Jeremy Bentham’ın Faydacı Ahlakının Temelleri ve Ahlak Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 81 - 103, 31.05.2022

Bülent Uğur Koca

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1024582

Öz

Eğitim felsefesi, bir toplumun hayatı anlamlandırma, algılama ve değerlendirme anlayışına ne kadar uygunsa, eğitim uygulamaları da o kadar tutarlı ve etkili olacaktır. Bu bağlamda ahlak eğitiminin de esas alınan felsefenin de toplumun anlayışına uygun olması eğitimin verimini olumlu yönde etkileyecektir. Çalışmada faydacı ahlak teorisinin kurucusu Jeremy Bentham’ın ahlak temellendirmesi irdelenmiş farklı kültürlerde ve düşünsel paradigmalarda ahlak eğitiminde uygulanabilirliği konu edilmiştir. Makalenin temel sorusu, Bentham’ın bireysel haz üzerinden gerçekleştirdiği faydacılığın, toplumsal iyilik söz konusu olduğunda temel kurgusunun değişip değişmediği ve bu ikilem arasında ahlak eğitimine ne şekilde uygulanabileceği üzerine şekillenmiştir. Nitel yönteme dayandırılmış bu araştırma durum araştırması deseninde tasarlanmış, yorumlayıcı bir yaklaşımla ele alınmıştır. Çalışma Bentham’ın siyasi, hukuki ve ekonomik görüşlerinden ziyade faydacı ahlak teorisiyle sınırlandırılmıştır. Araştırmada Bentham’ın ahlak teorisinin temellendirme, uygulama, hesaplama ve genelleme hususunda belli sorunlar içerdiği görülmüş ve din eğitimi uygulamalarında farklı bir öneri sunamadığına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Etik, Ahlak Eğitimi, Faydacı Ahlak, Jeremy Bentham

The Foundation of Jeremy Bentham’s Utilitarian Ethics and Evaluation in Terms of Moral Education

Öz

The more the philosophy of education is compatible with the understanding, perception and evaluation of a society's life, the more consistent and effective the educational practices will be. In this context, the fact that the philosophy on which moral education is based is compatible with the understanding of the society will positively affect the efficiency of education. In the study, the moral justification of Jeremy Bentham, the founder of the utilitarian moral theory, was examined and its applicability in moral education in different cultures and intellectual paradigms was discussed. The main question of the article is whether the basic fiction of Bentham's utilitarianism, which he realizes through individual pleasure, has changed when it comes to social goodness, and how it can be applied to moral education in the midst of this dilemma. Based on the qualitative method, this research was designed in a case study design and was handled with an interpretive approach. The study is limited to utilitarian moral theory rather than Bentham's political, legal and economic views. In the study, it was observed that Bentham's moral theory contained certain problems in justification, application, calculation and generalization, and it was noted that he could not offer a different suggestion in religious education practices.

Anahtar Kelimeler

Ethics, Moral Education, Utilitarian Ethics, Jeremy Bentham

Kaynakça

• Akarsu, B. (1982). Ahlak Öğretileri. Remzi Kitapevi.
• Akarsu, B. (1998). Mutluluk Ahlakı. Inkılap Yayınları.
• Akdağ, B. (2006). Eğitim Felsefesinde İnsanı Görme Tarzı. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 90, 2-6.
• Akdemir, F. (2020). Bir Ahlak Öğretisi Olarak Faydacılık-Utilitarizm. Elis Yayınları.
• Başdemir, H. Y. (2009). Liberalizmin Ahlaki Temelleri. Liberte Yayınları.
• Başok Diş, S. (2017a). Bentham ve Mill’in Klasik Faydacılığı Bağlamında Mutluluk Problemi. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 7, 80-100.
• Başok Diş, S. (2017b). Bentham ve Mill’in Klasik Faydacılığı Bağlamında Mutluluk Problemi. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 7, 80-100.
• Bentham, J. (1962). Fragment on Government. İçinde J. Bowring (Ed.), The Works of Jeremy Bentham (C. 1). Russel&Russel Inc.
• Bentham, J. (2008). Ahlak ve Yasama ilkelerine Giriş (A. Doğan, Çev.). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57(4), 381-390.
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/626771
• Bentham, J. (2017a). Ahlak ve Yasama İlkeleri (Ö. Saruhanoğlu & Uğur Kaşif Boyacı, Çev.). Litera Yayıncılık.
• Bentham, J. (2017b). Yasamanın İlkeleri (B. Asal, Çev.). On İki Levha Yayıncılık.
• Billington, R. (1997). Felsefeyi Yaşamak (A. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Brunıus, T. (1958). Jeremy Bentham’ın Ahlaki. Arta Sociologica, 3(1).
• Büyükhoca, K. (2021). Jeremy Bentham’ın Faydacı Ahlak Anlayışı Üzerine Bir Soruşturma [Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Cevizci, A. (2008). Etiğe Giriş. Paradigma Yayınları.
• Cevizci, A. (2014). Etik-Ahlak Felsefesi. Say Yayınları.
• Chazan, B. (1985). Contemporary Approaches to Moral Education: Analyzing Alternative Theories,. Teachers College Press.
• Elmalı, O. (2007). G.E. Moore’da Etik. Arı Sanat Yayınevi.
• Epikuros, & Hayrullah Örs. (1962). Mektuplara ve Maksimler. Remzi Kitapevi.
• Feldman, F. (2012). Etik Nedir? (Ferit Burak Aydar, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Fidan, N., & Erden, M. (1992). Eğitime Giriş. Feryal Matbaacılık.
• Güngör, E. (2000). Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar. Ötüken Yayınevi.
• Gürbüz, A. (1999). Hukuk Felsefesi Açısından Yararcılık Teorisinin Eleştirisi. Beta Yayınları.
• Haz. (t.y.). İçinde TDK Sözlük. Geliş tarihi 27 Ekim 2021, gönderen https://sozluk.gov.tr/
• Hobbes, T. (2008). Leviathan (Semih Lim, Çev.). Yapı kredi Yayınları.
• James, W. (2003). Faydacılık. Yeryüzü Yayınevi.
• Kant, I. (2009). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi (İonna Kuçuradi, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kant, I. (2020). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi (İ. Kuçuradi, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kılıç, R. (1992). Ahlakın Dini Temeli. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, R. (1996). Olgu ve Değer Problemi. Ankara üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35(1).
• Kohlberg, L. (1970). Education for Justice: A Modern Statement of the Platonic View. İçinde James M. Gustafson vd. (Ed.), Moral Education Five Lectures. Cambridge, Massachusetts: Harvard University.
• Kymlicka, W. (2003). Siyaset Felsefesine Giriş (E. Kılıç, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Laertios, D. (2007). Ünlü filozofların yaşamları ve Öğretileri (Candan Şentuna, Çev.). Yapı kredi Yayınları.
• MacIntyre, A. (2001). Ethik’in Kısa Tarihi (H. Hünler & S. Z. Hünler, Çev.).
• Macit, M. H. (2020). Hazcı Yararcılık ve J. Bentham’ın Politika Felsefesi. Kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 19(1), 80-96.
• Marcuse, H. (2020). Olumsuzlamalar: Eleştirel Teori Denemeleri. İçinde Betül Tatlı (Çev.), Hedonizm Üzerine (s. 177). Ayrıntı Yayınları.
• Mill, J. S. (2017). Faydacılık (Gökhan Murteza, Çev.). Pinhan Yayınları.
• Moore, G. E. (1988). Principia Etika. Prometheus Books.
• Murgan, T. (2007). Understanding Utilitarianism. Acuman Publishing.
• Nozick, R. (2015). Anarji Devlet ve Ütopya (Alişan Oktay, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, E. (2016). Sosyal Bilimler Metodolojisinde Bir Yaklaşım Olarak Pragmatizm. Doğu Kitapevi.
• Rawls, J. (2000). Lectures on the History of Moral Philosophy. Harvard University Press.
• Russell, B. (2002). Batı Felsefesi Tarihi 3 (Muammer Sencer, Çev.). Say Yayınları.
• Scarre, G. (2002). Utilitarisim. Routledge.
• Scarre, G. (2003). The Problems of Philosophy: Utilitarianism. Routledge.
• Stephen, L. (1900). The English Utilitarians (C. 1). Duckworth Press.
• Şekerci, A. E. (Ed.). (2015). Jeremy Bentham. İçinde Doğu batıda düşüncenin serüveni;Yeniçağ Düşüncesi. İnsan Yayınları.
• Tepe, H. (t.y.). Utilitarizm (Faydacı Ahlak) Nedir? Düşünce Platformu. Geliş tarihi 29 Ocak 2021, gönderen Utilitarizm (Faydacı Ahlak) Nedir? - Prof. Dr. Harun TEPE
• Türer, C. (2009). Pragmatizm’in Doğruluk Evi. Bilimname, 17.
• Türer, C., & Aydın, M. (2019). “Utilitarianısm” Ve “Pragmatısm”: Farklar, Ortak Noktalar. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 121-149.
• Williams, B. (1972). Morality and Introduction to Etic. Cambridge University Press.