Söylem ve Temsil Arasında Ankara

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 296 - 321, 29.11.2021

Nilüfer Öztürk Aykaç

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.996242

Öz

Ankara, başkent olarak kuruluşundan beri resmî söylemlerde ve kendi gerçekliğinde çoklu bir kimliğe sahip olmuştur. “Yoktan var edilen Ankara” söylemi ile birlikte “geçmişiyle, toplumsal mirasıyla var olmaya çalışan Ankara”, bu çoklu kimliğin izdüşümünde iki temel gerçeklik alanı kurmaktadır. Bu alanlar geçmişten günümüze Ankara’nın bilinen, duyulan, görülen, anlatılan ve hissedilen anlamlarına yansımakta ve toplumsal imgelemde Ankara imgesini şekillendirmektedir. Bu anlamları oluşturan, dönüştüren ve aktaran dil; Ankara’nın canlı, yaşayan bir temsilini dimağlarda türlü siluetlerde var etmektedir. Bu çalışmada, Ankara’nın şehir kimliğinin resmî ve popüler söylemlerdeki anlatısı ve öz unsurları görsel unsurlar kullanılarak karşılaştırmalı şekilde ele alınmış ve yorumlanmıştır. Ankara’nın tarihi, mimarisi, mekânı, coğrafyası ve müziği bu çoklu okumanın yapıldığı beş temel alandır. Nihayetinde Ankara’nın söylemlerde yer aldığı şekline karşın temsil ettiği değerler ortaya konularak Ankara’nın dili ve özgün şehir kimliği bu unsurlar üzerinden anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Söylem, Tarih, Mimari, Mekân, Coğrafya, Müzik

Ankara between Discourse and Representation

Öz

Ankara has a multiple identity in formal discourses and its’ reality from the establishment as a capital city. With the discourse “Ankara, having been created out of nothing” and “Ankara trying to survive with its’ history, social heritage”, establishes two fundamental realms in the projection of that multiple identity. These realms reflect known, heard, seen, told and felt meaning of Ankara and form Ankara image in the social imagination from past to present. Language which constitutes, transforms and transfers these meanings, creates an alive, vital presentation of Ankara in several forms in minds. In this paper, formal and popular discourses and self-elements of Ankara’s urban identity have been elaborated comparatively and interpreted via using visual materials. History, architecture, sphere, geography and music are five fundamental dimensions that have been interpreted comparatively. Eventually, values of Ankara have been represented contrary to the discourses and Ankara’s language and unique urban identity is presented via these elements.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Discourse, History, Architecture, Place, Geography, Music

Kaynakça

• Abercrombie, N., Hill, S. ve Turner, B.S. (2006). Dictionary of Sociology. USA: Penguin Books.
• Ahi Şerafeddin (Arslanhane) Camii [fotoğraf]. (2021). İnanç-Kültür Turizmi, Cami. Ankara İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi, Ankara.
• Akköprü [fotoğraf]. (2021). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (2778). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
• Akşin, T. (1999). Söylem Üstüne Söylem’lere Dair. Doğu Batı Dergisi, 3/9, 9-14.
• Alemdar, K. (2000). “Seyahatnamelerde Ankara”, Der. Ayşıl Tükel Yavuz. Tarih İçinde Ankara-I içinde (s. 97-103). Ankara: TBMM Basımevi.
• Allan, K. (2020). Çağdaş Sosyal ve Sosyolojik Teori: Toplumsal Dünyaları Görünür Kılmak. (çev. Aksu Bora, Simten Coşar, Hakan Ergül, Mete Pamir ve Erkal Ünal). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ankara Keçisi Gravürü [fotoğraf] (1741). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (2684). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
• Arkonaç, S. (2014). Psikolojide Söz ve Anlam Analizi: Niteliksel Duruş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Augustus Tapınağı ve Hacı Bayram-ı Veli Camii [fotoğraf]. (2021). Anadolu Ajansı. Kaynak: https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/ankaranin-kultur-hazinesi-haci-bayram-379578.html. Erişim tarihi: 27.06.2021.
• Aydın, S. (2017). “Ekolojik Tahribat ve Kültürel Çöküş: Bir Şehir Yaratma Projesinin İflası Olarak Ankara”, Der. Funda Şenol Cantek. İcâd Edilmiş Şehir: Ankara içinde (s. 31-68). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aytekin, Ö. (2020). Ankara’nın Son Nefesi İmrahor. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Batuman, B. (2019). Kentin Suretleri. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Bozyiğit, A.E. (1995). Bizde Âdet Böyledir. Ankara: Ürün Yayınları.
• Cenab-ı Ahmet Paşa Camii [fotoğraf]. (2021). İnanç-Kültür Turizmi, Cami. Ankara İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi, Ankara.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çağatay, N. (1989). Bir Türk Kurumu Olarak Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çankaya, E. (2014). “Türk Edebiyatında Ankara: Bir Orta Anadolu Kasabasının Siyasal Etkenlerle Değişimini Türk Edebiyatında İzlemek”. Çağdaş Yerel Yönetimler, 1, 57-92.
• Demirci, M. (2018). İsmail Ankaravî’de Musiki ve Sema Düşüncesi, Ed. İbrahim Ethem Arıoğlu. Gönül Sultanları, Şahsiyetleri ve Değerleri ile Ankara içinde (s. 375-387). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Doğan, D.M. (2014). Ömrüm Ankara (Bir Ankara Şehrengizi). Ankara: Yazar Yayınları.
• Erdem, M. (2020). Şehirlerin Manevi Hayatımızdaki Yeri Üzerine, Ed. Seyfettin Erşahin ve Zehra Erşahin. Kent ve Maneviyat içinde (s. 43-55). Ankara: İdealKent Yayınları.
• Erdoğan, A. (2004). Unutulan Şehir Ankara. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdoğan, A. (2011). Ankara Ahileri ve Eserleri. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Erdoğan, A., Günel, G. ve Kılcı, A. (2008). Osmanlı’da Ankara. Cilt 1. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Erdoğdu, Ş. (2001). Ankara’m. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ergenç, Ö. (2012). XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Erşahin, S. (2020). Türkiye’nin “Mâbedsiz Mahalle” ve “Maneviyatsız Ev/Hâne” Tecrübesi Üzerine, Ed. Seyfettin Erşahin ve Zehra Erşahin. Kent ve Maneviyat içinde (s. 487-494). Ankara: İdealKent Yayınları.
• Erzen, A. (2010). İlkçağda Ankara. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Erzen, J.N. (2019). Üç Habitus (Yeryüzü, Kent, Yapı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Erzen, J.N. (2021). Kent Yaşam. Ankara: İdealKent Yayınları.
• Esin, T. ve Etöz, Z. (2015). 1916 Ankara Yangını. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Evliya Çelebi (2013). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı. Cilt 2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Galanti, A. (2005). Ankara Tarihi I-II. Ankara: Çağlar Yayınları.
• Güllülü, S. (1977). Sosyoloji Açısından Ahi Birlikleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hacıgökmen, M.A. (2011). Ahiler Şehri Ankara. Konya: Kömen Yayınları.
• Kaçar, A.D. (2016). Kültür/Mekân: Gazi Orman Çiftliği, Ankara. Ankara: VEKAM Yayınları.
• Kankal, A. (2018). Ankara ve Çevresine Tarihi Coğrafya Perspektifinden Bakmak, Ed. İbrahim Ethem Arıoğlu. Gönül Sultanları, Şahsiyetleri ve Değerleri ile Ankara içinde (s. 475-484). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kavaklıdere Bağları [fotoğraf]. (2021). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (3039). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
• Keleş, R. (2016). Şehirciliğin Kuramsal Temelleri. Ankara: İdealKent Yayınları.
• Kocatepe Camii [fotoğraf]. (2021). İnanç-Kültür Turizmi, Cami. Ankara İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi, Ankara.
• Konyalı, İ.H. (1978). Ankara Camileri. Ankara: Kültür Matbaacılık.
• Massumi, B. (2019). Duygu Politikası. (çev. Hakan Erdoğan). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Meinhof/MP (2003). Söylem. Modern Toplumsal Düşünce Sözlüğü içinde (s. 733-735). (çev. Melih Pekdemir). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ODTÜ (Orta Doğu Teknik Üniversitesi). (1997). Ankara Yöresi Halkbilim Araştırması. Ankara: Başbakanlık Gençlik ve Spor Müdürlüğü Gençlik Hizmetleri Daire Başkanlığı Yayınları.
• Oktay, A. (2002). Metropol ve İmgelem. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ökten, S. (2020). Şehir Üzerine Bir Deneme, Ed. Seyfettin Erşahin ve Zehra Erşahin. Kent ve Maneviyat içinde (s. 19-26). Ankara: İdealKent Yayınları. Özkan, T. (2014). Ankara Şehrengizi. Ankara: Alter Yayıncılık.
• Öztürk Aykaç, N. (2016). Popüler Ankara Türküleri Bağlamında Ankara’nın Değişen Kültürel Dokusu: Ankara Alt Kültürü. 1. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Fırat Üniversitesi, Elazığ. http://kayit.asoscongress.com/files/ozet_kitap_final.pdf
• Öztürk Aykaç, N. (2018). Toplumsal Bir Tip Olarak ‘Ankaralı’. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Potter, J. (2016). Söylem Çözümlemesi. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi içinde (s. 1365-1367). (çev. Ahmet Kemal Bayram). Ankara: Liberte Yayın Grubu.
• Satır, Ö.C. (2015). Ankara Halk Müziğinin Tarihsel ve Geleneksel Temsilleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 1, 1-12.
• Sazyek, E. (2018). Türk Romanında Ankara. Ankara: Koç Üniversitesi VEKAM.
• Seğmenler [fotoğraf]. (2021). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (2655). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
• Serdengeçti, O.Y. (2018). Mâbetsiz Şehir. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Sultan Alaaddin Camii [fotoğraf]. (2021). İnanç-Kültür Turizmi, Cami. Ankara İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi, Ankara.
• Şenel, Ş. (2018). Tarihî, Sosyal ve Ekonomik Yapısıyla Ankara, Ed. İbrahim Ethem Arıoğlu. Gönül Sultanları, Şahsiyetleri ve Değerleri ile Ankara içinde (s. 485-493). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tanyeli, U. (2017). Yıkarak Yapmak: Anarşist Bir Mimarlık Kavramı İçin Bir Altlık. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tonga, N. (2019). Bir Edebî Muhit Olarak Ankara (1923-1980). Ankara: Çolpan Kitap.
• Yahnici, Ş.B. (t.y.). Ankara Cumhuriyeti’nden Cumhuriyet’in Ankara’sına. Ankara: Ankara Kulübü Yayınları.
• Yenişehirlioğlu, F. ve Çerçioğlu Yücel, G. (2018). Tarihi Dokumak: Bir Kentin Gizemi Sof. Ankara: VEKAM Yayınları.