II. Meşrutiyet Döneminde Patrikhanenin Gölgesinde Sıra Dışı Bir Milletvekili Kozmidi Pandalaki Efendi (1908-1912)

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 572 - 592, 30.11.2023

Mehmet Pınar

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1317748

Öz

Meşrutiyet dönemiyle birlikte Gayrimüslimler elde ettikleri siyasi haklarla Osmanlı yönetim kademelerinde belirleyici bir konuma yükselirler. Bu kesim içerisinde Rumlar, siyasette daha etkin ve aktif rol oynar. Rum toplumu içinde Kozmidi Efendi, Osmanlıcılık düşüncesini içselleştiren argümanlar kullanırken onun Patrikhane/Yunan Devleti gölgesinde siyaset yaptığı iddiaları paradoksal bir durum teşkil eder. Dini ritüellere bağlılığı/düşkünlüğü parlamento hayatının önüne geçer. Millet iradesinin tecelli etmesinin önündeki en büyük engel olarak padişah otoritesini görür. İttihat ve Terakki listesinden meclise girmesine karşın bu oluşuma yönelik muhalefeti göze çarpar. İslami esaslara göre yönetilen Osmanlı Devleti’nin Hristiyanlığın esaslarına vakıf olamayacağı düşüncesinden hareketle mezheplerin işleyişiyle ilgili tasarrufta bulunmasını sağlıklı bir adım olarak görmez. Kiliseler Kanunu tartışmalarında siyaset kurumundan ziyade yargı kurumlarının belirleyici olmasını daha doğru bir yaklaşım olarak okur. Kiliselerin kontrolünün/tasarruf hakkının toplumda ağırlığı olan ve tarihsel süreçte önemli roller üstlenen cemaatlere verilmesi gerektiğini söylemekten çekinmez. Sonuç olarak kiliselerin otoritesinin Rum cemaatinde olması gerektiğini savunur. Kozmidi Efendi’nin mecliste izlediği politik çizginin/tavrın Rum siyasetine mi Osmanlı siyasetine mi yakın olduğunu anlamaya/anlamlandırmağa çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Kiliseler, Kozmidi Efendi., Meclis-i Mebusan, Meşrutiyet, Patrikhane, Rumlar

An Extraordinary Deputy Kozmidi Pandalaki Efendi in the Shadow of the Patriarchate in the Second Constitutional Era (1908-1912)

Öz

With the Second Constitutional period, non-Muslims rose to a decisive position in the Ottoman administration with the political rights they obtained. Among this group, the Greeks play a more active and active role in politics. While Kozmidi Efendi uses arguments that internalize the thought of Ottomanism within the Greek society, the allegations that he is engaged in politics in the shadow of the Patriarchate/Greek State constitutes a paradoxical situation. His devotion to religious rituals takes precedence over parliamentary life. The sultan sees his authority as the biggest obstacle to the manifestation of the will of the nation. Although he entered the parliament from the list of Union and Progress, his opposition to this formation is striking. Considering that the Ottoman Empire, which was governed by Islamic principles, would not be able to know the principles of Christianity, he did not see it as a healthy step to make decisions about the functioning of the sects. He reads it as a more correct approach to have judicial institutions rather than the political institution in the discussions of the Law of Churches. He does not hesitate to say that the control/right to save the churches should be given to the communities that have a weight in the society and play an important role in the historical process. As a result, he argues that the authority of the churches should be in the Greek community. We will try to understand/make sense of whether the political line/attitude followed by Kozmidi Efendi in the parliament is close to Greek or Ottoman politics.

Anahtar Kelimeler

Greeks, parliament, Churches, Kozmidi Efendi, Constitutional, Patriarchate

Kaynakça

• Arşivler Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA. ZB. 324.95 (R. 23.05.1324)
• BOA. BEO. 861/64529.(H.27.05.1314)
• BOA, DH.EUM.THR 11/18(H.26.10.1327)
• BOA. MV.233/34. (H.01.03.1332)
• BOA.BEO. 4254/319028. (H.04.03.1332)
• BOA.DH.HMŞ. 7/3 (H.16.12.1338)
• BOA.DH.MKT. 2730/95. (H. 14.01.1327)
• Resmi Yayınlar Düstur, Tertib-i sani, II, Dersaadet, Matbaa-i Osmaniye, 1333.
• Meclis Mebusan Zabıt Ceridesi.
• Gazeteler, İkdam, Sabah, Sada-yı Millet, Tanin
• Hatıralar Bayar, C. (1997). Ben de yazdım I, İstanbul: Sabah Yayınları.
• Dr. Rıza Nur. (1967). Hayat ve hatıratım II, İstanbul: Altındağ Yayınevi.
• Araştırma Eserler Adanır, F. (1996). Makedonya sorunu, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Arslan, Z. (2010). Ağustos 1909 tarihli Cemiyetler Kanunu üzerinde Meclis-i Mebusanda yapılan müzakereler ve cemiyetlerin yapılanmasında İttihat ve Terakki örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/11, 57-72.
• Birinci, A. (1990). Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Çavdar, T. (1995). Türkiye’nin demokrasi tarihi 1839-1950, Ankara: İmge Yayınları.
• Demir, F. (2007). Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet dönemi Meclis-i Mebusan seçimleri 1908-1914. Ankara: İmge Yayınları.
• Demir, F. (1996). II. Meşrutiyet dönemi Meclis-i Mebusan seçimleri (1908-1914), (Basılmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Güneş, İ. (1997). Türk parlamento tarihi Meşrutiyete geçiş süreci I-II. Meşrutiyet Dönemi (1839-1920), Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• Hacısalihoğlu, M. (2008). Jön Türkler ve Makedonya sorunu (1890-1918), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Katerina, B. (1998). II. Meşrutiyet döneminde mebus seçimleri Rum Mebuslar (1908-1918), Çev: Yorgo Benlisoy. Toplumsal Tarih, Ağustos, 24-25.
• Kerimoğlu, H. T. (2007). Kilise ve mektepler kanunu örneğinde II. Meşrutiyet döneminde İttihatçı- Rum ilişkileri. ÇTTAD, VI/14, Bahar, 3–25.
• Kerimoğlu, H. T. (2009). İttihat ve Terakki ve Rumlar 1908-1914. İstanbul: Libra Yayınları.
• Kerimoğlu, H. T. (2015). II. Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki muhalifi bir gazete: Sada-yı Millet. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXX /1, 149-180.
• Menteşe, H. (1986). Halil Menteşenin anıları, Haz: İsmail Arar, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Olgun, K. (2008). 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanının faaliyetleri ve demokrasi tarihimizdeki yeri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Polat, N. H. (2001). Osmanlı Mebusan meclisinde Türkçe ile ilgili görüşmeler. Türk Yurdu, 21/1, Mart, 357-365.
• Tokay, G. (1995). Makedonya sorunu Jön Türk ihtilalinin kökenleri (1903-1908). İstanbul: Afa Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2015). Türkiye’de siyasi partiler I, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uzer, T. (1999). Makedonya eşkıyalık tarihi ve son Osmanlı yönetimi, Ankara: TTK.
• Yalçın, H. C. (2000). Siyasal anılar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yıldız, S. (2006). Çıkışından bastırılmasına kadar 31 Mart isyanı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.