Kentsel Kimliğin Dönüşümünde Kentsel Politikaların Etkisi: Şişhane Bölgesi, İstanbul

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 22, 451 - 482, 31.05.2017

O. Hazal Yeğenağa , Yasemen Say Özer

Öz

Uzun bir ticaret geçmişine sahip olan Şişhane Bölgesi, İstanbul’da aydınlatma pazarının merkezi olarak bilinen önemli bir zanaat mahallesidir. Atölyelerin, dükkânların ve toptancıların zaman içerisinde kümelenerek bölgede oluşturduğu kentsel doku, kentsel mekâna özel bir kimlik kazandırmıştır. Ancak bugün yürütülen turizm odaklı kentsel politikalar kentsel doku ve kimlik üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Haliçport, Galataport, Tarlabaşı Yenileme Projesi, Haliç Metrosu Köprüsü ve Haliç Tüp Geçidi gibi büyük ölçekli projeler, atölyeleri şehir merkezinden çevreye taşınmaya zorlayan önemli gelişmeler olmuştur. Bu çalışma Şişhane Bölgesi’ni tehdit eden bu politikaların ve bölgedeki dönüşümlerin etkileri üzerine yoğunlaşarak, bölgenin geleneksel üretim yapısıyla korunması gerekliliğini savunmaktadır. Zanaat üretimi yapan birbiriyle ilişkili aktörlerin Şişhane ve çevresinde hala varlığını sürdürüyor olması kentsel kimliğin sürekliliğinin sağlanması için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Bu bağlamda bölgedeki üretim yapısı ve bu yapının kentsel kimliği oluşturmadaki rolü vurgulanarak, kentsel ve kültürel sürekliliğe ilişkin yaşanan sorunlara yanıt aramaktadır. Çalışma kapsamında Şişhane Bölgesi’nde kimliğin oluşumunda etkili olan katmanlar, Haliç ve Galata’nın mekânsal gelişimiyle ele alınmaktadır. Bölgedeki mevcut durum hakkında bilgiler verilip konu, kimliği tehdit eden kentsel politikaların etkileri üzerinden tartışılmaktadır. Çalışma alanı, aydınlatma firmalarının en yoğun bulunduğu güneyde Tersane Caddesi, batıda Refik Saydam Caddesi, kuzeyde Büyük Hendek Caddesi, Küçük Hendek Caddesi ve devamında Yüksek Kaldırım Caddesi, doğuda ise Kemeraltı Caddesi ile tanımlanmaktadır. Araştırmada yapılan haritalandırma çalışmaları ve yerinde gözlemler, zanaat mahallesi hakkında veri toplamak için kullanılan ana yöntemler olmuştur. Bu çalışma, bölge ile ilgili ileride yapılacak olan araştırmalar ve iyileştirme girişimleri için kaynak olmayı amaçlamaktadır. 

 

Anahtar Kelimeler

Zanaatkârlık, Kentsel Kimlik, Kentsel Kimliğin Dönüşümü, Şişhane Bölgesi, İstanbul, Aydınlatmacılar, Kentsel Politikalar

The Impact of Urban Policies on the Transformation of Urban Identity: Şişhane District, Istanbul

Öz

Şişhane District, which has a long trade history, is one of the most important crafts neighbourhood in Istanbul, known as the center of the lighting market. In time, clustering of workshops, shops and wholesalers constitute an urban texture that gives the district’s specific identity. However, following tourismoriented urban policies give rise to negative impacts on this urban texture and identity. Large scale projects such as Haliçport, Galataport, Tarlabaşı Renewal Project, Golden Horn Metro Bridge and Golden Horn Sub-sea Tunnel are forcing the workshops to move from the city center to peripheries. This study focuses on the effects of these policies and transformations threatening Şişhane district and recommends an approach to preserve the space together with the traditional manufacturing network. Artisans still maintain their presence together with other actors in Şişhane and its surroundings. This is important both for themselves and for protecting urban identities against different threats caused by tourism. Emphasizing the structure of manufacturing and its role to construct the identity in the existing urban context, the paper looks for answers to the problems of urban and cultural continuity.  Within the scope of the research, firstly the strong elements which constitute the identity of Golden Horn and Galata were handled together with the spatial development of the region. After explaining the current situation in the region, the subject is discussed through the effects of urban policies that threaten identity. The study area is defined within the boundaries of Tersane Caddesi in the south, Refik Saydam Caddesi in the west, Büyük Hendek Caddesi, Küçük Hendek Caddesi in the north and Kemeden Caddesi in the east. In this research, mapping and site observations are the main methods to collect data in the crafts neighborhood. This study aims to be a source for the future research and improvement initiatives of Şişhane. 

 

Anahtar Kelimeler

Craftsmanship, Urban Identity, Transformation of Urban Identity, Şişhane District, Istanbul, Lighting Technology, Urban Policies

Kaynakça

• 2634 nolu turizmi teşvik kanunu (1982, 16 Mart). Resmi Gazete (Sayı: 17635). Erişim adresi:http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr /arsiv/17635.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17635.pdf
• Aksoy, A. (2009). Silahtarağa elektrik santrali 1910-2004. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Duranay, N., Gürsel, E. ve Oral, S. (1972). Cumhuriyetten bu yana İstanbul’un planlaması. Mimarlık, 7, 65-118.
• Eldem, E. (2000). Bankalar Caddesi, Osmanlı’dan günümüze Voyvoda Caddesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Enlil, Z. ve Aksoy, A. (2011). Kültür ekonomisi envanteri İstanbul 2010. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Enlil, Z., Dinçer, İ., Evren, Y. ve Seçkin, E. (2011). İstanbul’da kültür turizmi için yenilikçi stratejiler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ercan, M.A. (2012). Kentsel dönüşüm. M. Ersoy (Der.). Kentsel planlama ansiklopedik sözlük içinde (ss.223-225). İstanbul: Ninova Yayınları.
• Erden, D. (2009). Haliç’te dönüşüm ve tarihsel süreklilik. Voyvoda Caddesi toplantıları 2008-2009. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, İstanbul. Erişim adresi: http://www.obarsiv.com/pdf/dilek_erden.pdf
• Güvenç, B. (1991). Kentlerin kimliği ve Antalya üzerine notlar, öneriler, örnekler. Mimarlık Dergisi, 1, 19-28.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı Şehir Planlaması Müdürlüğü. (2009). 1/100.000 ölçekli İstanbul çevre düzeni planı raporu. Erişim adresi: http://www.ibb.gov.tr/trTR/Documents/ISTANBUL_CDP_GENEL_BILGI.pdf
• İstanbul meslekler telefon rehberi 1980-81. Ankara: P.T.T. İşletme Genel Müdürlüğü.
• İstanbul telefon rehberi 1960-61. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları A.Ş.
• İstanbul telefon rehberi 1970-71. Ankara: P.T.T. İşletme Genel Müdürlüğü.
• Jacobs, J. (2015). Büyük Amerikan şehirlerinin ölümü ve yaşamı. (B. Doğan, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1961).
• Köksal, T. G.(1996). Haliç Tersaneleri’nin tarihsel teknolojik gelişim süreci ve koruma önerileri. (Yüksek Lisans Tezi). Ulusal Tez Merkezi veri tabanından erişildi (55997).
• Kuban, D. (1970). İstanbul’un tarihi yapısı. Mimarlık Dergisi, 5, 25-48.
• Lefebvre, H. (2015). Mekânın üretimi. (Çev. Ergüden, I.). İstanbul: Sel Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1991).
• Lynch, K. (2011). Kent imgesi. (Çev. Başaran, İ.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1960).
• Manley, S. ve Guise, R. (1998). Conservation in the built environment. C. Greed ve M. Roberts (Der.), Introducing urban design: interventions and responses içinde (ss.6486). London: Addison Wesley Longman.
• Mantran, R. (1986). 17.yüzyılın ikinci yarısında İstanbul. İstanbul: V Yayınları.
• Mantran, R. (2001). İstanbul tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Markoç, İ. ve Eryazıcıoğlu, M.E. (2014). Kentsel kimlik ve kentsel projeler bağlamında kimliksizleşme sorunu, İstanbul örneği. Uluslararası Kentsel Planlama ve Mimarlık-Tasarım Kongresi’nde sunulan bildiri, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli. Erişim adresi: http://www.academia.edu/7968879
• McCarthy, J. (2006). Regeneration of cultural quarters: public art for place image or place identity? Journal of Urban Design, 11, 243-262.
• Müderrisoğlu, B. ve Korten, F.G. (2015). Mevcut yığılmaların kümelenmeye dönüşümünde ilişkilerin mekânsal dağılımı ve yakınlık olgusu. Planlama Dergisi, 25(2), 107-121.
• Akın, N. (2011). 19. yüzyılın ikinci yarısında Galata ve Pera. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, space and architecture. New York: Praeger Publishers.
• Ocakçı, M. ve Türk, Y.A. (2012). Kentsel kimlik. M. Ersoy (Der.). Kentsel planlama ansiklopedik sözlük içinde (ss.226-228). İstanbul: Ninova Yayınları.
• Okandan, G.D. (2010). İstanbul’da kültür ekonomisini döndüren çarklardan biri: endüstriyel tasarım, temel yapısal özellikler, fırsatlar, tehditler, politika önerileri araştırma raporu. İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri 2010. Erişim adresi: http://istanbulkulturenvanteri.gov.tr/files/yayin/ISTANBULDA_ENDUSTRIYEL _TASARIM.pdf
• Oktay, D. (2002). The quest for urban identity in the changing context of the city: Northern Cyprus. Cities, 19(4), 261-271.
• Ökten, A.N., Evren, Y., İngin, A.K., Müftüler, E. ve Kandemir, H. (2012). Zanaat eksenli canlandırma modeli ‘kuyumculuk mahallesi’ (Yarışma raporu). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Erişim adresi: http://gelecekistanbul.net/oduller/zanaat.pdf
• Sirel, H.K. (2016). Türkiye tasarım kronolojisi: aydınlatma. 3. İstanbul Tasarım Bienali, Türkiye Tasarım Kronolojisi | Deneme projesi kapsamında oluşturulmuştur. Erişim adresi: http://bizinsanmiyiz.iksv.org/wpcontent/uploads/2016/11/ayd%C4%B1nlatma_tr .pdf
• T.C. Maliye Vekaleti Kira Kontratosu. (1944, 6 Temmuz). Saint Pierre Church in Galata / Monastery koleksiyonu (Sistem No: 000421583). Salt Araştırma, İstanbul. Erişim adresi: https://www.archives.saltresearch.org/R/-?func=dbin-jumpfull&object_id=313612&silo_library=GEN01
• Tekeli, İ. (1991). Bir kentin kimliği üzerine düşünceler. Kent Planlaması Konuşmaları. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, 79-88.
• Tolga, H.B. (2006). Endüstriyel alanların dönüşümü, kentsel mekâna etkileri: Beykoz Kundura ve Deri Fabrikası için bir dönüşüm senaryosu. (Yüksek Lisans Tezi). Ulusal Tez Merkezi veri tabanından erişildi (182698).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Milli Saraylar Daire Başkanlığı. (1998). Milli saraylar aydınlatma araçları koleksiyonu. Erişim adresi: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/2237/200804641.pd f?sequence=1&isAllowed=y Urry, J. (2015). Mekânları tüketmek. (R.G. Öğdül, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1995).