STATE CORPORATE ENTREPRENEURSHIP IN THE FIELD OF NON-PROFIT ORGANIZATIONS: THE CASE OF THE TURKISH RED CLAY BLOOD SERVICES

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 38 - 52, 31.12.2023

Züleyha Sayın

https://doi.org/10.25203/idd.1293521

Öz

Objectives : The aim of the study is to examine the corporate entrepreneurship of the state in the field of non-profit organizations through the General Directorate of Turkish Red Crescent Blood Services.

Design/Methodology: The research was designed as a qualitative case study. In this context, documents, activity reports, statutes, strategic plans, newspaper archives, legislation related to the subject and semi-structured interviews were used as a data set to answer the research question.

Results: The result of the research shows that the state, as a corporate entrepreneur, carries out institutional work in the Turkish Red Crescent Blood Services as a non-profit organization to reveal and maintain institutions. It is among the findings obtained as a result of the research that these institutional works are also effective in the internal structuring of the organization and that it increases the organizational performance.

Originality/Value: Considering the importance of blood services in terms of human life and the size of the organization within the fields of activity of the Turkish Red Crescent, which has been operating mainly on humanitarian aid since the day it was founded due to its mission, research conducted in the profit sector, especially in the context of corporate entrepreneurship, can be expressed as an original value.

Anahtar Kelimeler

Non-Profit Organizations, Institutional Entrepreneurship, Institutional Work, Turkish Red Crescent Blood

KÂR AMACI GÜTMEYEN ÖRGÜTLER ALANINDA DEVLETİN KURUMSAL GİRİŞİMCİLİĞİ: TÜRK KIZILAY KAN HİZMETLERİ ÖRNEĞİ

Öz

Amaç : Çalışmanın amacı kâr amacı gütmeyen örgütler alanında devletin kurumsal girişimciliğinin Türk Kızılay Kan Hizmetleri Genel Müdürlüğü üzerinden incelenmesidir.

Tasarım/Yöntem: Araştırma nitel durum çalışması olarak tasarlanmış bu kapsamda araştırma sorusunu yanıtlama niteliğindeki belgeler, faaliyet raporları, tüzükler, stratejik planlar, gazete arşivleri, konu ile ilgili mevzuat ve yarı yapılandırılmış mülakatlar veri seti olarak kullanılmıştır.

Sonuçlar: Araştırma sonucu kurumsal girişimci olarak devletin, kâr amacı gütmeyen bir örgüt olarak Türk Kızılay Kan Hizmetleri’nde kurumları ortaya çıkarmaya, sürdürmeye yönelik kurumsal işler gerçekleştirdiğini göstermektedir. Bu kurumsal işlerin örgüt içi yapılanmada da etkili olduğu bununda örgüt performansını artırdığı araştırma sonucu ulaşılan bulgular arasındadır.

Özgün Değer: Yüklendiği misyon sebebiyle kurulduğu günden bu yana temelde insani yardım konusunda faaliyet gösteren Türk Kızılay’ın faaliyet alanları içerisinde kan hizmetlerinin insan hayatı açısından önemi ve organizasyonun büyüklüğü göz önüne alındığında özellikle kurumsal girişimcilik bağlamında kâr amacı sektörde yapılan araştırma özgün değer olarak ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kâr Amacı Gütmeyen Örgütler, Kurumsal Girişimcilik, Kurumsal İş, Türk Kızılay Kan Hizmetleri

Kaynakça

• Anadolu Ajansı. (25 Ağustos 2018). Kızılay Senegal ve Moritanya'da yüzleri güldürdü. https://www.aa.com.tr/tr/yasam/kizilay-senegal-ve-moritanyada-yuzleri-guldurdu/1238734 (Erişim tarihi: 21.06.2022).
• Anadolu Ajansı. (20 Mayıs 2019). Kızılaydan dünyanın dört bir yanında yardım ve iftar. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kizilaydan-dunyanin-dort-bir-yaninda-yardim-ve-iftar-/1482799 (Erişim tarihi: 17.06.2022).
• Anadolu Ajansı. (11 Ağustos 2019). Türk Kızılay 51 ülkede kurban kesiyor. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turk-kizilay-51-ulkede-kurban-kesiyor/1554995 (Erişim tarihi: 17.06.2022). Anadolu Ajansı. (21 Ekim 2018). Türk Kızılayından Endonezyalı afetzedelere yardım. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turk-kizilayindan-endonezyali-afetzedelere-yardim/1288776 (Erişim tarihi: 22.05.2022).
• Anadolu Ajansı. (5 Aralık 2018). Türk Kızılayı'ndan Gazze'ye 8,5 tonluk ilaç yardımı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turk-kizilayindan-gazzeye-8-5-tonluk-ilac-yardimi/1330380 (Erişim tarihi: 22.05.2022).
• Anadolu Ajansı. (28 Mart 2018). Türk Kızılayından Kosova'da insani yardım. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turk-kizilayindan-kosovada-insani-yardim/1102188 (Erişim tarihi: 04.08.2022).
• Anadolu Ajansı. (25 Mart 2019). Türk Kızılayından Mozambik'teki afet bölgesine yardım. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turk-kizilayindan-mozambikteki-afet-bolgesine-yardim/1429733 (Erişim tarihi: 04.08.2022).
• Atamer, T. (2009). Kan transfüzyonunun tarihçesi. 35. Ulusal Hematoloji Kongresi 7-10 Ekim 2009, (ss. 148-154).
• Avrupa Toplulukları Komisyonu. (2008). 2006/35/EC Sayılı Kararın Feshine ve Türkiye ile Katılım Ortaklığının kapsadığı ilkeler, öncelikler ve koşullara dair bir konsey kararı. https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/Kob/Turkiye_Kat_Ort_Belg_2007.pdf (Erişim tarihi: 07.28.2022).
• Bulut, F. M., & Sayılar, Y. (2021). Farklı siyasalarda devletin kurumsal girişimciliğini yeniden düşünmek: Türkiye bağlamında bir tipoloji önerisi. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 6(1), 1-30.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J.W. & Miller, D.L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into Practice, 39, 124-130. Çaha, Ö., Çaylak, A., & Tutar, H. (2013). TRA2 bölgesi sivil toplum kuruluşları profili. Ankara: SERKA.
• Çiftçi, C. (2012). Sivil toplum: Kökenler, örgütlenme ve çalışma yaklaşımları. Kadın ve Kadın Stk’larının Güçlendirilme Projesi. Avrupa Birliği. 2010-2012.
• Davutoğlu, A. (2013). Turkey’s humanitarian diplomacy: Objectives, challenges and prospects. Nationalities Papers, 41(6), 865-870.
• DiMaggio, P. J. (1988). Interest and agency in institutional theory. İçinde L. G. Zucker, Institutional patterns and organizations: Culture and environment (ss. 3-21). Cambridge, MA: Ballinger.
• DiMaggio, P. J., & Powell, W. W. (1991). The new institutionalism in organizational. Chicago: University of Chicago Press.
• DiMaggio, P., & Powell, W. W. (1983). The iron cage revisited institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields. American Sociological Review, 48(2), 147-160.
• Eisenhardt, K. M. (1989). Building theories from case study research. Academy Management Review, 14(4), 532-550.
• Fligstein, N. (1997). Social skill and institutional theory. American Behavioral Scientist, 40(4), 397-405.
• Fligstein, N. (2001). Social skills and the theory of fields. Sociological Theory, 19(2), 105-125.
• Francois, P., & Vlassopoulos, M. (2008). Pro-Social motivation and the delivery of social services. CESIFO Economic Studies, 54(1), 22-54.
• Garud, R., Hardy, C., & Maguire, S. (2007). Institutional entrepreneurship as embedded agency: An introduction to the special issue. Organization Studies, 28(7), 957-969.
• Haberler.com. (1 Kasım 2006). Başbakan Erdoğan, 'Orta Anadolu Kan Merkezi' Açılışını Yaptı. https://www.haberler.com/guncel/basbakan-erdogan-orta-anadolu-kan-merkezi-haberi/ (Erişim tarihi: 17.06.2022). Habermas, G. (1999). Kamusallığın dönüşümü. İstanbul: Ayrıntı.
• Hatipoğlu, O. G. (2013). Türkiye Kızılay Derneği’nin kamusallığı: Bir çözümleme denemesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(22), 167-189.
• Hirsch, P. M., & Lounsbury, M. (1997). Putting the organization back into organization theory action, change, and the new institutionalism. Journal of Management Inquiry, 6(1), 79-88.
• Holm, P. (1995). The dynamics of institutionalization: Transformation processes in Norwegian fisheries. Administrative Sciences Quarterly, 40(3), 398-422.
• Hürriyet. (24 Aralık 2005). Kan kanunu değişiyor. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kan-kanunu-degisiyor-3697780 (Erişim tarihi: 17.06.2022).
• Institute for Multi-Track Diplomacy: http://imtd.org/ (Erişim Tarihi: 12.09.2022).
• Kabakçı Yurdakul, I. (2016). Nitel veri analizinin temelleri. İçinde E. I. Yurdakul, Nitel veri analizinde adım adım nvivo kullanımı (ss. 1-20). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kan Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2014). https://www.kanver.org/Upload/Dokuman/Dosya/09852781_kan_2014.pdf (Erişim tarihi: 13.06.2022).
• Kan Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2015). https://www.kanver.org/Upload/Dokuman/Dosya/21399856_kan_2015.pdf (Erişim tarihi: 24.06.2022).
• Kan Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2020). https://www.kanver.org/Upload/Dokuman/Dosya/khgmweb-2020-12-08-2021-62161230.pdf (Erişim tarihi: 24.06.2022).
• Kan Hizmetleri. (2005). https://www.kanver.org/Upload/Dokuman/Dosya/khgm_2005-15-04-2022-04195192.pdf (Erişim tarihi: 26.06.2022).
• Keyman, F. (2004). Sivil toplum, sivil toplum kuruluşları ve Türkiye. Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları No:4. İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Kınık, K., & Aslan, H. K. (2020). İnsani diplomasi. İçinde A. R. Usul, & İ. Yaylacı, Dönüşen diplomasi ve Türkiye: Aktörler, alanlar, araçlar (ss. 353-391). İstanbul: Küre Yayınları.
• Koç, U. (2013). Taking the state seriously : The effects of the state on institutional change. 4. Örgüt Kuramı Çalıştayı Bildiriler Kitabı, (ss. 23-51).
• Küçükömer, İ. (1994). Sivil toplum yazıları. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Lawrence , T. B., & Suddaby, R. (2006). Institutions and Institutional Work. İçinde S. R. Clegg, T. B. Hardy, T. B. Lawrence , & W. R. Nord, The SAGE Handbook of Organization Studies (ss. 215-254). Thousand Oaks: Sage.
• Lawrence, T. B., Suddaby, R., & Leca, B. (2009a). Institutional work: Refocusing institutional studies of organization. Journal of Management Inquiry, 20(1), 52-58.
• Lawrence, T. B., Suddaby, R., & Leca, B. (2009b). Introduction: Theorizing and studying institutional work. İçinde Lawrence, T. B., Suddaby, R., & Leca, B., Instutional work (ss. 1-27). New York: Cambridge University Press.,
• Leca, B., & Naccache , P. (2006). A critical realist approach to institutional entrepreneurship. Organization, 13(5), 627- 651.
• Maxwell, J. A. (2008). Designing a qualitative study. İçinde Bickman, L. & D. J. Rog, The SAGE Handbook Of Applied Social Research Methods (ss. 214-253).
• Meyer, J. W., & Rowan, B. (1977). Institutionalized organizations: Formal structure as myth and ceremony. American Journal of Sociology, 83(2), 340-363.
• Meyer, J. W., & Scott, W. R. (1983). Organizational environments: Ritual and rationality. Beverly Hills: Sage. Milliyet Arşiv. (22 Ekim 1999). Kan Alış: 1 milyon 500 bin lira Satış: 22 milyon 550 bin lira. (Erişim tarihi: 01.07.2022).
• Milliyet Arşiv. (17 Ağustos 2000). Kızılay: Yıkıldık Kansız kaldık. (Erişim tarihi: 01.07.2022).
• Milliyet Arşiv. (28 Eylül 2003). Ulusal kan kurumu kuruluyor. (Erişim tarihi: 01.07.2022).
• Milliyet. (17 Temmuz 2005). Erdoğan’dan kan bağışı. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/erdogandan-kan-bagisi-124284 (Erişim tarihi: 01.07.2022).
• Milliyet. (20 Ocak 2007). Kapı kapı kan aramaya son. https://www.milliyet.com.tr/pembenar/kapi-kapi-kan-aramaya-son-186046 (Erişim tarihi: 01.07.2022).
• Milliyet. (12 Haziran 2000). Kızılay yüzde 30 kan kaybetti. https://www.milliyet.com.tr/the-others/kizilay-yuzde-30-kan-kaybetti-5315779 (Erişim tarihi: 01.07.2022).
• Özen, Ş. (2010). Yeni kurumsal kuram: Örgütleri çözümlemede yeni ufuklar ve yeni sorunlar. İçinde S. Sargut, & Ş. Özen, Örgüt Kuramları (ss. 237-331). Ankara: İmge.
• Özen, Ş. (2011). Yeni kurumsal kuramın dayandığı siyasal sistem varsayımları ve Türkiye açısından bir değerlendirme. İçinde F. Kartal, Türkiye’de kamu yönetimi ve kamu politikaları (ss. 45-66). Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Özen, Ş. (2013). Yeni kurumsal kuram. İçinde D. Taşçı, & E. Erdemir, Örgüt kuramı (ss. 120-139). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Özen, Ş. (2014). Rhetorical Variations in the cross-national diffusion of management practices: A comparison of Turkey and the US. İçinde G. S. Drori, M. Höllerer, & P. Walgenbach, Global themes and local variations in organization and management: Perspectives on glocalization (ss. 119-132). London: Routledge.
• Palmer, D., & Biggart, N. W. (2002). Organizational institutions. İçinde J. C. Baum, The blackwell companion to organizations (ss. 259-280). Oxford: Blackwell.
• Perkmann, M., & Spicer, A. (2008). How are management fashions institutionalized? The role of institutional work. Human Relations, 61(6), 811-844.
• Powell, W. W., & DiMaggio, P. J. (1991). The new institutionalism in organizational analysis. Chicago: University of Chicago Press.
• Salamon, L. M. (1995). Partners in public service: Government–nonprofit relations in the modern welfare. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Sayın, Z. (2021). Kâr amaçsız örgütlerde değişim: Türk Kızılay örneği. Ankara: Nobel Bilimsel.
• Schmid, H. (2004). Organizational and structural dilemmas in nonprofit human service organization. Binghamton: Routledge.
• Scott, W. R. (1995). Institutions and organizations. foundations for organizational science. London: A Sage Publication Series.
• Scott, W. R., Mendel, P. J., & Caronna, C. A. (2000). Institutional change and healthcare organizations: From professional dominance to managed care. Chicago: University of Chicago Press.
• Seo, M. G., & Creed, W. D. (2002). Institutional contradictions, praxis and institutional change: A dialectical perspective. Academy of Management Review, 27(2), 222-247.
• Smith, S. R. (2003). Government and nonprofit in the modern age. Society. 40(4), 36-45.
• Suddaby, R., & Greenwood, R. (2005). Rhetorical strategies of legitimacy. Administrative Science Quarterly, 50(1), 35-67.
• Tarihçemiz. (2022). Kan Hizmetleri. https://www.kanver.org/sayfa/hakkimizda/tarihcemiz/33 (Erişim tarihi: 04.06.2022).
• Tellis, W. (1997). Introduction to case study. The Qualitative Report, 3(2), 1-14.
• Türk Kızılay. (2020). 2020 Faaliyet Raporu. https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/Dosya/kizilay_fr_2020_tr_web-01-07-2021-48114193.pdf (Erişim tarihi: 14.06.2022).
• Türk Kızılayı. (2010). Türk Kızılayı Kan Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://www.kanver.org/Upload/Dokuman/Dosya/khgm_2010-15-04-2022-99967351.pdf (Erişim tarihi: 06.06.2022).
• Türkiye Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği . (2021). XXIV. Ulusal Kan Merkezleri ve Tranfüzyon Tıbbı Kursu. İstanbul.
• TÜSEV. (2006). Türkiye’de sivil toplum: Bir değişim süreci. İstanbul: TÜSEV.
• Ulusal Kan Hizmetleri Faaliyet Alanı Koordinatörlüğü. (2010). 2007-2008-2009 Faaliyet kitabı. https://www.kanver.org/Upload/Dokuman/Dosya/2007-2008-2009-15-04-2022-40923695.pdf (Erişim tarihi: 04.06.2022).
• Uzun, A. (2010). Örgütsel meşruiyetin yeniden inşasına yönelik bir süreç modeli: Türk Kızılay Vakfı örneği. 1. Örgüt Kuramı Çalıştayı Bildirileri, (ss. 73-87). Ankara.
• Yalçınkaya, A. (2018). Devletin kurumsal süreçlere etkisi: Türkiye kaynaklı yeni kurumsal kuram çalışmaları üzerine sistematik bir yazın değerlendirmesi (1998-2016). Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 3(1), 29-53.
• Yalçınkaya, A., & Taşçı, D. (2017). Bir kurumsal girişimci olarak devlet: Yeni kurumsal kuram bağlamında bir değerlendirme. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 2(1), 71-89.
• Yeni Asır. (4 Ocak 1997). Kızılay İzmir’de 2 kişiye daha AIDS’li kan sattı!. (Erişim tarihi: 07.07.2022).
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yin, R. K. (2009). Case Study Research. London: Sage.
• Zucker, L. G. (1977). The role of institutionalization in cultural persistence. American Sociological Review, 42(5), 726-743.
• Zucker, L. G. (1988). Where do institutional patterns come from? Organizations as actors in social systems. İçinde L. G. Zucker, Institutional patterns and organizations: Culture and environment (ss. 23-49). Cambridge: Ballinger.