Kent Sağlığı ve Covid-19 Kapsamında Sağlık Hizmetleri Mekansal Yer Seçiminin Değerlendirilmesi: Ankara Çankaya İlçesi Örneği

Yıl 2021, , 268 - 297, 31.05.2021

Emine Şeyda Satılmış , İrem Akkaya Büyükcivelek , Cigdem Varol

https://doi.org/10.31198/idealkent.844589

Cited By: 2

Öz

Yeni Koronavirüs Hastalığı (Covıd-19), ilk olarak Çin’in Wuhan Eyaleti’nde 2019 yılı Aralık ayının sonlarında ortaya çıkmış ve Ocak 2020’den itibaren tüm dünyaya yayılmıştır. Salgının küresel boyutta ciddi bir hal almasıyla, 11 Mart 2020’de Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından pandemi ilan edilmiştir. Covid-19’un küresel boyuta ulaşması dünyadaki tüm nüfusu tehdit etmeye başlamıştır. Salgın hastalıkların yayılmasında kentler şüphesiz büyük bir öneme sahipken aynı zamanda bulaşıcı hastalıkların yayılmasını durdurmak ve nüfus sağlığını iyileştirmek için de çözümler sunan yerlerdir. Günümüzde kent sağlığı yaklaşımının üç temel odak noktasından biri olan hizmetlerin kentsel mekândaki sunumu, Covid-19 ile beraber önem kazanmıştır. Bu dönemde koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerine ihtiyaç artmış ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği gündeme gelmiştir. Bu çalışma, Ankara ili Çankaya ilçesindeki sağlık hizmetlerine yönelik mekânsal kararları irdeleyerek yasal kapsamda belirlenen standartlara uygunluğunu ve erişilebilirliğini tespit ederek pandemi döneminde sağlık hizmet sunumunu tartışmayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda Ankara ili Çankaya ilçesindeki yer alan sağlık hizmet alanlarının mekânsal yer seçimi kararlarına yönelik, ilgili kurum ve kuruluşlardan elde edilen veriler doğrultusunda; konum, alan büyüğü ve kapasite tespiti yapılmıştır. Coğrafi bilgi sistemleri aracılığıyla yapılan analizlerde, sağlık hizmetlerinin konum, standartlara uyum ve erişilebilirlik düzeylerinin, Covid-19 mekansal yayılımı da göz önünde bulundurularak, uzun erimde hizmet ihtiyacı ve sunumuna vereceği cevap sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kent Sağlığı, Sağlık Hizmetleri, Mekansal Yerseçimi, Erişilebilirlik, Covid-19, Ankara-Çankaya

Assessment of Spatial Location of Health Care Services of Urban Health and Covid-19: The Case of Ankara-Çankaya District

Öz

The New Coronavirus Disease (Covid-19) first appeared in Wuhan Province, China in late December 2019 and had spread all over the world since January 2020. As the epidemic became serious on a global scale, a pandemic was declared by the World Health Organization (WHO) on March 11, 2020. Covid-19's reaching a global level has become threatening the entire population in the world. While cities are the main sources in the spread of epidemics, they are also the places that offer solutions to prevent the spread of infectious diseases and to improve the health of the population. Nowadays, the delivery of services, which is one of the three main focal points of the urban health approach, has gained importance with Covid-19 in urban areas. In this period, the need for preventive, curative and rehabilitative personal health services has increased and the insufficiency of primary health care services has become to the agenda. This study aims to discuss the provision of health services during the pandemic period by examining the spatial location decisions of health services in Çankaya district of Ankara, determining the spatial standards and accessibility within the legal scope. For this purpose, the location, size and capacity of health service areas in Çankaya district of Ankara were determined by the data obtained from the relevant institutions and organizations for the spatial location selection decisions of the health service areas in Çankaya district of Ankara. In the analysis by using geographic information systems, the levels of the response of the health services' location, compliance with standards and accessibility was questioned in the long-term service need and delivery, taking into account of the spatial spread of Covid-19.

Anahtar Kelimeler

Urban Health, Health Services, Spatial Location, Accessibility, Covid-19, Ankara-Çankaya

Kaynakça

• Covid-19 haber geçmişi (t.y). Anadolu Ajansı. 20.02.2021 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/search /?s=koronavir%C3%BCs adresinden erişildi.
• Ankara Şehir Hastahanesi. (t.y). Ankara Şehir Hastanemiz ‘de Kovid-19’la mücadele, teşhis ve tedavi süreçleri. 10.12.2020 tarihinde https://ankarasehir.saglik.gov.tr/TR,450090/ankara-sehir-hastanemizde-kovid-19la- mucadeleteshis-ve-tedavi-surecleri.html adresinden erişildi.
• Aykır, E. (2014). 2002-2012 Sağlık Politikaları ve Sağlıkta Dönüşüm. Yüksek lisans tezi. https://tezarsivi.com /2002-2012-saglik-politikalari-ve-saglikta-donusum adresinden erişildi.
• BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi (1976, 3 Ocak) BM Genel Kurul Kararı (Sayı:2200A (XXI)) https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CESCR.aspx adresinden erişildi.
• Boyce, M. R., ve Katz, R. (2020). Rapid urban health security assessment tool: A new resource for evaluating local-level public health preparedness. BMJ Global Health, 5(6), doi:10.1136/bmjgh-2020-002606
• Cerrahoğlu, A. (2016).Şehir hastaneleri ve birinci basamak. The Journal of Turkish Family Physician 7(3), 81-84.
• Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. (2018, 10 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30474) https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf adresinden erişildi.
• Diez R., A. V., Barrientos-Gutierrez, T., Caiaffa, W. T., Miranda, J. J., Rodriguez, D., Sarmiento, O. L., ve Vergara, A. V. (2020). Urban health and health equity in Latin American cities: What Covid-19 is teaching us. City & Health Special Issue: COVID-19.
• Galea, S., ve Vlahov, D. (2005). Handbook of urban health populations methods and practice, 1-15. https://www.springer.com/gp/book/9780387239941#reviews adresinden erişildi.
• Galea, S., ve Vlahov, D. (2005). Urban health: evidence, challenges, and directions. Annual Review of Public Health, 26, 341–365. doi:10.1146/annurev.publhealth.26.021304.144708
• Gatzweiler, F., Fu, B., Rozenblat, C., Su, H. J., Luginaah, I., Corburn, J., Boufford, J. I., Valdes, J. V., Nguendo-Yongsi, B., Howden-Chapman, P., Singh, R. B., Cooper, R., Oni, T., ve Zhu, Y. (2020). COVID-19 reveals the systemic nature of urban health globally. City & Health Special Issue: COVID-19. doı:10.1080/23748834.2020.1763761
• Glouberman, S., Gemar, M., Campsie, P., Miller, G., Armstrong, J., Newman, C., Siotis, A., ve Groff, P. (2006). A framework for improving health in cities: a discussion paper. Journal of Urban Health : Bulletin of the New York Academy of Medicine, 83(2), 325–338. doi:10.1007/s11524-006-9034-9
• Harpham, T., ve Molyneux, C. (2001). Urban health in developing countries: a review. Progress in Development Studies, 1(2), 113–137. doi:10.1177/146499340100100202
• Kelly H., (2011). The classical definition of a pandemic is not elusive. Bulletin of The World Health Organization 89, 540-541
• Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği. (2014, 14 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 29030). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm adresinden erişildi.
• Öztürk, O., ve Karcıoğlu, Ö., (2020). Covid-19 pandemisi sürecinde kamu hastaneleri. Türk Tabipler Birliği Covid-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu. 10.12.2020 tarihinde https://www.ttb.org.tr/kutuphane /covid19-rapor_6/covid19 rapor_6_Part26.pdf adresinden erişildi
• Rosenberg C. E. (1989). What is an epidemic? AIDS in historical perspective. Daedalus, 1–17.
• Samancı, V . (2020). Birinci basamak sağlık hizmetleri ve pandemi süreci. Konuralp Medical Journal, Pandemi Deneyimleri, 390-392 . doi: 10.18521/ktd.753605
• Schroeder S. A. (1998). Urban health care: what works and why. Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine, 75(2), 349–355. doi:10.1007/BF02345102
• Sağlık Bakanlığı. (t.y). T.C. Covid-19 bilgilendirme platformu Covid-19 sözlüğü. 19 Şubat 2021 tarihinde https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66507/s.html adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı (t.y). T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Aile Hekimliği Dairesi Başkanlığı. Aile hekimliği tanımı. 06.11.2020 tarihinde https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/aile-hekiminin-tan%C4 %B1m%C4%B1.html adresinden erişildi.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hukuk ve Mevzuat Dairesi Başkanlığı (t.y). 2019/10 Sayılı Genelge (2019, 31 Mayıs) https://shgm.saglik.gov.tr/TR,55587/201910-saglik-hizmeti-sunucularinin- basamaklandirilmasi-hakkinda-genelge.html adresinden erişildi.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü. (t.y). Şehir Hastaneleri. 06.11.2020 tarihinde https://sygm.saglik.gov.tr/TR,33960/sehir-hastaneleri.html adresinden erişildi.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982,18 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 17863 –(Mükerrer)). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf adresinden erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (t.y). Adrese Dayalı Kayıt Sistemi. İstatistiksel tablolar 06.11.2020 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210 adresinden erişildi.
• World Health Organization (t.y). Maintaining Essential Health Services During The COVID-19 Outbreak. 06.11.2020 tarihinde https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/related-health-issues adresinden erişildi.
• World Health Organization Regional Office for Europe. (t.y). The WHO European Healthy Cities Network: a Response to the COVID-19 Pandemic Close to the People. 19.09.2020 tarihinde https://www.euro.who.int /en/health-topics/environment-and-health/urban-health/who-european-healthy-cities-network/the-who- european-healthy-cities-network-a-response-to-the-covid-19-pandemic-close-to-the-people adresinden erişildi.
• World Health Organization. (t.y). Urban Health. 19.09.2020 tarihinde https://www.who.int/health-topics/urban- health adresinden erişildi.
• Yücesan, B, ve Özkan, Ö . (2020). COVID 19 pandemi sürecinin sağlık yönetimi açısından değerlendirilmesi. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, COVID-19 Özel Sayı, 134-139.