Suhte (Softah) Events in Rumeli and a Comparative View with Anatolia (1566-1609)

Yıl 2023, Osmanlı'dan Günümüze Balkanlar, 1 - 11, 20.10.2023

Galip Çağ

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1297089

Öz

Suhte or softa events are an important social event that emerged in the last part of the Ottoman classical age and had its effect in Anatolia until the end of the century. It is also important and interesting that the events that became a very serious public order problem in the aforementioned date range affected almost the entire Ottoman geography. Because the prevalence of such a large-scale popular movement in a short period of time makes the issue a sociological event.
Although the suhte events are thought to be a preliminary stage of the Celali Revolts in Anatolia, the records show that the events also found a response, especially in Rumelia. Therefore, the issue should be considered not only as an Anatolian movement, but as a case that concerns the entire Ottoman lands.
Although the Suhte revolts were important in terms of Ottoman history, they were not subjected to a holistic analysis except for regional studies. In particular, the geographical features of the rebellions need to be studied in this sense. The main purpose of this study is to evaluate the relations and differences between Anatolia and Anatolia from a sociological perspective while examining the Rumelian dimension of the rebellions. After revealing the early roots of the incidents in the review, the social equivalent of the incident as a public order problem will also be explained.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Rumelia, Suhte, Softa, Society

Rumeli’de Suhte(Softa) Olayları ve Anadolu İle Karşılaştırmalı Bir Bakış (1566-1609)

Öz

Suhte ya da softa olayları Osmanlı klasik çağının son bölümünde ortaya çıkan ve 16. yüzyılın sonuna dek evvela Anadolu’da etkisini gösteren mühim bir toplumsal hadisedir. Bahse konu tarih aralığında çok ciddi bir asayiş sorunu haline gelen olayların hemen tüm Osmanlı coğrafyasını bu denli etkilemesi de ayrıca önemli ve ilginçtir. Zira bu denli geniş çaplı bir halk hareketinin kısa sayılabilecek sürede gösterdiği yaygınlık meseleyi sosyolojik bir hadise haline getirir.
Suhte olayları her ne kadar Anadolu’da Celali İsyanlarının bir ön safhası gibi düşünülse de kayıtlar hadiselerin özellikle de Rumeli’de de karşılık bulduğunu gösterir. Dolayısı ile konu sadece bir Anadolu hareketi değil Osmanlı topraklarının tamamını ilgilendiren bir vaka olarak düşünülmelidir.
Suhte isyanları, Osmanlı tarihi açısından çok önemli olmakla birlikte, bölgesel çalışmalar dışında bütüncül bir incelemeye tabi tutulmamıştır. Özellikle isyanların coğrafik özellikleri bu manada çalışılmaya muhtaçtır. Bu çalışmanın ana gayesi de isyanların Rumeli boyutunu incelerken Anadolu ile arasındaki ilişki ve farklılıkları sosyolojik açıdan değerlendirmektir. İncelemede hadiselerin erken dönem kökleri ortaya konulduktan sonra hadisenin bir asayiş sorunu olarak toplumsal karşılığı da izah edilecektir.
Suhte ya da softa olayları Osmanlı klasik çağının son bölümünde ortaya çıkan ve 16. yüzyılın sonuna dek evvela Anadolu’da etkisini gösteren mühim bir toplumsal hadisedir. Bahse konu tarih aralığında çok ciddi bir asayiş sorunu haline gelen olayların hemen tüm Osmanlı coğrafyasını bu denli etkilemesi de ayrıca önemli ve ilginçtir. Zira bu denli geniş çaplı bir halk hareketinin kısa sayılabilecek sürede gösterdiği yaygınlık meseleyi sosyolojik bir hadise haline getirir.
Suhte olayları her ne kadar Anadolu’da Celali İsyanlarının bir ön safhası gibi düşünülse de kayıtlar hadiselerin özellikle de Rumeli’de de karşılık bulduğunu gösterir. Dolayısı ile konu sadece bir Anadolu hareketi değil Osmanlı topraklarının tamamını ilgilendiren bir vaka olarak düşünülmelidir.
Suhte isyanları, Osmanlı tarihi açısından çok önemli olmakla birlikte, bölgesel çalışmalar dışında bütüncül bir incelemeye tabi tutulmamıştır. Özellikle isyanların coğrafik özellikleri bu manada çalışılmaya muhtaçtır. Bu çalışmanın ana gayesi de isyanların Rumeli boyutunu incelerken Anadolu ile arasındaki ilişki ve farklılıkları sosyolojik açıdan değerlendirmektir. İncelemede hadiselerin erken dönem kökleri ortaya konulduktan sonra hadisenin bir asayiş sorunu olarak toplumsal karşılığı da izah edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Rumeli, Suhte, Softa, Toplum

Kaynakça

• Arşiv Vesikaları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Âsafî Divan-ı Hümayun Kalemi Defterleri (A. DVN-d.) Numara(Nr.)
• A.{DVNSMHM.d.. 04.08.973 / 24 Şubat 1566: 5 / 1098.
• A.{DVNSMHM.d.. 06.11.973 / 25 Mayıs 1566: 5 / 1700.
• A.{DVNSMHM.d.. 13.01.967 / 15 Ekim 1559: 3 / 424.
• A.{DVNSMHM.d.. 11.02.973 / 17 Ağustos 1567: 7 / 81.
• A.{DVNSMHM.d.. 13.02.979 / 7 Temmuz 1571: 15 / 358.
• A.{DVNSMHM.d.. 27.04.979 / 18 Eylül 1571: 12 / 903.
• A.{DVNSMHM.d.. 16.04.980 / 26 Ağustos 1572: 19 / 697.
• A.{DVNSMHM.d.. 26.04.981 / 25 Ağustos 1573: 22 / 525.
• A.{DVNSMHM.d.. 28.03.985 / 15 Haziran 1577: 30 / 613.
• A.{DVNSMHM.d.. 02.07.986 / 4 Eylül 1578: 35 / 538.
• A.{DVNSMHM.d.. 17.03.993 / 19 Mart 1585: 58 / 572.
• A.{DVNSMHM.d.. 29.12.996 / 19 kasım 1588: 64 / 280.
• A.{DVNSMHM.d.. 26.10.997 / 7 Eylül 1589: 66 / 464.
• A.{DVNSMHM.d.. 26.10.997 / 7 Eylül 1589: 66 / 498.
• A.{DVNSMHM.d.. 1.10.1018 / 28 Aralık 1609: 78 / 925.
• Araştırma Eserleri
• Akdağ, M. (2009). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası: Celali İsyanları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akdağ, M. (2014). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi, , İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çağ, G. (2023). Bafra’da Suhte Olayları ve Osmanlı Merkezinin Tepkileri (1559-1588), Tarihi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Bafra, Ed. Osman Köse, Ankara: Berikan Yay., 181-198.
• Faroqhi, S. (2016). Devletle Başa Çıkmak Osmanlı İmparatorluğu’nda Siyasal Çatışmalar ve Suç 1550-1720, Çev. H. K. Bejsovec, İstanbul: Alfa Yay.
• İlgürel, M. (1993). Celali İsyanları mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), VII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 252-257.
• İnalcık, H. (1947). Bursa Şer’iye Sicillerinde Fatih Sultan Mehmed’in Fermanları, Belleten, XI/44, TTK, Ankara, 693-708.
• Kiel, M. (1996). Filibe mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XIII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 79-82.
• Koç, Y. (2005). Osmanlıda Toplumsal Dinamizmden Celali İsyanlarına Giden Yol ya da İki Belgeye Tek Yorum, Bilig, 35, Güz/2005, 229-245.
• Özel, O. (2018). Şiddetin Egemenliği1550 ila 1700 Arasında Celaliler, ed. C. Woodhead, Osmanlı Dünyası, çev. G.Ç. Güven, İstanbul: Alfa Yay., 245-268.
• S. Kütükoğlu M. (2020). Osmanlı’nın Sosyo-Kültürel ve İktisadî Yapısı, Ankara: TTK.