Municipal Experience of The Republic: The Period as Mayor of Izmir of Behçet Salih Uz (1931-1941)

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 635 - 648, 30.11.2024

Enes Yalçın

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1476195

Öz

The Republic of Turkey has a tradition of central government-local government relations inherited from the Ottoman Empire. With the establishment of the Republic, Turkey's need for effective use of local governments in the post-war reconstruction process has increased. On the one hand, the focus is on the construction of Ankara since it is the showcase of the newly established country, on the other hand, the focus is on the recovery of Izmir after the fire. Izmir is a city that fully reflects the traces of the war in the period in question, both economically and socially. This port city needs an effective local government to reveal its potential and contribute to the establishment and development of the Republic of Turkey. This study aims to deal with the activities of Behçet Salih Uz, who was appointed as the mayor of İzmir in a period when such harsh conditions prevailed, during the period of İzmir Municipality (1931-1941). In this research, which was carried out through a literature review based on the analysis of primary and secondary sources, it was determined that Behçet Salih Uz adopted a multi-dimensional understanding of municipality. The activities that Uz has addressed for urban health, the construction of infrastructure and physical elements, and a modern urban life facility have been revealed. On this study, it is aimed to remind the urban services that the Mayor Behçet Salih Uz, which has an important place in İzmir's city history and urban memory, has implemented with limited means. Thus, it is hoped that some points to be inspired by the example of Uz will be reached for both urban researchers and theorists as well as practitioners.

Anahtar Kelimeler

Izmir, Behçet Salih Uz, Republic, Municipality, City Planning

Cumhuriyetin Belediyecilik Deneyimi: Behçet Salih Uz’un İzmir Belediye Başkanlığı Dönemi (1931-1941)

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Osmanlı Devleti’nden miras kalan bir merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkisi geleneğine sahiptir. Cumhuriyet’in kuruluşuyla beraber Türkiye’nin savaş sonrası yeniden inşa sürecinde yerel yönetimlerin etkin kullanımına duyduğu ihtiyaç artmıştır. Bir yandan Ankara’nın, yeni kurulan ülkenin vitrini olması nedeniyle inşası üzerinde durulurken öte yandan yangın sonrası İzmir’in ayağa kaldırılmasına odaklanılmıştır. İzmir söz konusu dönemde, savaşın izlerini gerek ekonomik gerekse toplumsal boyutlarıyla bütünüyle yansıtan bir kenttir. Bu liman kentinin potansiyelini ortaya koyup Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşuna ve kalkınmasına katkı sunabilmesi için etkin bir yerel yönetime ihtiyacı bulunmaktadır. Bu çalışma, böylesine çetin şartların hâkim olduğu bir dönemde İzmir Belediye Başkanlığı görevine getirilen Behçet Salih Uz’un İzmir Belediye Başkanlığı dönemindeki (1931-1941) faaliyetlerini ele almayı amaçlamaktadır. Birincil ve ikincil kaynakların tahliline dayanan literatür taraması yoluyla gerçekleştirilen bu araştırmada, Behçet Salih Uz’un çok yönlü bir belediyecilik anlayışı benimsediği tespit edilmiştir. Uz’un; kent sağlığına, altyapı ve fiziksel unsurların inşasına, çağdaş bir kent yaşamı tesisine yönelik ele almış olduğu faaliyetler ortaya konulmuştur. Bu çalışma vesilesi ile İzmir kent tarihi ve kent belleği açısından önemli bir yer tutan Başkan Behçet Salih Uz’un kısıtlı imkanlarla hayata geçirdiği kentsel hizmetlerin hatırlatılması hedeflenmiştir. Böylelikle hem kent araştırmacıları ve teorisyenler hem de uygulayıcılar açısından Uz örneğinden ilham alınacak birtakım noktalara erişileceği umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Behçet Salih Uz, Cumhuriyet, Belediye, Kent Planlaması

Kaynakça

• Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM), Erişim tarihi: 10.07.2023.
• Aksoy, Y. (1986). Bir kent, bir insan – İzmir’in son yüzyılı, S. Ferit Eczacıbaşı’nın yaşamı ve anıları. İstanbul: Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınları.
• Altan, T. E. (2015). İzmir fuarı, kültürpark ve Türkiye’nin inşası. (Ed. Yılmaz, A., Kılınç, K. ve Pasin, B.), İzmir kültürpark’ın anımsa(ma)dıkları-temsiller, mekânlar, aktörler içinde (ss. 165-187). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Amygdalou, K. (2015). Modern ve ulusal bir kimlik arayışında değişen formlar ve anlamlar: 1930’larda İzmir’in kültürpark’ı ve çevresi. (Ed. Yılmaz, A., Kılınç, K. ve Pasin, B.), İzmir kültürpark’ın anımsa(ma)dıkları-temsiller, mekânlar, aktörler içinde (ss. 77-97). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baran, T. A. (2003). Bir kentin yeniden yapılanması-İzmir 1923-1938. İstanbul: Arma Yayınları.
• Belediye Haberleri (1939). İzmir belediyesi 1939 yılı çalışma raporu, Belediyeler Dergisi, 5(51).
• Bilsel, F. C. (1996). Ideology and urbanism during the early republican period: Two master plans for Izmir and scenarios of modernization. METU JFA, 16(1-2), 13-30.
• Durgun, B. (2006). Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’de karayolu ulaşımı ve İzmir uygulamaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5(13), 25-49.
• Genç Acar, D. (2017). 1929 dünya ekonomik bunalımı ve İzmir’de gündelik yaşam. Belgi Dergisi, (13), 408-428.
• Güngördü, A. ve Güner, H. E. (2019). 1922 büyük İzmir yangını sonrası İzmir cumhuriyet meydanının oluşumu ve mekânsal gelişiminin incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 11(2), 111-130. https://doi.org/10.17932/IAU.IAUD.m.13091352.2019.2/42.111-130
• Kaner, K. (1941). Örnek olacak bir müessese. Belediyeler Dergisi, 7(76), 12-13.
• Karayaman, M. (2008). 20. yüzyılın ilk yarısında İzmir’de sağlık. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı. Kaya, A. (2017). Erken cumhuriyet dönemi'nde içme suyu temininde kent yöneticilerinin rolü: Vali Kazım (Dirik) Paşa ile Belediye Başkanı Dr. Behçet (Uz) Bey örneği. 4. Uluslararası Su Kongresi, İzmir.
• Kurt, S. (2012). İzmir’de kamusal hizmetler (1850-1950). İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
• Laroche, D. (2020). İzmir ve 1930-1940 yılları arasında Türkiye’deki mimarlık tartışmaları. (Ed. Laroche, D. Maeso, J. ve Ziegler, V.), Le Corbusier Türkiye’de-İzmir nâzım planı (1939-1949) içinde (ss. 43-68). 2. Baskı. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Moralı, N. (1976). Mütarekede İzmir – önceleri ve sonraları. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Olgaç, U. (1939). Güzel İzmir ne idi ne oldu? İzmir: Meşher Basımevi.
• Özmakas, H. ve Özmakas, Y. (t.y.). İzmir’in ilkleri. İzmir: Tülov Yayınları.
• Öztek, Z. (2021). Dr. Behçet Uz (1893-1986). Nobel Medicus, 17(1), 70-74.
• Quataert, D. (2020). Osmanlı İmparatorluğu 1700-1922. 11. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Serçe, E. (1998). Tanzimat’tan cumhuriyet’e İzmir’de belediye (1868-1945). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Seymen, Ü. B. (1992). Tek parti dönemi belediyeciliğinde Behçet Uz örneği. (Ed. Beygu, Ş.), Üç İzmir içinde (ss. 297-321). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tekeli, İ. (2011). Cumhuriyetin belediyecilik öyküsü (1923-1990). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tınal, M. (2018). Behçet Salih Uz, (Ed. Arslan, B. ve Tınal, M.), İzmir kent ansiklopedisi biyografi cilt II içinde (ss. 326-328), İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
• Tiryakioğlu, S. (1941). Doktor Behçet Uz. Belediyeler Dergisi, 7(75), 13-18.
• Uz, B. (2009). Atatürk’ün İzmiri-Bir kentin yeniden doğuşu. 2.Baskı. (Haz. Sakar, L. E.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yeni Asır Gazetesi (1932). Şehrin ihtiyaçları. 4 Ocak 1932.
• Yeni Asır Gazetesi (1933). Belediye Reisi Behçet Salih Bey’in şehir işleri hakkında beyanatı. 21 Mart 1933.
• Yeni Asır Gazetesi (1986). 22 Mayıs 1986.