Bir Örnek Kılavuzluğunda Üslup Açısından Zemin Şiir Nazire Kıyası

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 466 - 484

Mehmet Akın

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1467255

Öz

Bu çalışma bir zemin şiir ve nazireyi çeşitli yönlerden karşılaştırıp üslup açısından benzerliklerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma zemin şiir ve nazireyi üslup açısından mukayese ettiği için orijinallik göstermektedir. Giriş bölümünde nazirenin tanımı yapılıp divan şairlerinin gelişimindeki önemine değinilmiştir. Yine aynı bölümde bir şiirin nazire olabilmesi için taşıması gereken özellikler belirtilmiştir. Ayrıca nazirenin tarihi gelişimi ortaya konmuştur. Nazirenin gelişiminde nazire mecmularının katkısı üzerinde durulmuştur. Akabinde çalışmaya konu olan nazireyi yazan Yaver ve zemin şiirin sahibi Muhlis Bey hakkında kısaca bilgi verildi. Çalışmanın ana bölümünde önce zemin şiir ve nazire cümle ögeleri ve türleri açısından incelendi. Şiirlerdeki sözcük türlerinin kullanım sıklığı ile ilgili bilgi verildi. Bundan sonra şiir ritim, ahenk ve ses açısından incelendi. Ana bölümlerin sonunda şiirlerin şerhlerine yer verildi. Neticede şiirlerde yüklemlerin diğer ögelere göre, rediflerin de etkisiyle, daha fazla kullanıldığı belirlendi. Ayrıca bağlı ve birleşik cümle türlerinden yararlanılmıştır. İki şiirde de genellikle geniş zaman kipinin ve ikinci, üçüncü şahısların daha fazla kullanıldığı tespit edildi. Sözcük türlerinden ise daha çok isimlere yer verildiği görüldü. Şiirde aruz kullanımı ve kafiye, redifler şiirdeki ses benzerliklerini ve vurguyu etkilemiştir. Şiir; cümle ögeleri, türleri, kip-kişi, sözcük türleri, ritim, ahenk ve ses açısından incelenirken bunların şiirin anlamına etkisi üzerinde de ayrıca duruldu.

Anahtar Kelimeler

nazire, zemin şiir, üslup, İbrahim Yaver, Muhlis Bey

Etik Beyan

Bu çalışma herhangi bir etik beyan gerektirmemektedir.

Principal Poetry Nazire Comparison in Terms of Style Guided by an Example

Öz

This study aims to compare principal poetry and verse from various aspects and reveal their similarities in terms of style. The study shows originality as it compares principal poetry and verse in terms of style. In the introduction, the definition of nazire is made and its importance in the development of divan poets is mentioned. In the same section, the characteristics that a poem must have in order to be a nazire are stated. In addition, the historical development of nazire is revealed. The contribution of nazire magazines to the development of nazire is emphasized. Then, Brief information was given about Yaver, who wrote the verse that is the subject of the study, and Muhlis Bey, the owner of the principal poem. In the main part of the study, the background was first examined in terms of poetry and verse sentence elements and types. Information was given about the frequency of use of word types in poems. After this, the poem was examined in terms of rhythm, harmony and sound. Commentaries of the poems were included at the end of the main sections. As a result, it was seen that predicates were used more intensively in poems than other elements, with the influence of redifs. Additionally, dependent and compound sentence types were used. It was determined that present tense and second and third person were used more in both poems. Among the word types, it was seen that nouns were included more. The use of prosody, rhyme and redifs in poetry affected the sound similarities and emphasis in the poem. While the poem was examined in terms of sentence elements, types, mood-person, word types, rhythm, harmony and sound, the effect of these on the meaning of the poem was also emphasized.

Anahtar Kelimeler

nazire, principal poetry, style, İbrahim Yaver, Muhlis Bey

Kaynakça

• Akbayar, N. (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. C.4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çiftçi, Ö. (1996). Hâtimetü’l- eş’ar (Fatin tezkiresi) (Yayımlanmış Doktora Tezi), Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Dilçin, C. (2004). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• Durmuş, İ. (2006). Nazire. İslam Ansiklopedisi. C.32, İstanbul: TDV Yayınları.
• Köksal, M. F. (2006). Sana benzer güzel olmaz divan şiirinde nazire. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köksal, M.F. (2006b). Nazire. İslam Ansiklopedisi, C.32, İstanbul: TDV Yayınları.
• Köksal, M. F. (2020). Berlin devlet kütüphanesi’nde XVI. yüzyılda derlenmiş kıymetli bir mecmua: “mecmû’a-ı nezâyir”. KÜLTÜRK Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (1), 49-71.
• Özgeriş, M. M. (2021). Nazire Geleneğine Yönelik Mukayeseli Bir İnceleme, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23 (4), 1255-1268. https://doi.org/10.32709/akusosbil.888271
• Şemseddin Sami (1899). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Kalpaklı, M. (2006). Osmanlı şiir akademisi: nazire. Türk Edebiyatı Tarihi C. 2, (T.S. Yalman Ed.). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Mecmua-i Eş’âr, Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 1793, Ankara.
• Tahirü’l-Mevlevi (1994). Edebiyat Lügati. (Hzl. K. E. Kürkçüoğlu). İstanbul: Enderun Kitapevi.
• Üstüner, K. (2014). Milli Kütüphanede Bulunan 06 Mil Yz A 1793 Numaralı Şiir Mecmuası Üzerine, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (3), 188-226. https://doi.org/10.18026/cbusos.92994
• Üstüner, K (2014b). Mecmuadan Biyografiye: Silahşor İbrahim Yaver’in Hayatı, Turkish Studies, 9 (9), 157-173. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7044
• Yavuz, K. (2013). Türk Şiirinde Nazire. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (10) 359-424. https://doi.org/10.15247/dev.155