Roles and Circumstances of Architects in the Late Ottoman Period with Unknown Aspects

Yıl 2024, , 669 - 709, 31.07.2024

Oya Şenyurt

https://doi.org/10.31198/idealkent.1438244

Öz

Architects with or without a diploma expressed their personal problems in writing in the Late Ottoman Period as a tutelar, head of a family, close relative, job seeker, or person seeking reinstatement. Ottoman archival documents contain numerous petitions written by Late Ottoman architects to solve their problems. A review of these petitions reveals Ottoman architects as professionals who constructed building, set rules, and determined the development of the city, but also as individuals whose buildings collapsed, who converted to Islam, were investigated, implorer, asked for forgiveness, dealt with rivals, were conspired against, had extraordinary experiences, pursued their land, and wanted a roof over their heads. This article aims to examine some of the personal problems of architects, both arising from their profession and related to situations beyond their profession, by using Ottoman archival documents to categorize them under specific topics. The personal problems of architects are grouped under various headings, and architects' demands for themselves and their relatives, or their relatives making various demands by referring to these architects, are considered important in determining the diversity of architects' encounters with the state. In addition, it has been possible to contribute to the literature by revealing some architects whose names have not been known until now and by textualizing what is unknown about architects recognized by present-day researchers.

Anahtar Kelimeler

Late Ottoman, architectural habitat, architects/engineers

Bilinmeyen Yönleri ile Geç Osmanlı’da Mimarların Rolleri ve Ahvâlleri

Öz

Geç Osmanlı’da diplomalı ya da diplomasız mimarlar bir hami, aile reisi, yakın akraba, iş arayan, işe iadesini isteyen şahıslar olarak kişisel sorunlarını yazılı dile getirmişlerdir. Osmanlı arşiv belgelerinin içinde son dönem Osmanlı mimarlarının kişisel sorunlarını çözmek için kaleme aldığı çok sayıda dilekçe bulunmaktadır. Bu dilekçelere göz atıldığında Osmanlı mimarları bina inşa eden, kural koyan ve kentin gelişimini belirleyen meslek insanları olduğu gibi aynı zamanda binaları çöken, ihtida eden, haklarında tahkikat yapılan, ricacı olan, af dileyen, rakipleriyle baş eden, komplo kurulan, sıra dışı tecrübeleri olan, arsalarının peşine düşen ve başını sokacak ev isteyen bireyler olarak görünürler. Bu makale Osmanlı arşiv belgeleri kullanılarak mimarların hem mesleklerinden kaynaklanan hem de meslek ötesindeki durumlarla ilişkili bazı kişisel sorunlarını belirli başlıklar altında toplamaya yönelik bir incelemeyi amaçlamıştır. Mimarların kişisel sorunlarının yoğunlaştığı alanlar çeşitli başlıklar altında toplanarak mimarların kendileri ve yakınları için talepleri veya yakınlarının mimarları referans vererek istekleri, mimarların devletle olan karşılaşma alanlarının çeşitliliğini belirleme açısından önemli görülmüştür. Ayrıca şimdiye kadar adları bilinmeyen bazı mimarların ortaya çıkarılması ve günümüz araştırmacıları tarafından bilinen mimarların da haklarında bilinmeyenlerin metinleştirilmesi ve literatüre katkı sunması mümkün hale gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geç Osmanlı, Mimarlık ortamı, Mimarlar/Mühendisler

Etik Beyan

ETİK BEYAN RAPORU GEREKTİRECEK BİR ÇALIŞMA DEĞİLDİR.

Destekleyen Kurum

MAKALEYİ HİÇBİR KURUM DESTEKLEMEMEKTEDİR

Kaynakça

• Afyoncu, F. (1998). XVII. Yüzyıl hassa mimarlar ocağı: başbakanlık osmanlı arşivi belgelerine göre. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Avcı, Y. (2017). Osmanlı hükümet konakları: tanzimat döneminde kent mekânında devletin erki ve temsili. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bal, K. (2018). Tanzimat’tan II. meşrutiyete osmanlı’da depremler (1839-1908). Asos Journal, 72, 526-544.
• Can, S. (2002). Osmanlı mimarlık teşkilatının XIX. yüzyıldaki değişim süreci ve eserleri ile mimar seyyid abdülhalim efendi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Can, S. (2007). XIX. yüzyıl mimarları ve ermeniler. Türk Dünyası Araştırmaları, 167, 39-47.
• Çetin, S. (2012). Geç osmanlıdan erken cumhuriyete iç batı anadolu’da kentsel yapının değişimi: manisa, Afyon, burdur ve ısparta kentleri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme (1), METU JFA, 29/2, 89-126.
• Çınar, Ö. (2011). Taviz bedeli ve icareteynli ve mukataalı vakıfların tasfiyesi. EÜHFD, 15(1–2), 105-117.
• Dündar, A. (1999). Osmanlı mimarisinde hassa mimarları. Dini Araştırmalar, 2(5), 159-176.
• Eke, F. (2003). Merkezi yönetim seviyesinde planlamanın geçmişi geleceği. Planlama, 2003/3, 33-38.
• Elemana, H. (2023). Yıldız sarayı dış avlusundaki şale kasrı, kütüphane ve limonluk binalarının inşa süreçleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erkmen, A. (2003). Agop boyacıyan’ın istanbul’da bir özel mimarlık okulu kurma girişimi: mektep-i fenn-i mimari’ye. Arredamento Mimarlık, 163, 120-125.
• Ersoy, M. (2017). Osmanlı’dan günümüze: imar ve yasalar. İstanbul: Ninova Yayıncılık.
• Kafescioğlu, Ç., (1988). The Ottoman architect: a study of ottoman architectural profession and practice. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kohler S. A. ve Carson J. R. (1978). Sixteenth street architecture, United States: Comission of Fine Arts.
• Kuruyazıcı, H. (2000). İstanbul’un unutulmuş mimarları-4. İstanbul Dergisi, 34, 76.
• Kuzucu, K. (2016). 1892 yılında yaşanan bir inşaat faciası ve devlet. Editörler: Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan, Osmanlı İstanbulu IV: IV. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri içinde (171-204).
• Memiş, F. Z. (2013). İtalyan mimar raimondo d’aronco’nun istanbul yapılarının koruma durumlarının araştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Öçal, A. (ty.). Türk hukukunda memurların ticaret yapma yasağı (Devlet memurları kanununun 28. Maddesi üzerinde bir inceleme). https://dergipark.org.tr, s. 330-362.
• Pamukciyan, K. (2003). Biyografileriyle ermeniler. İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Salihoğlu, E.F. (2023). Geç osmanlı döneminde istanbul’a yapılan zorunlu göçlerin kent mekânları üzerinden incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Söğüt S. G. (2016). İstanbul’un imarı ve yangınlar-2: 19. yüzyıl istanbul’unda modern imar uygulamaları: Yangın yeri düzenlemeleri. Toplumsal Tarih, 271, 50-62.
• Sönmez, Z. (1999). Osmanlı mimarisinin gelişiminde hassa mimarlar ocağı’nın yeri, örgütlenme biçimi ve faaliyetleri. Osmanlı: Kültür ve Sanat, 10, 184-189.
• Sözen M., Tanyeli U. (1996). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şenyurt, O. (2002). 1800-1950 yılları arasında istanbul’da faaliyet gösteren Rum mimarlar. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Şenyurt, O. (2011). Osmanlı mimarlık örgütlenmesinde değişim ve dönüşüm. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Şenyurt, O. (2023). Osmanlı mimarisine dair kısa okumalar. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Tunca, H. (2016). Sicill-i ahvâl defterlerine göre istanbul doğumlu ermeni devlet adamları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yozgat.
• Turan Ş. (1988). Mimar ainan ve hassa mimarlar ocağı. Tarih ve Toplum, 10(56), 9-11.
• Yazıcı, N. (2007). Osmanlılarda mimarlık kurumunun evrimi ve tanzimat dönemi mimarlık ortamı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• _ (1958). Kaybettiklerimiz: Y. mimar Asım Kömürcüoğlu hayatı ve eserleri (1879-1957), Arkitekt, 1958-01 (290), 43-45.
• _ (1921). Stamboul Gazetesi, s.n.y.
• İnternet kaynakları URL 1: https://smartbeyoglu.com/rehber/palazzo-corpi-43809.html URL 2: https://kulturenvanteri.com/tr/yer/pavli-adasi/#17.1/40.861492/29.255615