HAVALİMANLARININ KENT MAKROFORMUNA ETKİSİ: YENİ İSTANBUL HAVALİMANI

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 205 - 226, 28.02.2022

Nur Yeşim Özalp , Ozdemir Sonmez

Öz

Bu makalede, son dönemde İstanbul’da yapılan önemli projelerden biri olan ve metropolün kuzeyinde inşa edilen Yeni İstanbul Havalimanı ve gerekli alt ve üst yapı tesislerinin kentte yaratacağı değişimler mekânsal açıdan incelenerek tartışılmaktadır. Bu amaçla farklı çevrelerce farklı açılardan değerlendirilen yeni havalimanının gelecekte yaratacağı olası mekânsal etkilerin anlaşılabilmesi için öncelikle II. Dünya Savaşı’ndan bu yana İstanbul’da yaşanan mekânsal gelişmeler beş etapta özetlenerek İstanbul kentsel makroformun oluşumunda etken olan unsurlar özetlenmiştir. Ayrıca farklı kentlerde yapılan havalimanlarının o kentteki fiziki mekânsal etkileri gözden geçirilmiş, makroformun oluşum sürecinde gözlenen etkileşimler değerlendirilmiştir. Buna ek olarak 1953 yılında İstanbul’da yapılan Atatürk Havalimanı ile 2001 yılında yapılan Sabiha Gökçen Havalimanı’nın çevresinde ne tür değişimlere yol açtığı, ne tür fonksiyonların geliştiği ve bu fonksiyonların tetiklemesi ile gelişen diğer fonksiyonların kısa süre içinde kentsel makroformu nasıl etkilediği araştırılmıştır. Böylece Yeni İstanbul Havalimanı ve etkileşim içinde olduğu Kanal İstanbul, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Marmara Otoyolu’nun metropolün kuzeyinde yaratacağı olası değişimler değerlendirilmiş ve tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

havalimanı, ulaşım yatırımları, kentsel gelişim, kent makroformu

THE EFFECT OF AIRPORTS ON URBAN MACROFORM: NEW ISTANBUL AIRPORT

Öz

This article examines the effects of airports on the development and urban form of the cities. For this purpose, as a case study, New Istanbul Airport, which is one of the most important projects recently carried out in Istanbul and built in the north of the metropolis was explored. For this purpose, the spatial changes that the airport, its components and the infrastructure facilities would create in the city are examined and discussed. In order to have a better understanding, the possible spatial effects of the new airport, which is discussed from different perspectives by different institutions, spatial developments took place in Istanbul since World War II, have been summarized. Those developments were reviewed in five stages and the factors that were effective in the formation of Istanbul’s urban form were determined for each period. Furthermore, the new facilities and physical changes in the vicinity of Atatürk Airport built in Istanbul in 1953 and Sabiha Gökçen Airport built in 2001 were investigated and discussed how the new urban functional areas occurring around airports affect the urban macroform in a short time. Finally, the possible changes to be created by the New Istanbul Airport and the Channel Istanbul, Yavuz Sultan Selim Bridge and Northern Marmara Motorway in the north of the Istanbul metropolitan area were evaluated and discussed.

Anahtar Kelimeler

airport, Transport Investments, urban development, urban macroform

Kaynakça

• Ataöv A. ve Osmay S., (2007) “Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Yöntemsel Bir Yaklaşım” METU JFA 2007/2, (24:2) 57-82.
• Akın (2011) “Yeni Büyüme Dinamikleri İlişkisinde İstanbul Kentinin Makroform Arayışı”, Mimarlık Eylül-Ekim 2011/361, S:75-80, Issn 1300-4212, Ankara.
• Aktan A. E. Ö. (2006) “Kent Biçimi – Ulaşım Etkileşimine İlişkin (Tarihsel ve Güncel) Yaklaşımlar ve İstanbul Örneği” Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Şehir Planlama Programında Hazırlanan Doktora Tezi.
• Aksoy E. S. (2015) “Kent Ritmi ve Kamusal Alan İlişkilerinde Metro İstasyonları” İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı.
• Bakırcı M. (2012) “Ulaşım Coğrafyası Açısından Türkiye’de Havayolu Ulaşımının Tarihsel Gelişimi ve Mevcut Yapısı” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 25, Ocak- 2012, S. 340 – 377 İstanbul – Issn:1303-2429.
• Başkan F. (2014) “Kent Makroformunun Dönüşümünde Ulaşımın Rolü; Pendik Örneği” Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Döker M. F. (2012) “İstanbul Kentsel Büyüme Sürecinin Belirlenmesi, İzlenmesi ve Modellenmesi” T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• Feryal T. ve Turan S. K. (2005) “Havaalanlarının Sosyal Etkileri: Sabiha Gökçen Havaalanı Örneği” Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Ankara.
• Gülay T., Yıldırım S., Erik Ö. ve Erkek E. (2019) “İstanbul Havalimanı Projesi” İstanbul’da Büyük Ölçekli Kentsel Projeler ve Planlama Süreçleri, Yayın No.: 2265 ISBN: 978-605-7895-74-5 Basım Sayısı: 1. Basım, Mart 2019 S:209-235.
• Güner K. (2002), “Demiryollarının Gelişimi ve Kentleşme Olgusuna Etkisi” Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı Şehir Planlaması Programında Hazırlanan Doktora Tezi, İstanbul.
• İBB (1995) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, “1/50.000 İstanbul Çevre Düzeni Planı-1995” İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, İstanbul.
• İBB (2009) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, “1/100.000 İstanbul Çevre Düzeni Planı-2009” İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, İstanbul.
• İBB (2019) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, “İstanbul İli Avrupa Yakası Rezerv Yapı Alanı 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliği Plan Açıklama Raporu-2019” İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, İstanbul.
• Kantürer G., (2016) “İstanbul Kent Çeperlerinde Kırsal Arazilerin Dönüşümü “Ağaçlı – Yeniköy Yöresi Örneği” Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
• Karaca Duran A. (2015) “Türkiye’de Havayolu Ulaşımında Havaalanlarının Yeri ve Çevresel Etkileri: Sabiha Gökçen Havalimanı Örneği” T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Karaoğlu E. (2016) “İstanbul’da Kentsel Gelişimin Modern ve Post modern Yaklaşımlar Bağlamında İrdelenmesi” T.C. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul.
• Kartal Orak H., (2014), Yeşil Havaalanı Yönetiminin Atatürk Havaalanında Uygulanabilirliğinin Araştırılması Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kılıç, D., ve Turgut, M. (2019) “Kentsel Lojistik Açısından İstanbul Havalimanı ve Atatürk Havalimanı’nın Değerlendirilmesi” Kocatepe İİBF Dergisi, Aralık, 21(2), S:148-157.
• Kuban, D., (2004) İstanbul, Bir Kent Tarihi: Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Narin H. (2010) “Planlama Sürecinde Geliştirilen Gayrimenkul Yatırımlarının Rant Etkisinin İncelenmesi, Kurtköy Örneği" İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Gayrimenkul Geliştirme Anabilim Dalı.
• Özbay K. (2018) “Ulaşım ve Kentsel Mekân İlişkisi” Kent Akademisi, Volume, 11 (33), Issue 3, Pages 367-373.
• Özür N. (2018) “Türkiye’de Havalimanlarının Kuruluş Yerlerinin Sürdürülebilir Arazi Kullanımı Bakımından Değerlendirilmesi Evaluating to Site Of Airports İn Turkey İn Terms Of Sustainablelanduses” Türk Coğrafya Dergisi 71, S:15‐25, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Çankırı.
• Özkaynak B., Aydın C. İ. Vd. (2018), “Türkiye ve Avrupa’daki Mega Projelere Bir Bakış” Çılgın Projeler Konferansı, Yeni İnsan Yayınevi -163 Ekolojik Serisi-47.
• Özyılmaz Ö. (2017) “İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’nın Pendik İlçesi Kent Gelişimine Etkilerinin İncelenmesi” T.C. Bahçeşehir Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Sönmez M. (1996) “İstanbul’ un iki yüzü: 1980’ den 2000’ e değişim” Arkadaş Yayınevi, Ankara,
• T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (2013) “İstanbul Bölgesi 3. Havalimanı” 3. Havalimanı Nihai ÇED Raporu, (Nisan,2013), Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu adrese dayalı nüfus kayıt sistemi (ADNKS) veri tabanı; 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990, 2000, 2207, 2012 ve 2018. (https://www.webcitation.org/6BtuecxDI)
• Türkün A., Öktem Ünsal B. ve Yapıcı M., (2014). 1980‟ler Sonrasında Kentsel Dönüşüm: Mevzuat, Söylem, Aktörler ve Dönüşümün Hedefindeki Alanlar; Derleyen: Türkün, A., (2014). Mülk, Mahal, İnsan – İstanbul’da Kentsel Dönüşüm, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Yağmur C., (2013) “Kentiçi Ulaşım Bağlamında İstanbul Ulaşım A.Ş. Örneği ve Organizasyon ile Ekonomik Açıdan Bir Öneri” T.C. Bahçeşehir Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.