Kapsayıcı Bir Kent Hakkı Anlayışı için Feminist Bir Eleştiri

Yıl 2023, , 244 - 271, 11.08.2023

Gökben Demirbaş

https://doi.org/10.31198/idealkent.1240119

Öz

Bu çalışma kent hakkına yönelik çalışmaların kapsayıcılık iddiasının feminist bir perspektifle eleştirel bir değerlendirmesini sunmaktadır. Henri Lefebvre’in kapitalizm ve liberal temsili demokrasi eleştirisi üzerine temellendirdiği kent hakkı kavramına olan ilgi her geçen gün artmaktadır. Bu ilgiye paralel olarak son yirmi yılda gerek uluslararası gerekse Türkçe literatürde feminist kent hakkı çalışmaları yaygınlık kazanmıştır. Kavramla doğrudan etkileşim öncesinde ise feminist kent çalışmaları toplumsal cinsiyete dayalı eşitsizliklerin yarattığı ezilme ve dışlanma biçimlerini detaylı bir şekilde ortaya koymuş, bu konuda dikkate değer bir literatür birikmiştir. Bu çalışma tüm bu feminist literatüre rağmen kent hakkı konusunda ana tartışma hatlarını belirleyen çalışmalarda yoğunlukla kapitalizm ve sınıf ayrımlarına odaklanıldığını, toplumsal cinsiyetin kısmîleştirildiğini, feminist çalışmaların ise görmezden gelindiğini iddia etmektedir. Tarihsel ve güncel durumun analizine büyük oranda dâhil edilmeyen toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri geleceğin tahayyülüne ise neredeyse yalnızca Henri Lefebvre’in farklılık hakkı etrafında toplumsal cinsiyete dair söyledikleriyle dâhil edilmektedir. Kent hakkı talebi feminist, ırkçılık karşıtı, vb. bilgi ve kavrayışları sistematik bir biçimde içermediği takdirde soyut ve genel bir söylem olarak tasarlanan özgürlük düzeyine hiçbir zaman ulaşamayacaktır.

Anahtar Kelimeler

kent hakkı, toplumsal cinsiyet, farklılık hakkı, feminizm, kapsayıcılık

Teşekkür

Bu makalede sergilenen fikirlerin gelişimini İzmir Kent Hakkı Merkezi tarafından düzenlenen Kent Hakkı Okumaları grubu üyeleri ile yapılan düzenli okumalar ve tartışmalar desteklemiştir. Başta İzmir Kent Hakkı Merkezi kurucu üyeleri olmak üzere tüm okuma grubu üyelerine katkılarından dolayı teşekkür ederim.

A Feminist Critique for an Inclusive Understanding of the Right to the City

Öz

This paper presents a critical feminist evaluation of the pretension of inclusivity of the right to the city literature. The right to the city concept of Henri Lefebvre, which is constructed on a critique of capitalism and liberal representative democracy, has become increasingly popular in recent decades. Parallel to such interest, there has been a growing feminist right to the city literature both in international and Turkish literature. Prior to taking a direct interest in the concept, feminist urban research has already exhibited the forms of gender-based inequality and exclusion in cities and urban life. Significant literature has been accumulated in that field. The paper argues that despite such critical feminist literature, studies on the right to the city mainly focus on capitalism and class-based distinctions, partialise gender-based inequalities and ignore feminist knowledge. Gender-based inequalities, which are not incorporated in the historical and contemporary analyses, are almost only added into the theoretical arguments on the future through Henri Lefebvre’s accounts of gender in his writings on the right to difference. The demand for the right to the city will not reach its ideal of freedom, designed at a general and abstract level, unless the literature systematically takes feminist, anti-racist, etc. knowledge into account.

Anahtar Kelimeler

the right to the city, gender, feminism, inclusivity, the right to difference

Kaynakça

• Alkan, A. (1999). Özel alan- kamusal alan ayrımının feminist eleştirisi çerçevesinde kentsel mekân. Tartışma Metinleri, A.Ü. SBF Basımevi, 16, 1-30.
• Alkan, A. (2005). Yerel yönetimler ve cinsiyet: Kadınların kentte görünmez varlığı. Dipnot Yayınları.
• Attoh, K. A. (2011). What kind of right is the right to the city?. Progress in Human Geography, 35(5), 669–685. https://doi.org/10.18740/S44K5V
• Bakan, A. B. (2012). Marxism, feminism and epistemological dissonance. Socialist Studies/Etudes Socialistes, 8(2), 60-84. https://doi.org/10.18740/S44K5V
• Bastia, T. (2018). Transnational migration and the gendered right to the city in Buenos Aires. Cities, 76, 18-22. http://dx.doi.org/10.1016/j.cities.2017.06.014
• Bektaş Ata, L. (2021a). Limontepe’de yaşamak, büyümek, beklemek: Kentsel dönüşüm öncesi bir mahalle anlatısı. İdealkent Yayınları.
• Bektaş Ata, L. (2021b). Gecekondulu kadınların kent hakkı: Kentlilik, katılım ve deneyim. https://rwi.lu.se/wp-content/uploads/2020/12/Rapor_gecekondulu-kadinlarin-kent-hakki.pdf
• Brenner, N. (2004). New state spaces: Urban governance and the rescaling of statehood. Oxford University Press.
• Brenner, N. (Der.). (2014). Implosions/explosions: Towards a study of planetary urbanization. Jovis Verlag GmbH.
• Butler, C. (2012). Henri Lefebvre, spatial politics, everyday life and the right to the city. Routledge.
• Carstens, L., & Pasch, L. (2016). Feminist and intersectional perspectives on the right to the city. C. Mathivet (Der.). Unweiling right to the city: Representations, uses and instrumentalization of the right to the city. Citego. Cerit Mazlum, S. (2008). Yerel siyaset nedir?. Kadınlarla ve kadınlar için yerel yönetim. Ka-Der Yayınları, 27-40. Chau, H. S., Pelzelmayer, K. & Schwiter, K. (2018). Short-term circular migration and gendered negotiation of the right to the city: The case of migrant live-in care workers in Basel, Switzerland. Cities, 76, 4-11. http://dx.doi.org/10.1016/j.cities.2017.04.004
• Demirbaş, G. (2021). The place of honour code in middle-class women’s leisure in high-security estates in Turkey. Kadın/Woman 2000, Journal for Women’s Studies, 22(1), 25-40.
• Fenster, T. (2005). The right to the gendered city: Different formations of belonging in everyday life. Journal of Gender Studies, 14 (3), 217–231. https://doi.org/10.1080/09589230500264109
• Geniş Ş., & Köse Akkırman, D. (2020). Eşitsizlik mekânları olarak mahalleler ve kadınların kent hakkı. Amme İdaresi Dergisi, 53(1), 1-35.
• Goonewardena, K., Kipfer, S., Milgrom, R., & Schmid, C. (2008). Space, difference, everyday life: Reading Henri Lefebvre. Routledge.
• Göral, Ö. S. (2011). Kentsel dönüşüm projelerine muhalefet etmek: Kentsel muhalefetin cinsiyeti. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 44, 67-81.
• Hess, R. (2014). Henri Lefebvre ve mekân düşüncesi. H. Lefebvre (Der.) Mekânın üretimi. Sel Yayıncılık, 9-21. http://ka-der.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/kadin-meclislerinin-izlenmesi_sosyal-medya.pdf
• Kadın Adayları Destekleme Derneği (Ka-Der) (2020b). Kent Konseyi Kadın Meclislerinin İzlenmesi.
• Kadın Adayları Destekleme Derneği (Ka-Der), (2020a). 2019 Yerel seçimlerine toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinden bakmak. https://ka-der.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/KA.DER_Sivil-Dusun_Kitapcik.pdf
• Kaymaz, C. (2021). Henri Lefebvre’nin müdahaleleri: Kentsel haklara karşı kent hakkı. Alternatif Politika, 13(3), 758-789. https://doi.org/10.53376/ap.2021.26
• Leary-Owhin, M. E. & McCarthy, J. P. (2020). The Routledge handbook of Henri Lefebvre, the city and urban society, Routledge
• Lefebvre H. (2003a/1970). From the city to urban society. Urban revolution. University of Minnesota Press, 1-22.
• Lefebvre, H. (2003b/1990). From the social pact to the contract of citizenship (from Du Contrat de Citoyennette, 1990). S. Elden, E. Lebas ve E. Kofman (Der.). Henri Lefebvre: Key writings. Continuum Press, 238-255.
• Lefebvre, H. (2015). Gündelik hayatın eleştirisi III: Moderniteden modernizme. I. Ergüden (Çev.). Sel Yayıncılık.
• Lefebvre. H. (1996). Writings on cities. E. Kofman ve E. Lebas (Çev., Der.). Blackwell Publishers
• Lordoğlu, C. (2020). İstanbul’da bekar kadın olmak. İletişim Yayınları.
• Marcuse, P. (2009). From critical urban theory to the right to the city. City, 13(2-3), 185-197. http://dx.doi.org/10.1080/13604810902982177
• Marcuse, P. (2014). Reading the right to the city. City, 18(1), 4-9. https://doi.org/10.1080/13604813.2014.878110
• Mayer, M. (2009). The ‘right to the city’ in the context of shifting mottos of urban social movements. City, 13(2), 362-374. https://doi.org/10.1080/13604810902982755
• Merrifield, A. (2017). Fifty years on the right to the city. The right to the city: A Verso report. Verso Books.
• Metzger, J. (2007). What would Jane say? City-building women and A tale of two Chicagos, Lake Claremont Press.
• Negiz, N. & Üçer, N. (2012). Yerel siyasette seçil(e)meyen kadın: 2004-2009 Mart seçimleri düzleminde analitik bir inceleme. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 21(2), 1-23.
• Öner, R. V. & Osmanoğulları, F. (2017). Kentli haklarına karşı şehir hakkı: Farklılıklar, benzerlikler ve eğilimler. Emek Araştırma Dergisi (GEAD), 8(11), 75-98.
• Peake, L & Pratt, G. (2017). Why women in cities matter. A. Bain ve L. Peake (Der.). Urbanization in a global context, Oxford University Press, 276-294.
• Purcell, M. (2003). Citizenship and the right to the global city: Reimagining the capitalist world order. International Journal of Urban and Regional Research, 27 (3), 564–590. https://doi.org/10.1111/1468-2427.00467
• Purcell, M. (2013). The right to the city: the struggle for democracy in the urban public realm. Policy&Politics, 43(3), 311-327. https://doi.org/10.1332/030557312X655639
• Rose, G. (1993). Feminism & geography: The limits of geographical knowledge. University of Minnesota Press.
• Samara, T. R., He, S., & Chen, G. (2013). Locating right to the city in the Global South. Routledge.
• Schmid, C. (2014). Networks, borders, differences: Towards a theory of the urban. N. Brenner (Der.). New state spaces: Urban governance and the rescaling of statehood. Oxford University Press, 52-67.
• Sezgin, S. (2019). Yerel siyasette kadın temsili: 31 Mart 2019 yerel seçimleri Kırklareli ili örneğinde bir değerlendirme. T. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E- Dergi, 8(2), 21-47.
• Shields, R. (1999). Lefebvre, love and struggle: Spatial dialectics. Routledge.
• Shields, R. (2001). Henri Lefebvre. A. Elliot ve B. S. Turner (Der.). Profiles in contemporary social theory, Sage Yayınevi, 226-237.
• Skeggs, Beverley. (2008). The dirty history of feminism and sociology: or the war of conceptual attritio. The Sociological Review, 56(4), 670-690. https://doi.org/10.1111/j.1467-954X.2008.00810.x
• Tsavdarolgou, C. (2020). The ‘newcomers’ right to the city: Producing common spaces in Athens and Thessaloniki, M. E. Leary-Owhin ve J. P. McCarthy (DER.). The Routledge handbook of Henri Lefebvre, the city and urban society, Routledge, 411-42.
• Tuncer S. (2015). Dışarı çıkmak: Özelden kamusala feminist bir saha hikayesi. Moment Dergi, 2(2), 30-58.
• Tuncer, S. & Demirci, R. (2021). Özel ile kamusal ekseninde Covid-19 pandemisi: Cinsiyetlendirilmiş gündelik kentsel mekân deneyimi ve kadınların güvenlik mesaisi. İdealkent, 1, 491-535.
• Watt, P. (2018). Gendering the right to housing in the city: Homeless female lone parents in post-Olympics, austerity East London. Cities, 76, 43-51. http://dx.doi.org/10.1016/j.cities.2017.04.005
• Wedel, H. (2001). Siyaset ve cinsiyet: İstanbul gecekondularında kadınların siyasal katılımı. İstanbul: Metis Yayınları.