Yahudilerin Filistin'den Endülüs'e Toplu Göçü ve Yahudilerin Endülüs'teki Yaşamı

Yıl 2022, Göç ve Mültecilik Özel Sayısı, 108 - 121, 30.09.2022

Gürkan Biçen , Hüseyin Erkan Bedirhanoğlu

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1071266

Öz

Yahudi halkının efsanevi tarihi onları ana vatandan koparılan ve oraya dönebilme ülküsünü kavmi ve dini bir kaideye dönüştüren bir ulus kılmıştır. Ne var ki böylesi bir özleme rağmen Yahudilerin bulundukları ülkelere adapte olmayı istemedikleri de söylenemez. Uygun şartlar altında Yahudiler, içinde bulundukları topluma entegre olabilmenin de kaygısını taşımışlardır. Bu anlamıyla onları sosyal ve siyasal yapının içinde kimi zaman belirgin kimi zamansa perdeler arkasında görmek mümkündür. Endülüs, Roma sürgününü takiben Yahudilerin yerleştikleri bölgelerden biridir. Endülüs'ün Hıristiyanların idaresinde olduğu dönemde de Yahudi etkinliğine rastlansa da onların görünür hale geldikleri ve topluma katkı sundukları asıl dönem Endülüs'ün Müslümanların idaresi altında bulunduğu yüzyıllardır. Bu dönemde Yahudiler sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan etkili olmuş ve kısmen siyasi hayatta da varlık göstermiştir. Yahudilerin Hıristiyan Avrupa ile Müslüman Endülüs arasında köprü olması modern Avrupa'nın inşasına katkı sağlamıştır. Buna rağmen Yahudi tarihinin bu bölümü gözden uzak tutulmaktadır. Bu ise bir yönüyle, Avrupa'nın inşa sürecinin de tam olarak açıklanamaması demektir. Bu çalışma Filistin'den Endülüs'e olan Yahudi göçünü ve onların yaşantılarını ve her iki topluma olan katkılarını incelemeyi amaçlamaktadır. Makalede ağırlıklı olarak Yahudilerin kendi kaynaklarına yer verilmiştir. Çalışma neticesinde Endülüs'te tecrübe edilen Müslüman - Yahudi birlikteliğinin günümüz için de bir örnek olabileceği öngörülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Yahudi, Göç, Filistin, Endülüs

The Mass Migration of Jews from Palestine to Andalus and the Life of the Jews in Andalus

Öz

The legendary history of the Jewish people has made them a nation that has been separated from the homeland and turned the ideal of returning there into a tribal and religious rule. However, despite such longing, it cannot be said that the Jews did not want to adapt to the countries they were in. Under favourable conditions, Jews were also concerned about integrating into the society. Herein, it is possible to see them in the social and political structure, prominently and behind the scenes. Andalus is one of the regions where Jews settled following the Roman exile. Although Jewish activity was encountered during the rule of Christians, the main period in which they became visible and contributed to the society was the centuries the rule of Muslims. During this period, Jews were influential in social, cultural and economic terms and partly in political life. The fact that Jews were a bridge between Christian Europe and Muslim Andalus contributed to the construction of modern Europe. Yet this part of Jewish history is overlooked. In one sense, this means that the construction process of Europe cannot be fully explained. This study aims to examine the Jewish immigration from Palestine to Andalus and their lives tehere and their contributions to the both societies. In the article, the Jews' own sources are mainly included. As a result of the study, it was predicted that the Muslim-Jewish coexistence experienced in Andalus could be an example for today as well.

Anahtar Kelimeler

History, Jews, Immigration, Palestine, Andalus, History, Jews, Immigration, Palestine, Andalus

Kaynakça

• Abraham, J. Brawer - Gibson, Shimon. "Palestine". Encyclopaedia Judaica Second Edition. 15/581-582. Detroit: Thomson Gale, 2007.
• Abramsky, Samuel - Sperling, S. David. "Solomon". Encyclopaedia Judaica Second Edition. 18/755-759. Detroit: Thomson Gale, 2007.
• Adams, Henry Cadwalleder. The History of the Jews from the War with Rome to the Present Time. London: The Religious Tract Society, 1887.
• Ashtor, Eliyahu. The Jews of Moslem Spain. 3 Vol. Philadelphia: The Jewish Publication Society of America, 1984.
• Attali, Jacques. 1492. trans. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: İmge Kitabevi, 1999.
• Baer, Yitzhak. A History of the Jews in Christian Spain. 1 Vol. Philadelphia: The Jewish Publication of America, 1978.
• Beeri, Emmanuel. "Amenities Communal". Encyclopaedia Judaica Second Edition. 2/39-40. Detroit: Thomson Gale, 2007.
• Blech, Rabi Benjamin. Nedenleri ve Niçinleriyle Yahudilik. trans. Estreya Seval Vali. İstanbul: Gözlem Yayınları, 2003.
• Chejne, Anwar G. Muslim Spain: Its History and Culture. Minnesota: The University of Minessota Press, 1974.
• Cohen, Mark R. Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler. trans. Ahmet Fethi. İstanbul: Köprü Kitapları, 2013.
• Da Costa, Isaac. Israel and Gentiles. London: James Nisbet and Co, 1850.
• De Castro, Don Adolfo. The History of the Jews in Spain. Cambridge: John Deiton, 1851.
• DellaPergola, Sergio. "Some Fundamentals of Jewish Demographic History". Papers in Jewish Demography 1997. ed. Sergio DellaPergola - Judith Even. 11-33. Jerusalem: The Hebrew University, 2001.
• Demirci, Kürşat. Yahudilik ve Dini Çoğulculuk. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2005.
• Durant, Will. The Story of Civilization I: Our Oriental Heritage. 1 Vol. New York: Simon and Schuster, 1935.
• Durant, Will. The Story of Civilization IV: The Age of Faith. 4 Vol. New York: Simon and Schuster, 1950.
• Farukî, İsmail Râci - Farukî, Luis Lâmia. İslam Kültür Atlası. trans. Mustafa Okan Kibaroğlu - Zerrin Kibaroğlu. İstanbul: İnkılap Yayınları, 4. Basım, 2014.
• Finkelstein, Norman H. The Other 1492: Jewish Settlement in the New World. New York: Macmillan Publishing Company, 1989.
• Garaudy, Roger. İlahi Mesajlar Toprağı Filistin. trans. Cemal Aydın. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı, 2011.
• Garaudy, Roger. İsrail Mitler ve Terör. trans. Cemal Aydın. İstanbul: Pınar Yayınları, 2005.
• Goitein, Shlomo Dov. Yahudiler ve Araplar. trans. Nuh Arslantaş - Emine Buket Sağlam. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Goody, Jack. Tarih Hırsızlığı. trans. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Göçmen, Akif. Yahudi-Müslüman Diyaloğunun İmkânı. Ankara: Ankara University, Insitute of Social Sciences, Master's Thesis, 2010.
• Grayzel, Solomon. A History of the Jews. New York: The New American Library, 1984.
• Gürkan, Salime Leyla. Ana Hatlarıyla Yahudilik. Ankara: İSAM Yayınları, 2014.
• Hodgson, Marshall G.S. İslam’ın Serüveni. trans. Berkay Ersöz. İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• İlhan, Sinan. Endülüs’te Yahudiler. Ankara: Ankara University, Insitute of Social Sciences, Doctoral Thesis, 2006.
• Learsi, Rufus. Israel: A History of the Jewish People. Cleveland: The World Publishing Company, 1966.
• Malamat, Abraham. "The Monarchy of David and Solomon". Recent Archaeology in the Land of Israel. ed. Hershell Shanks - Benjamin Mazar. 161-172. Washington: Biblical Archaeology Society, 1985.
• Mansoor, Menahem. Jewish History and Thought: An Introduction. New York: KTAV Publishing House, 1991.
• Menocal, Maria Rosa. The Ornament of the World. New York: Little, Brown and Company, 2002.
• Nahman, Benjamin. The Nahmans of Gerona. Los Angeles: 1990. http://www.nahman-genealogy.com/FAMHX9.htm Neuman, Abraham. The Jews in Spain. 2 Vol. Philadelphia: The Jewish Publication Society of America, 1942. Roberts, John Morris. Avrupa Tarihi. trans. Fethi Aytuna. İstanbul: İnkılap Yayınları, 2010.
• Roth, Norman. Conversos, Inquisition, and Expulsion of the Jews from Spain. Madison: The University of Winconsin Press, 2002.
• Stillman, Norman A. The Jews of Arab Lands: A History and Source Book. Philadelphia: The Jewish Publication Society of America, 1979.
• Yaşaroğlu, Abit. Yahudilik ve Siyonizm Tarihi. İstanbul: Pınar Yayınları, 2013.
• Ziya Paşa, Abdülhamid. Endülüs Tarihi. İstanbul: Asr Kitabhanesi, 1888.