Ankara Zincirli Cami: Korunma Sorunları ve Çözüme Yönelik Öneriler

Yıl 2021, , 444 - 470, 31.05.2021

Fatma Sezin Doğruer

https://doi.org/10.31198/idealkent.851975

Cited By: 1

Öz

Çalışmada, Zincirli Cami’nin (Ankara, Türkiye) tarihi, mimari üslubu, genel mimari düzeni ile yapıda görülen korunma sorunları belirlenmiş; bozulma türleri ve muhtemel nedenleri tespit edilerek sorunların çözümüne yönelik öneriler getirilmesi amaçlanmıştır. Caminin tarihçesi hakkında kaynak taraması yapılmış; mülkiyet sahibi olan Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden yapının geçmiş onarımları hakkında bilgi ve belge edinilmiş olup, caminin şematik çizimleri yazar tarafından yapılmıştır. Yapı malzemelerinin karakteristik özellikleri ile bozulma türleri görsel analizlere dayalı olarak incelenmiş ve değerlendirilmiştir. 17. yüzyılda Ankara’daki konut sayındaki artış ile cami sayısında da bir artış görülmüştür. Bu yüzyıldaki cami örnekleri Ankara ekolü olarak tabir edilen dikdörtgen plan, moloz taş üzerine ahşap hatıllı tuğla veya kerpiç duvarlar, kırma çatı, ahşap minber, alçı mihrap gibi özelliklere sahip yapılardır. Zincirli Cami, Ankara’nın Altındağ İlçesi, Ulus Semti’nde Ankara üslubunda inşa edilmiş bir 17. yüzyıl camisidir. Caminin korunması kapsamında yapı malzemeleri üzerinde sıcaklık, bağıl nem, iklim koşulları gibi çevresel etkenler ile insandan kaynaklanan etkenlerden dolayı oluşan bozulmalar tanımlanmış, gerekli müdahale çeşitleri ve yeni bozulmaların oluşmaması için çeşitli önlemler önerilmiştir. Koruma çalışmaları kapsamında laboratuvar analizleri ve raporlamalar sonucunda doğru yöntemin belirlenmesi ve önerilen yöntemlerin deneysel uygulamalar ile sınanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zincirli Cami, Osmanlı dönemi cami, Ankara camileri, koruma önerileri, malzeme koruma

Zincirli Mosque, Ankara: Conservation Problems and Recommendations

Öz

Zincirli Mosque’s (Ankara, Turkey) historical information, architectural style, general architectural order and conservation problems on the structure were determined in this study. It is aimed to bring proposals for the solution of the problems by detecting types of deterioration and their possible reasons. Literature review about Zincirli Mosque’s brief history was done; knowledge and documents of the previous restoration implementations were gathered from the owner institution, General Directorate of Foundations; mosque’s schematic drawings were made by the author. Characteristics and types of deteriorations of the building materials were examined by visual analysis and were evaluated. With the increase in the number of houses in Ankara in the 17th century, an increase was also observed in the number of mosques. Examples of mosques in this century are the structures having characteristics such as rectangular plan, brick or mudbrick walls with wooden beams on rubble stone, hipped roof, wooden minbar, stucco mihrab, known as the Ankara Style. Zincirli Mosque is a 17th century mosque in Ulus District, Altındağ, Ankara, which was built in Ankara Style. Within the conservation of the mosque, deteriorations because of environmental factors like temperature, relative humidity, climatic conditions; and deteriorations due to human factors were defined; required types of interventions and measures were proposed to prevent new deteriorations. Within the scope of conservation studies, it is necessary to determine the correct method as a result of laboratory analyzes and reports and to test the proposed methods with experimental applications.

Anahtar Kelimeler

Zincirli Mosque, Ottoman mosques, Ankara mosques, conservation proposals, material conservation

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2009). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Akpolat, M.S. ve Eser, E. (Editörler). (2004). Ankara: başkentin tarihi, arkeolojisi ve mimarisi. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları.
• Aktüre, S. (1994). 17. ve 18. yüzyıllarda Ankara. E. Batur (Editör). Ankara Ankara içinde (s. 911-917). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ceylan, C. ve Aydın, Ö. (2018). 18.-19. yüzyıl Ankara camileri üzerine bir değerlendirme. Journal of Social Sciences and Humanities, 2, 1-21.
• English Heritage. (2012). Practical building conservation: Stone. London: Ashgate Publishing Company.
• Erdoğan, A., Günel, G. ve Kılcı, A. (2007a). Tarih içinde Ankara. Ankara Tarihi ve Kültürü Dizisi 1, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı.
• Erdoğan, A., Günel, G. ve Kılcı, A. (2007b). Osmanlı’da Ankara. Ankara Tarihi ve Kültürü Dizisi 2, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı.
• Erdoğan, A. ve Narince, M. (2007). Edebi ve tarihi şahsiyetleriyle Ankara. Ankara Tarihi ve Kültürü Dizisi 6, Ankara:
• Ankara Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı.
• Ergenç, Ö. (1980). XVII. yüzyılın başlarında Ankara’nın yerleşim durumu üzerine bazı bilgiler. Osmanlı Araştırmaları, 1, 85-108.
• Ersen, P. , Güleç, D. , Alkan, K. ve Kudde, E. (2009). Konservasyon raporunun önemi, içeriği ve hazırlanma adımları. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 2, 3-16.
• Eskici, B. (1997). Taş eserlerin korunması üzerine notlar. Türk Arkeoloji Dergisi, 31, 383-392.
• Eskici, B. (2001). Ankara mihrabları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, Başbakanlık Basımevi.
• Eskici, B. (2008). Mimari restorasyonda malzeme kullanımı ve yöntem sorunları üzerine. Yapı Dergisi, 322, 118-123.
• Eskici, B. (2009). Tarihi bina onarımlarında cephe temizliğinin önemi ve yöntem sorunları üzerine. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu 2 içinde (s. 773-784). Ankara, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası.
• Eyice, S. (1971). Ankara’nın eski bir resmi. Atatürk Konferansları IV, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, XVII. Seri, s. 112.
• Hasdemir, İ. (2014). Tarihi yapılarda pencere camı restorasyonu. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 13, 60-64.
• Kırpık, G., Erdoğan, A. ve Çam, M. (2015). Şehr-i kadim Ankara. Cilt 2, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi, Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı.
• Kırpık, G., Erdoğan, A., Çam, M., Kılcı, A., Topraklı, A. Y. (2015). Şehr-i kadim Ankara. Cilt 3, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi. Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı.
• Konyalı, İ. H. (1978). Ankara camileri. Ankara: Kültür Matbaacılık.
• Küçükkaya, A. G. (2004). Taşların bozulma nedenleri ve koruma yöntemleri. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2019, 9 Eylül). Zincirli Camii. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ankara /gezilecekyer/zincirli-camii-1 adresinden erişilmiştir.
• Öney, G. (1971). Ankara’da Türk devri yapıları. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Yayınları.
• Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu mimarisi süslemesi ve el sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nazire P. S. (2010). Ahşap malzeme sorunlarının teşhis yöntemleri. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 4, 81-87.
• Şener, Y. S. (2015). Taş eser korumada tamamlama uygulamaları: yöntem ve uygulama biçimlerine ilişkin değerlendirmeler. IV. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar içinde (s. 143-151). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Tapan, M. (2007). Soru ve cevaplarla koruma. İstanbul: Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• Taşkan, D. (2016). Ankara (merkez) cami ve mescitlerindeki ahşap tavan göbekleri [Özel Sayı]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 71-101.
• Tunçer, M. (2001). Ankara (Angora) şehri merkez gelişimi (14.-20.yy). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü [VGM]. (2019). Dijital Arşiv. Ankara.
• Yaman, Y. (Editör). (1981). Ankara. Yurt Ansiklopedisi: Türkiye, İl İl: Dünü, Bugünü, Yarını, 1, İstanbul: Anadolu Yayıncılık, s. 510-712.
• Yüksel, A. E. (2016). Ankara cami ve mescitlerinde Ankara üslubu. Journal of History and Future, 2 (1), 154-177.