Öz
The economic and technological progresses have changed urban development pattern by increasing rural-to-urban migration, while meeting the needs of the growing population led to rapid growth of cities through sprawls. In this context, protection of limited natural resources and their transfer into future generations become increasingly essential, when sustainable urbanization approaches are required to prevent uncontrolled and rapid growth of cities. Thus, sustainable urbanization movements and approaches such as Smart Growth, Green Urbanization, New Urbanism and Ecological Planning, which have been launched in various countries, have spread around the world. Reviewing certain principles of these movements on the urban growth and urban form, the article focuses on the common point of these approaches, i.e. the ecological planning, which includes also certain planning principles and implementation policies. Then, the article examines the concepts, principles and models used in ecological planning with their development in the historical process. The findings of this article, which cover the principles and models for planning the sustainable and ecological cities, will not only contribute to planning processes and policy makers for the development and implementation of eco-cities, but also to transform the existing urban areas toward ecological and sustainable environs in Turkey.
Anahtar Kelimeler
Ecology Sustainability Natural Resources Ecological Planning Approaches Eco-city
Kaynakça
- Adil, S. (2010). Ekolojik kentleşme ve toplu konutlarda ekolojik planlama yaklaşımının Başakşehir 4. Etap örneğinde incelenmesi. Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Akgül, Ö. D. (2012). Ekokent Tasarım Kriterlerinin Sürdürülebilirliğe Etkisi: Malmö-bo01 ve Ecoviikki Örnekleri Bağlamında Bir Değerlendirme. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Aklanoğlu, F. (2009). Geleneksel Yerleşmelerin Sürdürülebilirliği ve Ekolojik Tasarım: Konya-Sille Örneği. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Aydın, B. (2010). Gelişme Alanlarında Ekolojik Kentsel Yerleşim Kriterlerinin Belirlenmesi Ve İmar Planı Kapsamında Yorumlanması: Ömerli Havzası-Sancaktepe Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Aydın, B. Tezer, A. (2011). İmar Planları ekolojik planlamaya adapte edilebilir mi. Ekoyapı Dergisi, 3, 100-105.
- BM (Birleşmiş Milletler) (2017). Yeni kentsel gündem [online], Habitat III. 3 Haziran 2019 tarihinde http://habitat3.org/wp-content/uploads/NUA-Turkish.pdf adresinden erişildi.
- BM (Birleşmiş Milletler) (2018). Sustainable development goals 2018. 3 Haziran 2019 tarihinde https://sustainabledevelopment.un.org/sdg11 adresinden erişildi.
- BM (Birleşmiş Milletler) (2018). Sustainable development goals report 2018. 3 Haziran 2019 tarihinde https://unstats.un.org/sdgs/report/2018 adresinden erişildi.
- Chhetri, P. Han, J. H. Chandra, S. Corcoran, J. (2013). Mapping urban residential density patterns: Compact city model in Melbourne, Australia. City, Culture and Society, 4 (2), 77-85.
- Çahantimur, A. (2007). Sürdürülebilir Kentsel Gelişmeye Sosyo-kültürel bir Yaklaşım: Bursa Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Çalışkan, O. (2004). Sürdürülebilir kent formu: derişik kent. Planlama Dergisi, 3, 33-54.
- Çalışkan Samur, D. (2010). Sürdürülebilir ekolojik kentsel yerleşmelerde açık alanların önemi ve İstanbul’da eko park öneri alanları: Pendik, Sultangazi ve Fatih. Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Çetinkaya, Ç. (2013). Eko-Kentler: Kent ve Doğa İlişkisinde Yeni Bir Sistem Tasarımı. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi (1), 12-16.
- Çşb.(2015). Sürdürülebilirlik Performanslı Kentsel Dönüşüm (Süper Kent Sistemi) Projesi 10 Haziran 2019 tarihinde http://altyapi.csb.gov.tr/surdurulebilirlik-performansli-kentsel-donusum-super-kent-sistemi-projesi-haber-20704 adresinden erişildi.
- Elariane, S. A. (2012). Neighborhood urban quality of life: Guidelines for urban planning and development of new assessment tool. PhD,Faculty of Engineering, Cairo University.
- Ercoşkun, Ö. Y. (2018). Sürdürülebilir Kentsel Planlama ve Tasarım: Dünya Örnekleri.
- Eryıldız, S. Xhexhi, K. (2011). “Eco Cities” Under Construction. Gazi University Journal of Science, 25 (1), 257-261.
- Farr, D. (2008). Sustainable Urbanism. Urban Design with Nature,4-21
- Gaffron P, Huismans G. Skala F. (2005). ECOCITY Book I A better place to live. Edinburg.
- Gaffron P, Huismans G. Skala F. (2005). ECOCITY Book II How To Make ItHappen. Austria.
- Gül, A. ve Polat, E. (2002). Kentlerin Geleceği İçin Bir Zorunluluk; Bütüncül Ekolojik Yaklaşım.
- Işıldar, G. Y. (2012). 2011 Avrupa Yeşil Başkenti Hamburg: Eko-kent Kriterleri Ve Performans Göstergeleri Açısından İncelenmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (23), 241-262.
- Jabareen, Y. R. (2006). Sustainable urban forms: Their typologies, models, and concepts. Journal of planning education and research, 26 (1), 38-52.
- Kaptan, H. (2018). Bursa Nilüfer Belediyesi Nilüfer Ekokent Projesi Plan Raporu, 65.
- Kaypak, Ş. (2011). Küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir kalkınma için sürdürülebilir bir çevre. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si,13 (20): 19-33.
- Lynch, K. (1984). Good city form. Massachusetts Institute of Technology press.
- Manisalı, N. (2011). Ekolojik Yerleşimler Üzerine Bir Değerlendirme, İstanbul’dan Örnekler.
- Nedovic-Budic, Z. Knaap, G. J. Shahumyan, H. Williams, B. Slaev, A. (2016). Measuring urban form at community scale: Case study of Dublin, Ireland. Cities, 55, 148-164.
- Önder, S. Kurtaslan, B. Ö. (2009). Kent planlamaya ekolojik yaklaşımlar ve Konya kenti yeşil kuşak örneği. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (47), 56-62.
- Özcan, A. (2007). Ekolojik Temele Dayalı Sürdürülebilir Kentsel Gelişme: Malatya Kent Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15.
- Sağ, N. S. (2011). Dönüşüme bağlı kentsel gelişmenin yönetilmesinde bir araç olarak akıllı büyüme; Konya kenti örneği. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
- Sharifi, A. (2016). From Garden City to Eco-urbanism: The quest for sustainable neighborhood development. Sustainable Cities and Society, 20, 1-16.
- TBB, (2017a). Sürdürülebilir Ekolojik Kentsel Gelişim Yaklaşımı Belediyeler İçin Rehber. 16 Temmuz 2019 tarihinde www.tbb.gov.tr/online/kitaplar/surdurulebilir_kentsel_ekolojik_gelisim_2017/html5forpc.html adresinden erişildi.
- TBB, (2017b.) Yeni kentsel gündem Habitat III. 16 Temmuz 2019 tarihinde www.tbb.gov.tr/online/kitaplar/surdurulebilir_kentsel_ekolojik_gelisim_2017/html5forpc.html adresinden erişildi. Tosun, K. E. (2013). Sürdürülebilir kentsel gelişim sürecinde kompakt kent modelinin analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1), 103-120.
- Tosun, E. K. (2017). Sürdürülebilirlik Bağlamında Ekolojik Kent Söylemi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
- Van Kamp, I. Leidelmeijer, K. Marsman, G. De Hollander, A. (2003). Urban environmental quality and human well-being: towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and Urban Planning, 65(1), 5-18.
- Yazar, K. H. (2006). Sürdürülebilir kentsel gelişme çerçevesinde orta ölçekli kentlere dönük kent planlama yöntem önerisi. Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Yigitcanlar, T. Lee, S. H. (2014). Korean ubiquitous-eco-city: A smart-sustainable urban form or a branding hoax?. Technological Forecasting and Social Change, 89, 100-114.
- Wheeler, S. M. (2013). Planning Sustainable and Livable Cities, Equitable and Ecological Communities. London: Routledge
- Waite,G. (2019), Top 10 eco-friendly cities around the world. 1 Ağustos 2019 tarihinde https://www.openaccessgovernment.org/top-10-eco-friendly-cities-around-the-world/53998/ adresinden erişildi
Öz
Ekonomi ve teknolojinin gelişmesi, kentlere göçü arttırmış ve kentlerin hızlı bir şekilde büyümelerine neden olarak büyüme şekillerinde değişiklik yaratmıştır. Artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak üzere, yayılarak ve saçaklanarak büyüyen kentler, bir yandan çevrelerindeki tarım topraklarının yitirilmesine, diğer yandan ise bireysel araç kullanımının yaygınlaşarak karbon ayak izinin artmasına ve iklim değişikliğine neden olmaktadır. Bu bağlamda, sınırlı doğal kaynakların korunması ve gelecek nesillere aktarılmasının giderek daha fazla hayati önem taşıdığı görülmekte, kentlerin kontrolsüz ve hızlı gelişmesinin önüne geçmek için sürdürülebilir kentleşme yaklaşımlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Sürdürülebilir kentler, aynı zamanda, gelecek nesillerin sağlıklı yaşam çevreleriyle karşılaşacağı yaşanabilirliği yüksek yerlerdir. Bu nedenle, çeşitli ülkelerde ortaya çıkan Akıllı Büyüme, Yeşil Kentleşme, Yeni Şehircilik ve Ekolojik Planlama gibi sürdürebilirliği merkezine alan yeni kentleşme akımları ve yaklaşımları tüm dünyada yayılmaktadır. Bu yaklaşımların kentsel büyümeye ve biçime ilişkin geliştirdiği ilkeleri gözden geçiren bu makale, bunların ortak noktasını oluşturan ve uygulama politikalarını da içeren ekolojik planlama yaklaşımına odaklanmaktadır. Makale, ekolojik planlamada kullanılan kavramlar, ilkeler ve modelleri tarihsel süreçte gelişimiyle beraber irdelemektedir. Makalede sürdürülebilir ve ekolojik kentlerin planlamasına yönelik ilkeleri ve modelleri içeren bulguların, Türkiye’de eko-kent projelerinin uygulanması ve mevcut kentsel alanların ekolojik ve sürdürülebilir yönde değişimi için planlama süreçlerine ve politika yapıcılara katkıda bulunacaktır.
Anahtar Kelimeler
Ekoloji Sürdürülebilirlik Doğal Kaynaklar Ekolojik Planlama Yaklaşımları Eko-Kent
Kaynakça
- Adil, S. (2010). Ekolojik kentleşme ve toplu konutlarda ekolojik planlama yaklaşımının Başakşehir 4. Etap örneğinde incelenmesi. Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Akgül, Ö. D. (2012). Ekokent Tasarım Kriterlerinin Sürdürülebilirliğe Etkisi: Malmö-bo01 ve Ecoviikki Örnekleri Bağlamında Bir Değerlendirme. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Aklanoğlu, F. (2009). Geleneksel Yerleşmelerin Sürdürülebilirliği ve Ekolojik Tasarım: Konya-Sille Örneği. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Aydın, B. (2010). Gelişme Alanlarında Ekolojik Kentsel Yerleşim Kriterlerinin Belirlenmesi Ve İmar Planı Kapsamında Yorumlanması: Ömerli Havzası-Sancaktepe Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Aydın, B. Tezer, A. (2011). İmar Planları ekolojik planlamaya adapte edilebilir mi. Ekoyapı Dergisi, 3, 100-105.
- BM (Birleşmiş Milletler) (2017). Yeni kentsel gündem [online], Habitat III. 3 Haziran 2019 tarihinde http://habitat3.org/wp-content/uploads/NUA-Turkish.pdf adresinden erişildi.
- BM (Birleşmiş Milletler) (2018). Sustainable development goals 2018. 3 Haziran 2019 tarihinde https://sustainabledevelopment.un.org/sdg11 adresinden erişildi.
- BM (Birleşmiş Milletler) (2018). Sustainable development goals report 2018. 3 Haziran 2019 tarihinde https://unstats.un.org/sdgs/report/2018 adresinden erişildi.
- Chhetri, P. Han, J. H. Chandra, S. Corcoran, J. (2013). Mapping urban residential density patterns: Compact city model in Melbourne, Australia. City, Culture and Society, 4 (2), 77-85.
- Çahantimur, A. (2007). Sürdürülebilir Kentsel Gelişmeye Sosyo-kültürel bir Yaklaşım: Bursa Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Çalışkan, O. (2004). Sürdürülebilir kent formu: derişik kent. Planlama Dergisi, 3, 33-54.
- Çalışkan Samur, D. (2010). Sürdürülebilir ekolojik kentsel yerleşmelerde açık alanların önemi ve İstanbul’da eko park öneri alanları: Pendik, Sultangazi ve Fatih. Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Çetinkaya, Ç. (2013). Eko-Kentler: Kent ve Doğa İlişkisinde Yeni Bir Sistem Tasarımı. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi (1), 12-16.
- Çşb.(2015). Sürdürülebilirlik Performanslı Kentsel Dönüşüm (Süper Kent Sistemi) Projesi 10 Haziran 2019 tarihinde http://altyapi.csb.gov.tr/surdurulebilirlik-performansli-kentsel-donusum-super-kent-sistemi-projesi-haber-20704 adresinden erişildi.
- Elariane, S. A. (2012). Neighborhood urban quality of life: Guidelines for urban planning and development of new assessment tool. PhD,Faculty of Engineering, Cairo University.
- Ercoşkun, Ö. Y. (2018). Sürdürülebilir Kentsel Planlama ve Tasarım: Dünya Örnekleri.
- Eryıldız, S. Xhexhi, K. (2011). “Eco Cities” Under Construction. Gazi University Journal of Science, 25 (1), 257-261.
- Farr, D. (2008). Sustainable Urbanism. Urban Design with Nature,4-21
- Gaffron P, Huismans G. Skala F. (2005). ECOCITY Book I A better place to live. Edinburg.
- Gaffron P, Huismans G. Skala F. (2005). ECOCITY Book II How To Make ItHappen. Austria.
- Gül, A. ve Polat, E. (2002). Kentlerin Geleceği İçin Bir Zorunluluk; Bütüncül Ekolojik Yaklaşım.
- Işıldar, G. Y. (2012). 2011 Avrupa Yeşil Başkenti Hamburg: Eko-kent Kriterleri Ve Performans Göstergeleri Açısından İncelenmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (23), 241-262.
- Jabareen, Y. R. (2006). Sustainable urban forms: Their typologies, models, and concepts. Journal of planning education and research, 26 (1), 38-52.
- Kaptan, H. (2018). Bursa Nilüfer Belediyesi Nilüfer Ekokent Projesi Plan Raporu, 65.
- Kaypak, Ş. (2011). Küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir kalkınma için sürdürülebilir bir çevre. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si,13 (20): 19-33.
- Lynch, K. (1984). Good city form. Massachusetts Institute of Technology press.
- Manisalı, N. (2011). Ekolojik Yerleşimler Üzerine Bir Değerlendirme, İstanbul’dan Örnekler.
- Nedovic-Budic, Z. Knaap, G. J. Shahumyan, H. Williams, B. Slaev, A. (2016). Measuring urban form at community scale: Case study of Dublin, Ireland. Cities, 55, 148-164.
- Önder, S. Kurtaslan, B. Ö. (2009). Kent planlamaya ekolojik yaklaşımlar ve Konya kenti yeşil kuşak örneği. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (47), 56-62.
- Özcan, A. (2007). Ekolojik Temele Dayalı Sürdürülebilir Kentsel Gelişme: Malatya Kent Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15.
- Sağ, N. S. (2011). Dönüşüme bağlı kentsel gelişmenin yönetilmesinde bir araç olarak akıllı büyüme; Konya kenti örneği. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
- Sharifi, A. (2016). From Garden City to Eco-urbanism: The quest for sustainable neighborhood development. Sustainable Cities and Society, 20, 1-16.
- TBB, (2017a). Sürdürülebilir Ekolojik Kentsel Gelişim Yaklaşımı Belediyeler İçin Rehber. 16 Temmuz 2019 tarihinde www.tbb.gov.tr/online/kitaplar/surdurulebilir_kentsel_ekolojik_gelisim_2017/html5forpc.html adresinden erişildi.
- TBB, (2017b.) Yeni kentsel gündem Habitat III. 16 Temmuz 2019 tarihinde www.tbb.gov.tr/online/kitaplar/surdurulebilir_kentsel_ekolojik_gelisim_2017/html5forpc.html adresinden erişildi. Tosun, K. E. (2013). Sürdürülebilir kentsel gelişim sürecinde kompakt kent modelinin analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1), 103-120.
- Tosun, E. K. (2017). Sürdürülebilirlik Bağlamında Ekolojik Kent Söylemi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
- Van Kamp, I. Leidelmeijer, K. Marsman, G. De Hollander, A. (2003). Urban environmental quality and human well-being: towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and Urban Planning, 65(1), 5-18.
- Yazar, K. H. (2006). Sürdürülebilir kentsel gelişme çerçevesinde orta ölçekli kentlere dönük kent planlama yöntem önerisi. Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Yigitcanlar, T. Lee, S. H. (2014). Korean ubiquitous-eco-city: A smart-sustainable urban form or a branding hoax?. Technological Forecasting and Social Change, 89, 100-114.
- Wheeler, S. M. (2013). Planning Sustainable and Livable Cities, Equitable and Ecological Communities. London: Routledge
- Waite,G. (2019), Top 10 eco-friendly cities around the world. 1 Ağustos 2019 tarihinde https://www.openaccessgovernment.org/top-10-eco-friendly-cities-around-the-world/53998/ adresinden erişildi
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ağustos 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |