Craftsmen in the Transfer of Cultural Memory: The Case of Safranbolu Demirciler Çarşısı

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 537 - 553, 30.11.2022

Fatma Sena Yaman

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1090353

Öz

The culture, which encompasses all of the norms, traditions, beliefs and lifestyles in a society, includes the unity of common values. The cultural memory, which is formed by the transfer of the meanings of the culture to the next generations, is built with the elements of oral culture and written culture. Cultural memory, which is shaped by repetition, animation and remembrance elements and maintained with proverbs and idioms, connects the past to the present with epics and memories, and becomes evident with rituals. Cities contain images of the life style, social and economic order in that society by carrying spatial elements as memories. The memory of the city gains quality with spatial elements and is kept alive by evolving with various repetitions in different time periods in terms of the meanings they carry. Iron, which is the subject of various legends, myths, beliefs and narratives in the historical process in Turkish culture, takes place as an important phenomenon in cultural memory and as the transmitters of cultural memory, blacksmiths have a presence in terms of realizing the transfer of cultural memory within the master-apprentice relationship. Safranbolu, which is home to many crafts, especially blacksmithing, and which was included in the UNESCO World Heritage List in 1994, is a city area where research will be conducted on the representation of cultural memory. In this study, the importance of iron and blacksmiths in Turkish culture was examined in the context of cultural memory by interviewing the craftsmen in the Demirciler Çarşısı, which was established in Safranbolu in 1796. By applying the case study, the elements that the blacksmiths expressed were examined, and it was understood that the blacksmiths, as the transmitters of cultural memory, maintained their professional traditions in the bazaar, where they continued their craft.

Anahtar Kelimeler

Cultural Memory, Safranbolu, Blacksmiths Bazaar, Blacksmisth, Iron

Kültürel Belleğin Aktarımında Zanaatkârlar: Safranbolu Demirciler Çarşısı Örneği

Öz

Bir toplumdaki normlar, gelenekler, inanışlar ve yaşam biçimlerinin tümünü kapsayan kültür, ortak değerlere dair birliktelik içermektedir. Kültüre ait anlamlar dizisinin sonraki kuşaklara aktarımıyla oluşan kültürel bellek, sözlü kültür ve yazılı kültür ögeleriyle inşa edilmektedir. Tekrarlama, canlandırma ve hatırlama unsurlarıyla biçimlenerek atasözleri ve deyimlerle sürdürülen kültürel bellek, destanlar ve anılarla geçmişi bugüne bağlamakta, ritüellerle belirgin hale gelmektedir. Kentler, mekânsal ögeleri anısal olarak bünyesinde taşıyarak o toplumdaki hayat biçimi, sosyal ve ekonomik düzene dair imgeler barındırmaktadır. Kentin hafızası mekânsal unsurlarla nitelik kazanmakta, imgelerin taşıdıkları anlamlar itibarıyla farklı zaman dilimlerinde çeşitli tekrarlamalarla evirilerek diri tutulmaktadır. Türk kültüründe tarihsel süreç içerisinde çeşitli efsane, mit, inanış ve anlatılara konu olan demir, kültürel bellekteki mühim bir olgu olarak yer almakta ve kültürel belleğin aktarıcıları olarak demirciler usta-çırak ilişkisi dahilinde kültürel bellek aktarımını gerçekleştirmesi yönünden varlık göstermektedir. Başta demircilik olmak üzere birçok zanaata ev sahipliği yapan ve 1994‘te UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınan Safranbolu, kültürel belleğin temsili konusunda araştırma yapılacak bir kent sahasıdır. Çalışmada, 1796’da Safranbolu’da kurulan Demirciler Çarşısı’ndaki ustalarla görüşülerek demirin ve demircilerin Türk kültüründe taşıdığı ehemmiyet kültürel bellek bağlamında incelemiştir. Durum çalışması uygulanarak demircilerin ifade edegeldikleri unsurlar tetkik edilmiş, kültürel belleğin aktarıcıları olarak demircilerin zanaatlarını devam ettirdikleri çarşıda, meslek geleneklerini yeniden inşa süreciyle sağladıkları anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Bellek, Safranbolu, Demirciler Çarşısı, Demirciler, Demir

Kaynakça

• Akçi, Y. Çelik, M. Özdemir, R. (2018). Ahîlik ve mesleki etik. Ankara, Gazi Kitabevi.
• Arslan, M. (2015). Kültürel belleğin uzman taşıyıcıları olarak âşıklar. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15(1), 2015.
• Artut S. ve Hasoğlu R. (2018). Passing down cultural design heritage through craft objects of memoir. Sanat Tarihi Dergisi, 27(3), ss. 409-423.
• Assmann, J. (2018). Kültürel bellek. İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), ss. 1-9.
• Aytekin, B. A., Rızvanoğlu, K. (2019). Creating learning bridges through participatory design and technology to achieve sustainability in local crafts: a participatory model to enable the transfer of tacit knowledge and experience between the traditional craftsmanship and academic education. Int J Technol Des Educ, 29, ss. 603–632. https://doi.org/10.1007/s10798-018-9454-3
• Beller, M. (2007). “Perception, image, imagology” in imagology: The cultural construction and literary representation of national characters, (Ed. by M. Beller-J. Leerssen). Amsterdam: Rodopi.
• Bilgili, A. S. (2020). Türk kültür coğrafyası. Ankara, Pegem Akademi.
• Büyüktuncay, M. (2014). İmgelemden anlatıya tarihsel düşünmenin formları. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (23), ss. 49-74. DOI: 10.20981/kuufefd.90272.
• Connerton, P. (2019). Toplumlar nasıl anımsar? İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara, Siyasal Kitabevi.
• Çandır, M. ve Aydın, Y. (2021). Ahilik teşkilatının Türk kültürünün aktarımındaki rolü. DEUİFD Türk Kültürünü Mayalayanlar Özel Sayısı, ss. 769-785.
• Çerikan, U. F. (2014). Türk kültüründe demir. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Danışman, G. (2005). Küreselleşme ve zanaatçı-teknoloji ustalarının çaresizliği. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 6, ss. 235-245.
• Demirarslan, D. (2018). Kentsel ve kültürel bellek bağlamında tarihi bir şehir ve yakın çevresi: Gelibolu. International Journal of Social Humanıtıes Sciences Research. 5(22), ss. 910-932.
• Deniz, T. ve Ersöz, D. (2020). Safranbolu şehri yer adları, mekân, kimlik ve kültür. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (42), ss. 427-542.
• Doğan, E. T. (2010). Zanaatkâr. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(02), ss. 299-306. DOI: 10.1501/SBFder_0000002157
• Eliade, M. (2003). Demirciler ve simyacılar. İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
• Eren, M. (2019). Ordu’da nacak nacakçılık ve nacakçılar. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür. Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Erll, A. (2008). Cultural memory studies: An introduction. Erll, A. ve Nünning, (Ed.). Sara b. Young. Media and cultural memory an international and interdisciplinary Handbook. Berlin: De Gruyter.
• Gül, U. (2020). Değişen teknoloji ve yüzeyin sınırlanışı: Fotoğraftan cep telefonuna. AUAd, 6(1), ss. 161-180.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Güvenç, B. (1997). Kültürün Abc’si. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları. https://vdocuments.mx/bozkurt-guevenc-kueltueruen-abcsi.html?page=17
• Halbwachs, M. (2021). Kolektif hafıza. Ankara, Heretik.
• İnan, A. (1976). Eski Türk dini tarihi. İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.
• Kubbealtı Lügatı (2021). Kut http,//lugatim.com/s/kut 24 Aralık 2021’de ulaşılmıştır.
• Kubbealtı Lügatı (2021). Kült http,//lugatim.com/s/k%C3%BClt 24 Aralık 2021’de ulaşılmıştır.
• Oğuzhan Börekçi, Ü. A. (2020). Tarih bilinci ve kültürel bellek inşası bağlamında bir analiz: Fatih İstanbul Kapılarında. Geçmişten Günümüze Toplumsal Hafıza Anlatı Türleri ve Ritüeller Üzerinden Analizler. Oğuzhan Börekçi, Ü. A., Erdemir Göze, F. ve Işık G. (Ed.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Ong, W. J. (2014). Sözlü ve yazılı kültür. İstanbul, Metis Yayıncılık.
• Oran, M. ve Oran, F. (2019). Demircilik mesleğiyle uğraşan zanaatkârların mesleklerine ilişkin görüşlerinin nitel araştırma yöntemiyle incelenmesi (Kula ilçesi örneği). Folklor Akademi Dergisi, 2(3), ss. 563-576.
• Ögel, B. (2010). Türk mitolojisi I. Cilt. Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ricoeur, P. (2020). Hafıza, tarih, unutuş. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sennett, R. (2009). Zanaatkâr. İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Seymen Aksu, N. ve Aydın Türk, Y. (2021). Geçmişten günümüze zanaat ve zanaat mekânları, Trabzon kenti örneği. Art-Sanat Dergisi, (15), ss. 317-345.
• Tezcan, S., Erin, İ. ve Zengin Çelik, H. (2020). Geçmişten günümüze toplumsal hafıza anlatı türleri ve ritüeller üzerinden analizler. Oğuzhan Börekçi, Ü. A., Erdemir Göze, F. ve Işık G. (Ed.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi. İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tunçer, M. (2017). Dünden bugüne kültürel miras ve koruma. Ankara, Gazi Kitabevi.
• Türkmen, F. ve Türker, F. (2014). Geleneklerde ve inançlarda demir. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 1(14), ss. 1-8.
• Ülken, H. Z. (2007). Türk tefekkürü tarihi. İstanbul, YKY.
• Yağcı, M. (2015). Türk kültüründe demir ve demircilik (VI-XII. yüzyıllar). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Afyon.
• Yamak Ahmet (2022). https://www.trt1.com.tr/arsiv/yamak-ahmet 30 Haziran 2022’de ulaşılmıştır.
• Yeni, Ö. ve Çetin, Y. (2016). Kastamonu Taşköprü ilçe merkezinde yer alan geleneksel kapı tokmakları. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (37), ss. 278-298.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Yin, R. (1984). Case study research: design and methods. California, Sage Publications.
• Yüksel, A. N. ve Göksel, A. (2020). Bölgesel kümelenme örneği olarak ahilik teşkilatı. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 6(3), ss. 794-812.
• Muhsin Ünal, Mülakat, Fatma Sena Yaman, Karabük, 21 Aralık 2021.
• Hüseyin Şahin Özdemir, Mülakat, Fatma Sena Yaman, Karabük, 21 Aralık 2021.