Kent İçi Toplu Ulaşımın Operasyon ve Bakım Uygulamalarında Yeni Model Arayışları

Yıl 2022, , 771 - 796, 02.08.2022

Ertuğrul Selçuk Güldüler

https://doi.org/10.31198/idealkent.1064323

Öz

Kent içi toplu ulaşım gelişmekte olan ülkelerde genel olarak lastik tekerlekli sistemler üzerinden yürütülmektedir. Lastik tekerlekli kent içi ulaşım operasyonlarında en temel modeller, özkaynak modeli ve belirli bileşenlerin piyasadan satın alındığı modellerdir. Türkiye’de kent içi toplu ulaşım hizmeti sağlama görev, yetki ve sorumluluğu belediyelerdedir. Belediyeler, lastik tekerlekli sistemlerin işletilmesi konusunda artan personel maliyetleri, yükselen filo yaşı ve kanuni kısıt gibi nedenlerle son yıllarda yeni model arayışlarına girmiştir. Çalışmada lastik tekerlekli kent içi toplu ulaşımda temel modeller incelenmiştir. Devamında Türkiye’de son yıllarda uygulanmaya çalışılan yeni modellerin detayları ve uygulama sonuçları ortaya konulmuştur. Uygulanan yeni modellerin güçlü ve zayıf yanlarına değinilmiştir. Çalışmanın önemi, kent içi ulaşımda lastik tekerlekli sistemlerin operasyonunda temel modeller ile yeni model arayışlarının kıyaslanması ile ilgili çalışma boşluğunun doldurulmasıdır. Çalışma sonucunda temel modellerde personel aidiyeti ve yüksek maliyetlerin; hizmetlerin piyasadan temin edildiği dış kaynaklara dayalı modellerde rekabet, operasyon istikrarı, ödeme performansı, bakım kalitesizliği ve çalışanların memnuniyetsizliğinin önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Belediye tarafından destekleme ödemesi yapılmasına dayalı modellerde yolcu memnuniyeti, sefer artışı ve belediyenin katlanmak zorunda olduğu maliyetlerin artması ön plana çıkan hususlardır.

Anahtar Kelimeler

toplu ulaşım, kent içi toplu ulaşım, lastik tekerlekli toplu ulaşım, otobüs işletmeciliği, belediye

Destekleyen Kurum

6. kent araştırmaları kongresi

The Quest for New Models in Operations and Maintenance Applications of Urban Public Transportation

Öz

Urban public transportation is generally carried out on tire wheleed systems in developing countries. The most basic models in tire wheleed urban transportation operations are the equity model and the model in which certain components are purchased from the market. In Turkey, the duties, authorities and responsibilities of providing urban public transportation services rest with the municipalities. Municipalities have been in search of new models in recent years for reasons such as increasing personnel costs, rising fleet age and legal constraints in the operation of tire wheleed systems. In the study, basic models in urban public transportation with tire wheleed were examined. Afterwards, the details of the new models that have been tried to be implemented in Turkey in recent years and the results of their implementation are presented. As a result of the study, personnel belonging and high costs in basic models; competition, operational stability, payment performance, poor quality of maintance care and dissatisfaction of employees were found to be important in outsourcing models where services are obtained from the market. Passenger satisfaction, trip increase and increasing costs that the municipality has to bear are the highlights of the models based on the payment of support by the municipality.

Anahtar Kelimeler

public transport, urban public transport, tire wheleed public transport, bus management, municipality

Kaynakça

• Acar, İ. H. (2005). Kentlerimiz için metrobüs çözümleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yayını.
• Alıcı, O. V. (2017). Özel amaçlı metropoliten kuruluşlar. İstanbul: Orion kitabevi.
• Ankara Elektrik Gaz Otobüs Genel Müdürlüğü, (2019). EGO 2018 yılı bütçe kesinhesabı. Ankara: EGO yayınları.
• Ankara Elektrik Gaz Otobüs Genel Müdürlüğü, (2020). EGO 2019 yılı bütçe kesinhesabı. Ankara :EGO yayınları.
• Ankara Elektrik Gaz Otobüs Genel Müdürlüğü, (2021). EGO 2020 yılı bütçe kesinhesabı. Ankara: EGO yayınları.
• Atınç, Y. (2004). İstanbul-Ankara ulaştırma sistemlerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Cirit, F. (2014). Sürdürülebilir kentiçi ulaşım politikaları ve toplu taşıma sistemlerinin karşılaştırılması. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı yayını.
• Cora, U., Kışla, R. ve Su, Ö. A. (2021). Kentiçi toplu taşıma araçları için performansa dayalı hakediş sistemi: İstanbul örneği modeli. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi. (31). 11/02/2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1626766 adresinden erişildi.
• Dişli, E. (2006). Toplu taşıma sistemleri entegrasyonu ve şişli - mecidiyeköy uygulaması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Elker, C. (2001). Ulaşımda politika ve pratik. Ankara: Teknik Yayınevi.
• Güldüler, E. S. (2021). İşletmelerin Hizmet Verdiği Kişi Sayısı İle Finansal Rasyoları Arasındaki İlişki: Toplu Taşıma İdareleri Örneği. Tarsus Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2 (1). 19/11/2021 tarihinde https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1699022 adresinden erişildi.
• Hatipoğlu, S. (2004). Servis araçlarının atıl zamanlarının başka bir ulaşım sistemi olarak değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Humprey, T. F. (1987). Public and private sector strategies to deal with urban and suburban congestion, Managing Urban Transportation as a Business. Urban Transportation Division of the American Society of Civil Engineers. 72-79.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi, (2021). İBB 2020 yılı faaliyet raporu. İstanbul: İBB yayınları. İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğü, (2014). İETT 2013 yılı faaliyet raporu. İstanbul: İETT yayını.
• İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğü, (2019a). İETT 2018 yılı faaliyet raporu. İstanbul: İETT yayını.
• İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğü, (2019b). İETT 2018 yılı bütçe kesinhesabı. İstanbul: İETT yayını.
• İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğü, (2020). İETT 2019 yılı bütçe kesinhesabı. İstanbul: İETT yayını.
• İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğü, (2021). İETT 2020 yılı bütçe kesinhesabı. İstanbul: İETT yayını.
• İzmir Elektrik Su Havagazı Otobüs Troleybüs Genel Müdürlüğü, (2019). ESHOT 2018 yılı bütçe kesinhesabı. İzmir: ESHOT yayını.
• İzmir Elektrik Su Havagazı Otobüs Troleybüs Genel Müdürlüğü, (2020). ESHOT 2019 yılı bütçe kesinhesabı. İzmir: ESHOT yayınları.
• İzmir Elektrik Su Havagazı Otobüs Troleybüs Genel Müdürlüğü, (2021a). ESHOT 2020 yılı faaliyet raporu. İzmir: ESHOT yayınları.
• İzmir Elektrik Su Havagazı Otobüs Troleybüs Genel Müdürlüğü, (2021b). ESHOT 2020 yılı bütçe kesinhesabı. İzmir: ESHOT yayınları.
• Karacasu, M. ve Yayla, N. (2010). Kentiçi otobüs taşımacılığında özelleştirme için bir karar destek modeli önerisi: Eskişehir örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi/d. 3(6). 22/12/2021 tarihinde http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_d/article/viewFile/734/664 adresinden erişildi.
• Keskin, A. (1992). Toplu taşıma sistemleri. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi yayını.
• Kıllıoğlu, M. E. (2010). İstanbul metrobüs sisteminin kapasitesinin artırılması için alınması gerekli önlemler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Mathur, O. P. (2013). Urban Poverty in Asia. Philippines: Asian Development Bank Press. Organisation for Economic Co-operation and Development. (2000). Public transport: Evaluation of performance. OECD Publications.
• Öncü, E. (1990). Kentsel ulaşım yatırımlarında karar süreçleri ve Türkiye için bir öneri. Ankara: EGO Genel Müdürlüğü Yayını.
• Özalp, M. ve Öcalır, E. V. (2008). Türkiye'deki kentiçi ulaşım planlaması çalışmalarının değerlendirilmesi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi. 25(2). 71-97. 02/01/2022 tarihinde http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2008/cilt25/sayi_2/71-97.pdf adresinden erişildi.
• Resmi Gazete, (2022). 6360 sayılı on dört ilde büyükşehir belediyesi ve yirmi yedi ilçe kurulması ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. 01/10/2021 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6360.pdf adresinden erişildi.
• Saatçioğlu, C. (2006). Ulaştırma sistemleri ve politikaları-Türkiye ve AB uygulamaları. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Saatçioğlu, C. ve Yaşarlar, Y. (2012). Kent içi ulaşımda toplu taşımacılık sistemleri: İstanbul örneği. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(3), 117-144. 11/12/2021 tarihinde https://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/iibfdergi/file/03/5.pdf adresinden erişildi.
• Schneider, C., Achilles, B. & Merbitz, H. (2014). Urbanity and urbanization: an interdisciplinary review combining cultural and physical approaches. Land. 2014/ 3. 105-130. 01/12/2021 tarihinde https://www.mdpi.com/2073-445X/3/1/105 adresinden erişildi.
• Sevim, M. (2006). Doğaya ve insana duyarlı kent içi ulaşım modeli: Malatya örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Turan, M. (1998). Kent içi ulaşımın enerji tasarrufu üzerindeki olası etkileri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ulaştırma Denizcilik ve Habercilik Şurası. (2013). Kentiçi ulaşım çalışma grubu sektör raporu. Ankara: Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı yayınları.
• Yardım, M. S. (2002). Kentiçi ulaşımda otobüsle toplu taşıma için işletmecilik şeklinin belirlenmesine yönelik bir matematik model. (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.