbul: İBB Yayınları, 2/439-456.
• Şahin, M. (2018). Beylekân’ın İmarı ve Bu Sırada Şîrâz’da Meydana Gelen Yolsuzluğun Cezalandırılması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi. 9 (2), 443-456.
• Şemseddin Sami (1317). Kâmûs-ı Türkî. (neşr. Ahmed Cevdet). Dersaadet (İstanbul): İkdam Matbaası.
• Şerefüddin Ali Yezdî (1387). Zafernâme. C. 2. (çev. Abdulkadir Haşemî), Tahran: Müze-yi ve Merkez-i İsnad-ı Kitaphane.
• Şerefüddin Ali Yezdî (2013). Zafernâme. (çev. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Türkçe Sözlük II (1998). Ankara: TDK Yayınları.
• Yağlı, A. R. (2014). Timurlu Devleti’nde Vezirler ve Vezirlik Kurumu. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Köse, S. (2008). Rüşvet. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 35/303-306.